ΚΥΡΙΑΚΗ της Τυροφάγου

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ

[…] Έπει­τα, όπως είπα παρα­πά­νω, θέλον­τας ο Κύριος να δεί­ξει ότι περισ­σό­τε­ρο από όλα τα πάθη απο­στρέ­φε­ται και μισεί τη μνη­σι­κα­κία και πιο πολύ από όλα επι­δο­κι­μά­ζει την αρε­τή της συγ­χω­ρη­τι­κό­τη­τας που είναι αντί­θε­τη στην κακία αυτή, και αμέ­σως μετά την παρά­δο­ση της Κυρια­κής προ­σευ­χής, υπεν­θύ­μι­σε πάλι το κατόρ­θω­μα αυτό, οδη­γών­τας τον ακρο­α­τή στην τήρη­ση της εντο­λής αυτής και μέσω της επι­κεί­με­νης τιμω­ρί­ας από την παρά­βα­σή της και μέσω της καθο­ρι­σμέ­νης αμοι­βής από την υπα­κοή σε αυτήν. «Ἐὰν γὰρ ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώ­ποις τὰ παρα­πτώ­μα­τα αὐτῶν(:Πρέ­πει λοι­πόν να έχε­τε υπό­ψη σας ότι, αν και εσείς συγ­χω­ρεί­τε με όλη σας την καρ­διά τα αμαρ­τή­μα­τα που έκα­μαν σε σας οι άλλοι)», λέγει, «ἀφήσει καὶ ὑμῖν ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος(:και ο Πατέ­ρας σας ο ουρά­νιος θα συγ­χω­ρή­σει τα δικά σας αμαρ­τή­μα­τα)· ἐὰν δὲ μὴ ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώ­ποις τὰ παρα­πτώ­μα­τα αὐτῶν, οὐδὲ ὁ πατὴρ ὑμῶν ἀφήσει τὰ παρα­πτώ­μα­τα ὑμῶν (:εάν όμως δεν δώσε­τε συγ­χώ­ρη­ση στους ανθρώ­πους για τα αμαρ­τή­μα­τά τους απέ­ναν­τι σε σας, τότε ούτε ο Πατέ­ρας σας θα συγ­χω­ρή­σει τις δικές σας αμαρ­τί­ες προς Αυτόν)»[Ματθ.6,14–15].

Για τον λόγο αυτόν πάλι ανέ­φε­ρε τους ουρα­νούς και τον Πατέ­ρα, ώστε και με αυτά να συγ­κρα­τή­σει τον ακρο­α­τή, εάν επρό­κει­το, μολο­νό­τι κατά­γε­ται από τέτοιον Πατέ­ρα, να μετα­βλη­θεί σε θηρίο και, παρά την κλή­ση του στον ουρα­νό, να έχει φρό­νη­μα γήι­νο, βιο­τι­κό και υλιστικό˙διότι δεν πρέ­πει βέβαια να γίνου­με παι­διά Του δια της χάρι­τος μόνο, αλλά και με τις πρά­ξεις μας. Και τίπο­τε δεν μας εξο­μοιώ­νει τόσο με τον Θεό, όσο το να παρέ­χου­με τη συγνώ­μη μας στους πονη­ρούς και σε όσους μας αδι­κούν· όπως ακρι­βώς λίγο πρω­τύ­τε­ρα είχε διδά­ξει, όταν έλε­γε ότι «ο ήλιος ανα­τέλ­λει καθη­με­ρι­νά και για τους πονη­ρούς και τους αγα­θούς»[Ματθ.5,45: «Ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν, ἀγα­πᾶ­τε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν, εὐλο­γεῖ­τε τοὺς κατα­ρω­μέ­νους ὑμᾶς, καλῶς ποιεῖ­τε τοῖς μισοῦ­σιν ὑμᾶς καὶ προ­σεύ­χε­σθε ὑπὲρ τῶν ἐπη­ρε­α­ζόν­των ὑμᾶς καὶ διω­κόν­των ὑμᾶς. ὅπως γένη­σθε υἱοὶ τοῦ πατρὸς ὑμῶν τοῦ ἐν οὐρα­νοῖς, τὸν ἥλιον αὐτοῦ ἀνατέλ­λει ἐπὶ πονη­ροὺς καὶ ἀγαθοὺς καὶ βρέ­χει ἐπὶ δικαί­ους καὶ ἀδίκους(:Εγώ όμως σας λέω να αγα­πά­τε τους εχθρούς σας, να εύχε­στε στον Θεό το καλό γι’ αυτούς που σας κατα­ριούν­ται, να ευερ­γε­τεί­τε εκεί­νους που σας μισούν και να προ­σεύ­χε­στε για χάρη εκεί­νων που σας μετα­χει­ρί­ζον­ται υβρι­στι­κά και περι­φρο­νη­τι­κά και σας κατα­διώ­κουν άδι­κα, ακό­μη κι όταν ο διωγ­μός τους αυτός σάς γίνε­ται για τις θρη­σκευ­τι­κές σας πεποι­θή­σεις. Για να μοιά­σε­τε έτσι και να γίνε­τε παι­διά του Πατέ­ρα σας που είναι στους ουρα­νούς˙ διό­τι και Αυτός τον ήλιο, που είναι δικός Του, τον ανα­τέλ­λει χωρίς δια­κρί­σεις σε πονη­ρούς και καλούς, και βρέ­χει τη βρο­χή Του σε δικαί­ους και αδί­κους)»].

Για τον λόγο αυτόν και σε κάθε αίτη­μα της προ­σευ­χής μας μάς προ­τρέ­πει να προ­σευ­χό­μα­στε από κοι­νού για όλους τους συναν­θρώ­πους μας λέγον­τας: «Πάτερ ἡμῶν» και «γενη­θή­τω τὸ θέλη­μά Σου, ὡς ἐν οὐρα­νῷ, καὶ ἐπὶ τῆς γῆς·» και «δὸς ἡμῖν τὸν ἄρτον» και «ἂφες ἡμῖν τὰ ὀφει­λή­μα­τα ἡμῶν» και «μὴ εἰσε­νέγ­κῃς ἡμᾶς εἰς πει­ρα­σμόν» και «ῥῦσαι ἡμᾶς». Παν­τού μας παρο­τρύ­νει να χρη­σι­μο­ποιού­με πάν­το­τε τον πλη­θυν­τι­κό αριθ­μό, για να μην έχου­με εναν­τί­ον του αδελ­φού μας ούτε ίχνος οργής. Για πόση λοι­πόν τιμω­ρία θα ήταν άξιοι, όσοι έπει­τα από όλα αυτά, όχι μόνο δεν συγ­χω­ρούν οι ίδιοι τους συναν­θρώ­πους τους, αλλά επι­κα­λούν­ται και τον Θεό να τους βοη­θή­σει να εκδι­κη­θούν τους εχθρούς τους και εκτε­λούν με δια­με­τρι­κά αντί­θε­το τρό­πο τον νόμο αυτό και μάλι­στα τη στιγ­μή που ο Θεός κάνει το παν και χρη­σι­μο­ποιεί κάθε μέσο, ώστε να μην ερχό­μα­στε σε συγ­κρού­σεις μετα­ξύ μας;

Επει­δή, δηλα­δή, ρίζα όλων των αγα­θών είναι η αγά­πη, αφα­νί­ζον­τας όλα όσα την φθεί­ρουν, από κάθε πλευ­ρά μάς συνε­νώ­νει μετα­ξύ μας και μας συν­δέ­ει τον ένα με τους άλλους˙ διό­τι δεν υπάρ­χει κανέ­νας, πραγ­μα­τι­κά δεν υπάρ­χει κανέ­νας, ούτε πατέ­ρας, ούτε μητέ­ρα, ούτε φίλος, ούτε οποιοσ­δή­πο­τε άλλος που να μας έχει αγα­πή­σει τόσο, όσο μας αγά­πη­σε ο Θεός που μας δημιούρ­γη­σε. Και η αγά­πη αυτή απο­δει­κνύ­ε­ται πάρα πολύ ξεκά­θα­ρα και από τις καθη­με­ρι­νές ευερ­γε­σί­ες Του, και από τις εντο­λές που μας δίδει. Αν τώρα μου ανα­φέ­ρεις τις λύπες και τις οδύ­νες και τα δει­νά της ζωής, σκέ­ψου σε πόσα γίνε­σαι αντί­θε­τος στο θέλη­μά Του καθη­με­ρι­νά και δεν θα απο­ρή­σεις πλέ­ον αν σε βρουν περισ­σό­τε­ρα από αυτά δει­νά· πιο πολύ θα απο­ρή­σεις και θα κατα­πλα­γείς αν δοκι­μά­σεις και κάποιο καλό. Τώρα όμως στην περί­πτω­ση των συμ­φο­ρών βλέ­που­με αυτές που θα μας βρουν μελ­λον­τι­κά, δεν αντι­λαμ­βα­νό­μα­στε όμως τις καθη­με­ρι­νές παρα­βά­σεις του θελή­μα­τος του Θεού και για τον λόγο αυτό αγω­νιού­με και ταρασ­σό­μα­στε. Μιας ημέ­ρας τα αμαρ­τή­μα­τα αν τα υπο­λο­γί­ζα­με λεπτο­με­ρώς και με ακρί­βεια, τότε θα κατα­λα­βαί­να­με καλά για πόσα δει­νά θα ήμα­σταν υπεύ­θυ­νοι.

Και αφού παρα­λεί­ψω τα άλλα, δηλα­δή τα ιδιαί­τε­ρα πλημ­με­λή­μα­τα του καθε­νός, ας ανα­φέ­ρω ενδει­κτι­κά αυτά που γίνον­ται σήμε­ρα εδώ στην εκκλη­σία που είμα­στε συγ­κεν­τρω­μέ­νοι, αν και βέβαια δεν γνω­ρί­ζω σε ποιο συγ­κε­κρι­μέ­νο αμάρ­τη­μα έπε­σε ο καθέ­νας από μας. Είναι όμως τόσο μεγά­λη η αφθο­νία των πλημ­με­λη­μά­των μας, ώστε και εκεί­νος ακό­μη που δεν τα γνω­ρί­ζει όλα με ακρί­βεια, να μπο­ρεί να ανα­φέ­ρει μερι­κά από αυτά. Ποιος λοι­πόν από σας δεν έδει­ξε ραθυ­μία κατά την προ­σευ­χή; Ποιος δεν απο­γο­η­τεύ­θη­κε; Ποιος δεν έδει­ξε κενο­δο­ξία, ποιος δεν κακο­λό­γη­σε τον αδελ­φό του, ούτε και δέχθη­κε πονη­ρή επι­θυ­μία; Ποιος δεν απηύ­θυ­νε ακό­λα­στα βλέμ­μα­τα, δεν θυμή­θη­κε με μίσος και οργή τον εχθρό του και δεν έκα­νε την καρ­διά του να φου­σκώ­νει από εγωι­σμό;

Αν λοι­πόν τώρα που βρι­σκό­μα­στε συγ­κεν­τρω­μέ­νοι στην εκκλη­σία, και εντός ολί­γου δια­στή­μα­τος γίνα­με υπεύ­θυ­νοι για τόσα σφάλ­μα­τα, τι θα γίνου­με όταν βγού­με από εδώ; Αν μέσα στο λιμά­νι μας χτυ­πούν τόσο μεγά­λα κύμα­τα, όταν ανοι­χτού­με στο πέλα­γος των δει­νών, δηλα­δή την αγο­ρά, τα πολι­τι­κά πράγ­μα­τα και τις οικο­γε­νεια­κές μέρι­μνες, θα μπο­ρέ­σου­με τάχα τότε να ανα­γνω­ρί­σου­με τους εαυ­τούς μας; Αλλά όμως για την απαλ­λα­γή από τόσο πολ­λά και μεγά­λα αμαρ­τή­μα­τα μάς έδω­σε ο Θεός σύν­το­μο και εύκο­λο δρό­μο που δεν προ­κα­λεί κανέ­να κόπο. Τι κόπος απαι­τεί­ται να συγ­χω­ρή­σεις αυτόν που σε λύπη­σε; Απο­τε­λεί κόπο το να μη συγ­χω­ρή­σεις, αλλά να δια­τη­ρείς την έχθρα σου, ενώ το να απαλ­λα­γείς από τον θυμό και πολ­λή άνε­ση σου προ­ξε­νεί και για όποιον θέλει είναι πολύ εύκο­λο.

Πραγ­μα­τι­κά δεν χρειά­ζε­ται να περά­σεις πέλα­γος, ούτε να κάνεις μακρι­νό ταξί­δι, ούτε να δια­βείς κορυ­φές βου­νών, να δαπα­νή­σεις χρή­μα­τα ή να ταλαι­πω­ρή­σεις το σώμα σου· φτά­νει να θελή­σεις και όλα τα αμαρ­τή­μα­τά σου έχουν δια­γρα­φεί. Αν όμως, όχι μόνο δεν συγ­χω­ρείς ο ίδιος τον αδερ­φό σου, αλλά και στον Θεό προ­σεύ­χε­σαι εναν­τί­ον του, ποια ελπί­δα σωτη­ρί­ας έχεις, όταν την ώρα που προ­σπα­θείς να προ­σελ­κύ­σεις το έλε­ος του Θεού και Τον παρα­κα­λείς, την ίδια στιγ­μή Τον εξορ­γί­ζεις, παίρ­νον­τας από τη μία πλευ­ρά την όψη ικέ­τη, και από την άλλη βγά­ζον­τας φωνές θηρί­ου ή εξα­κον­τί­ζον­τας εναν­τί­ον του εαυ­τού σου τα βέλη του Πονη­ρού; Για τον λόγο αυτό και ο από­στο­λος Παύ­λος, ανα­φε­ρό­με­νος στην προ­σευ­χή, τίπο­τε δεν ζήτη­σε με τόση επι­μο­νή, όσο τη φύλα­ξη της εντο­λής αυτής. «Βούλομαι οὖν προ­σεύχεσθαι τοὺς ἄνδρας ἐν παντὶ τόπῳ, ἐπαίρον­τας ὁσίους χεῖρας χωρὶς ὀργῆς καὶ δια­λο­γι­σμοῦ(:Θέλω, λοι­πόν, να προ­σεύ­χον­ται οι άντρες σε κάθε τόπο, υψώ­νον­τας προς τον ουρα­νό ευλα­βι­κά χέρια, καθα­ρά από κάθε μολυ­σμό, ελεύ­θε­ροι από οργή και δισταγ­μό ολι­γο­πι­στί­ας)»[Α΄Τιμ.2,8].

Αν λοι­πόν όταν έχεις ανάγ­κη το έλε­ος του Θεού, μήτε και τότε δεν αφή­νεις την οργή σου, αλλά και πολύ μάλι­στα την κρα­τείς μέσα σου, αν και γνω­ρί­ζεις ότι ωθείς το ξίφος προς τον εαυ­τό σου, πότε θα κατορ­θώ­σεις να γίνεις φιλάν­θρω­πος και να απο­βά­λεις το θανά­σι­μο δηλη­τή­ριο της κακί­ας αυτής;

Αν όμως δεν έχεις ακό­μη αντι­λη­φθεί το μέγε­θος αυτού του ατο­πή­μα­τος, συλ­λο­γί­σου ότι αυτό συμ­βαί­νει μετα­ξύ των ανθρώ­πων και τότε θα δια­πι­στώ­σεις το μέγε­θος της ύβρε­ως. Εάν δηλα­δή ερχό­ταν κάποιος σε σένα που είσαι άνθρω­πος και σε παρα­κα­λού­σε να τον ελε­ή­σεις, στη συνέ­χεια όμως και ενώ είχε πέσει ο ίδιος ικέ­της προς εσέ­να στη γη, έβλε­πε έναν εχθρό του και αφή­νον­τας την παρά­κλη­σή του προς εσέ­να, άρχι­ζε να κτυ­πά εκεί­νον, άρα­γε δεν θα αισθα­νό­σου­να περισ­σό­τε­ρο οργή εναν­τί­ον του, παρά έλε­ος; Το ίδιο σκέ­ψου ότι συμ­βαί­νει και με τον Θεό˙ διό­τι και εσύ, ενώ ικε­τεύ­εις τον Θεό, δια­κό­πτον­τας στο μετα­ξύ την ικε­σία σου, κτυ­πάς με τα λόγια σου τον εχθρό σου και υβρί­ζεις τους νόμους του Θεού, επι­κα­λού­με­νος Αυτόν που νομο­θέ­τη­σε να αφή­νου­με κάθε οργή εναν­τί­ον εκεί­νων που μας λύπη­σαν και αξιώ­νον­τας να ενερ­γή­σει αντί­θε­τα προς τις δικές Του τις εντο­λές. Δεν είναι επαρ­κής λόγος για να τιμω­ρη­θείς, που εσύ παρα­βαί­νεις τον νόμο του Θεού, αλλά παρα­κα­λείς και Αυτόν να κάνει το ίδιο;

Μήπως τάχα λησμό­νη­σε όσα μας παρήγ­γει­λε; Μήπως τάχα είναι άνθρω­πος Αυτός που μας τα είπε αυτά; Είναι ο Θεός, ο οποί­ος γνω­ρί­ζει τα πάν­τα και θέλει να φυλάσ­σον­ται με κάθε ακρί­βεια οι νόμοι Του, και τόσο απέ­χει από το να υλο­ποιεί αυτά που εσύ αξιώ­νεις, ώστε και εσέ­να που τα λέγεις αυτά σε απο­στρέ­φε­ται και σε μισεί, μόνο διό­τι τα λέγεις αυτά παρα­κα­λών­τας ενάν­τια στον αδελ­φό σου και απαι­τεί να υπο­στείς τη μέγι­στη τιμω­ρία. Με ποια λογι­κή λοι­πόν έχεις την αξί­ω­ση να λάβεις από τον Θεό εκεί­να τα οποία Αυτός εντέλ­λε­ται να απο­φεύ­γεις με κάθε προ­σο­χή;

Αλλά όμως υπάρ­χουν μερι­κοί που παρα­λο­γί­ζον­ται σε τέτοιο βαθ­μό, ώστε όχι μόνο εύχον­ται ενάν­τια στους εχθρούς τους, αλλά και τα παι­διά των εχθρών τους κατα­ριούν­ται, και εύχον­ται, αν ήταν δυνα­τόν, να γευ­τούν ακό­μα και τις σάρ­κες τους ή μάλ­λον τις γεύ­ον­ται κιό­λας. Μη μου το πεις αυτό, ότι δεν έμπη­ξες τα δόν­τιά σου στο σώμα εκεί­νου που σε έχει λυπή­σει. Έκα­μες κάτι πολύ χει­ρό­τε­ρο από ό,τι μπο­ρού­σες, δια­τυ­πώ­νον­τας την αξί­ω­ση να πέσει πάνω του η οργή από τον ουρα­νό, να παρα­δο­θεί σε αιώ­νια τιμω­ρία και να κατα­στρα­φεί με όλη την οικο­γέ­νειά του. Δεν είναι αυτά λοι­πόν χει­ρό­τε­ρα από όλα τα δαγ­κώ­μα­τα; Δεν είναι οδυ­νη­ρό­τε­ρα από όλα τα βέλη; Δεν σου δίδα­ξε αυτά ο Χρι­στός. Δεν σου όρι­σε να ματώ­νεις το στό­μα σου με αυτόν τον τρό­πο. Οι γλώσ­σες αυτές, που λένε τέτοια πράγ­μα­τα, είναι χει­ρό­τε­ρες από τα στό­μα­τα εκεί­να που είναι ματω­μέ­να από ανθρώ­πι­νες σάρ­κες.

Πώς λοι­πόν θα ασπα­σθείς τον αδελ­φό σου; Πώς θα προ­σέλ­θεις στη Θυσία; Πώς θα γευ­θείς το Τίμιο Αίμα του Δεσπό­του κατά τη Θεία Κοι­νω­νία, έχον­τας τόσο δηλη­τή­ριο μέσα στην ψυχή σου; Όταν προ­σεύ­χε­σαι και λέγεις «σύν­τρι­ψέ τον και το σπί­τι του γκρέ­μι­σέ το, κατά­στρε­ψέ του τα πάν­τα» και εύχε­σαι να τον βρει κάθε είδος κατα­στρο­φής, τότε δεν δια­φέ­ρεις σε τίπο­τε από ένα φονιά ή μάλ­λον από ένα σαρ­κο­φά­γο θηρίο.

Ας στα­μα­τή­σου­με λοι­πόν την νόσο και την μανία αυτήν και ας δεί­ξου­με σε όσους μας λύπη­σαν την αγά­πη που όρι­σε ο Κύριος, για να γίνου­με όμοιοι με τον Πατέ­ρα μας τον ουρά­νιο. Και θα στα­μα­τή­σου­με τα πάθη αυτά, αν φέρου­με στον νου μας τα δικά μας αμαρ­τή­μα­τα, αν εξε­τά­σου­με με ακρί­βεια όλα τα παρα­πτώ­μα­τα που έχου­με δια­πρά­ξει, είτε μέσα στο σπί­τι μας, είτε έξω, είτε στην αγο­ρά, είτε στην εκκλη­σία.

Πραγ­μα­τι­κά, εάν για τίπο­τε άλλο, του­λά­χι­στο για την αδια­φο­ρία που επι­δει­κνύ­ου­με εδώ στην εκκλη­σία, μας αξί­ζει να υπο­στού­με την βαρύ­τε­ρη τιμω­ρία. Ενώ δηλα­δή ψάλ­λουν οι προ­φή­τες, υμνούν οι από­στο­λοι, ομι­λεί ο Θεός, ο νους μας περι­πλα­νιέ­ται έξω από την εκκλη­σία και μετα­φέ­ρου­με μέσα σε αυτήν τον θόρυ­βο των βιο­τι­κών φρον­τί­δων. Και δεν προ­σφέ­ρου­με στους νόμους του Θεού ούτε τόση ησυ­χία, όση σιγή κρα­τούν στις βασι­λι­κές ανα­κοι­νώ­σεις οι θεα­τές μέσα στο θέατρο˙διότι εκεί όταν δια­βά­ζον­ται τα δια­τάγ­μα­τα αυτά και οι ύπα­τοι και οι διοι­κη­τές και η βου­λή και ο δήμος στέ­κον­ται όλοι ορθοί και ακού­νε με ησυ­χία όσα λέγον­ται. Και αν στη μέση της βαθύ­τα­της ησυ­χί­ας αυτής, εισέλ­θει από­το­μα κάποιος και μιλή­σει δυνα­τά, δέχε­ται την βαρύ­τε­ρη τιμω­ρία, διό­τι έχει φερ­θεί προ­σβλη­τι­κά στον βασι­λέα. Εδώ, όμως, ενώ δια­βά­ζον­ται ουρά­νια δια­τάγ­μα­τα, επι­κρα­τεί μεγά­λος θόρυ­βος από παν­τού, μολο­νό­τι και ο Απο­στο­λέ­ας των γρα­φών αυτών είναι πολύ ανώ­τε­ρος από τού­τον τον επί­γειο βασι­λέα και το «θέα­τρο» είναι πιο σεβα­στό, διό­τι δεν απο­τε­λεί­ται μόνο από ανθρώ­πους, αλλά και από αγγέ­λους. Επί­σης τα επι­νί­κια αυτά που μας ευαγ­γε­λί­ζον­ται οι γρα­φές του Θεού, είναι πολύ φρι­κω­δέ­στε­ρα από τα επί­γεια. Για τον λόγο αυτόν ακρι­βώς, δεν προ­τρε­πό­μα­στε να επευ­φη­μού­με οι άνθρω­ποι μόνο, αλλά και οι άγγε­λοι και οι αρχάγ­γε­λοι και τα τάγ­μα­τα του ουρα­νού και όλοι οι κάτοι­κοι της γης: «Εὐλογεῖτε τὸν Κύριον, πάν­τα τὰ ἔργα αὐτοῦ(:Δοξο­λο­γεί­τε τον Κύριο όλα τα δημιουρ­γή­μα­τά Του)», λέγει ο ψαλ­μω­δός Δαβίδ [Ψαλμ.102,22].

Διό­τι δεν είναι μικρά όσα επι­τυγ­χά­νον­ται, αλλά ξεπερ­νούν κάθε λογι­κή και νου και ανθρώ­πι­νη σκέ­ψη. Και αυτά τα αναγ­γέλ­λουν καθη­με­ρι­νά οι προ­φή­τες, δια­κη­ρύσ­σον­τας δια­φο­ρε­τι­κά ο καθέ­νας την λαμ­πρή αυτή νίκη. Ο ένας λέγει: «Ἀνέβης εἰς ὕψος, ᾐχμα­λώ­τευ­σας αἰχμα­λω­σί­αν, ἔλαβες δόμα­τα ἐν ἀνθρώ­ποις(:Ύψι­στε Κύριε, ανέ­βη­κες στη Σιών. Ανέ­βη­κες στα ανώ­τα­τα ύψη του ουρα­νού, αφού διε­ξή­γα­γες θρί­αμ­βο τη γη, συνέ­λα­βες αιχ­μα­λώ­τους, δέχθη­κες προ­σφο­ρές από τους ανθρώ­πους)»[Ψαλμ.67,19] και «Κύριος κρα­ταιὸς καὶ δυνα­τός, Κύριος δυνατὸς ἐν πολέμῳ(:Αυτός είναι ο Θεός, ο κρα­ταιός και δυνα­τός, ο Κύριος ο πανί­σχυ­ρος στους πολέ­μους)»[Ψαλμ. 23,8]. Άλλος προ­φή­της λέγει: «Τῶν ἰσχυρῶν μεριεῖ σκῦλα(:Από τους ισχυ­ρούς θα πάρει και θα δια­μοι­ρά­σει λάφυ­ρα)»[Ησ.53,12]˙ διό­τι για τον λόγο αυτόν εξάλ­λου ήλθε, για να κηρύ­ξει στους αιχ­μα­λώ­τους την απε­λευ­θέ­ρω­ση και στους τυφλούς την ανά­βλε­ψη. Και ψάλ­λον­τας θριαμ­βευ­τι­κά τον επι­νί­κιο ύμνο κατά του θανά­του, έλε­γε: «Ποῦ σου, θάνα­τε, τὸ κέν­τρον; ποῦ σου, ᾅδη, τὸ νῖκος;(:Πού είναι, θάνα­τε, το φαρ­μα­κε­ρό κεν­τρί σου; Άδη, πού είναι η νίκη σου;)»[Α΄Κορ.15,55].

Και άλλος πάλι προ­φή­της ευαγ­γε­λι­ζό­με­νος την από­λυ­τη ειρή­νη έλε­γε: «Καὶ συγ­κό­ψου­σι τὰς μαχαί­ρας αὐτῶν εἰς ἄροτρα καὶ τὰς ζιβύ­νας αὐτῶν εἰς δρέ­πα­να(:Και έτσι οι τότε εχθροί και πολέ­μιοι μετα­ξύ τους θα μετα­τρέ­ψουν τα φονι­κά μαχαί­ρια τους σε αλέ­τρια και τα πολε­μι­κά δόρα­τά τους σε δρε­πά­νια)»[Ησ.2,4] . Ένας άλλος προ­φή­της καλεί την Ιερου­σα­λήμ, λέγον­τας: «Χαῖρε σφό­δρα, θύγα­τερ Σιών· κήρυσ­σε, θύγα­τερ Ἱερου­σα­λήμ· ἰδοὺ ὁ βασι­λεὺς σου ἔρχε­ταί σοι, δίκαιος καὶ σῴζων αὐτός, πρα­ΰς καὶ ἐπιβε­βηκὼς ἐπὶ ὑποζύ­γιον καὶ πῶλον νέον(:Χαί­ρε λοι­πόν παρά πολύ, κόρη μου Σιών, δια­λά­λη­σε Ιερου­σα­λήμ· ιδού ο βασι­λεύς σου έρχε­ται σε σένα δίκαιος, λυτρω­τής και σωτή­ρας, πρά­ος, καθι­σμέ­νος επά­νω σε ένα υπο­ζύ­γιο, σε ένα νεα­ρό που­λά­ρι)»[Ζαχ.9,9].

Άλλος, επί­σης, προ­φή­της εξαγ­γέλ­λει και την Δευ­τέ­ρα παρου­σία του Κυρί­ου, λέγον­τας τα εξής: «Ἣξει Κύριος, ὃν ὑμεῖς ζητεῖτε καὶ τίς ὑπομε­νεῖ ἡμέραν εἰσόδου αὐτοῦ;(:Θα έλθει ο Κύριος, τον οποί­ον Κύριο εσείς ζητεί­τε. Ποιος όμως θα μπο­ρέ­σει, να αντέ­ξει κατά την ημέ­ρα εκεί­νην της ελεύ­σε­ώς Του;)»· και: «Σκιρ­τή­σε­τε ὡς μοσχά­ρια ἐκ δεσμῶν ἀνει­μέ­να(:Θα σκιρ­τή­σε­τε από χαρά ωσάν τα μοσχά­ρια, τα οποία αφέ­θη­καν ελεύ­θε­ρα από τα δεσμά τους)»[Μαλαχ.3,1–2 και 4,2]. Και άλλος πάλι έλε­γε κατά­πλη­κτος: «Οὗτος ὁ Θεὸς ἡμῶν, οὐ λογι­σθή­σε­ται ἕτερος πρὸς αὐτόν(:Αυτός είναι ο Θεός μας· κανείς άλλος δεν μπο­ρεί να αντι­με­τρη­θεί προς Αυτόν)»[Βαρούχ,3,36].

Κι όμως, ενώ λέγον­ται αυτά και πολύ περισ­σό­τε­ρα εδώ στην εκκλη­σία και πρέ­πει να δοκι­μά­ζου­με φρί­κη και να μη νομί­ζου­με ότι βρι­σκό­μα­στε στη γη, εντού­τοις εμείς θορυ­βού­με σαν να βρι­σκό­μα­στε στο μέσο της αγο­ράς, προ­κα­λού­με ταρα­χή συζη­τών­τας για θέμα­τα που καθό­λου δεν μας αφο­ρούν και χάνου­με άσκο­πα όλο τον χρό­νο της συνά­ξε­ώς μας.

Όταν λοι­πόν και στα μικρά και στα μεγά­λα, και ακού­γον­τας και πράτ­τον­τας, και έξω και μέσα στην εκκλη­σία, είμα­στε τόσο αδιά­φο­ροι και εκτός και από όλα αυτά προ­σευ­χό­μα­στε και ενάν­τια στους εχθρούς μας, από πού θα λάβου­με ελπί­δα σωτη­ρί­ας αφού στα τόσα αμαρ­τή­μα­τά μας, προ­σθέ­του­με κάτι βαρύ­τε­ρο ακό­μη από αυτά, δηλα­δή την παρά­λο­γη αυτή προ­σευ­χή ενάν­τια στους ίδιους μας αδελ­φούς;

Είναι λοι­πόν δίκαιο να παρα­ξε­νευό­μα­στε, αν μας συμ­βεί κάτι απροσ­δό­κη­το και λυπη­ρό, ενώ πρέ­πει να παρα­ξε­νευό­μα­στε όταν δε μας συμ­βαί­νει; Διό­τι η πρώ­τη περί­πτω­ση είναι φυσι­κή συνέ­πεια της ακο­λου­θί­ας των πραγ­μά­των, ενώ η δεύ­τε­ρη είναι πέρα από κάθε λογι­κή και προσ­δο­κία. Πραγ­μα­τι­κά είναι πέρα από τη λογι­κή, ενώ έχου­με γίνει εχθροί του Θεού και Τον παρορ­γί­ζου­με, να απο­λαμ­βά­νου­με τον ήλιο και την βρο­χή και όλα τα άλλα αγα­θά εμείς, άνθρω­ποι που νικού­με τα θηρία στη σκλη­ρό­τη­τα, που στρε­φό­μα­στε εναν­τί­ον των άλλων, που ματώ­νου­με τη γλώσ­σα μας δαγ­κώ­νον­τας με τα λόγια που εκστο­μί­ζου­με τους άλλους, έπει­τα από τη συμ­με­το­χή μας στο πνευ­μα­τι­κό τρα­πέ­ζι και τις τόσες ευερ­γε­σί­ες και τα άπει­ρα παραγ­γέλ­μα­τα για τη διευ­κό­λυν­ση της ψυχι­κής μας σωτη­ρί­ας.

Έχον­τας αυτά στον νου μας, ας απο­βά­λου­με το δηλη­τή­ριο, ας δια­λύ­σου­με τις εχθρό­τη­τες και ας κάνου­με τις προ­σευ­χές που μας αρμό­ζουν: αντί της θηριω­δί­ας των δαι­μό­νων, ας λάβου­με την ημε­ρό­τη­τα των αγγέ­λων· και όσες αδι­κί­ες και αν μας έχουν γίνει, αφού φέρου­με στον νου μας τα δικά μας αμαρ­τή­μα­τα και τον μισθό που μας περι­μέ­νει εφό­σον τηρή­σου­με αυτήν την εντο­λή της μακρο­θυ­μί­ας και της συγ­χω­ρη­τι­κό­τη­τας, ας μετριά­σου­με την οργή μας, ας κατα­στεί­λου­με τη θαλασ­σο­τα­ρα­χή μέσα μας, για να περά­σου­με και την παρού­σα ζωή ατά­ρα­χη και φθά­νον­τας εκεί να βρού­με τον Δεσπό­τη, όπως εμείς φανή­κα­με συγ­κα­τα­βα­τι­κοί και ευσπλα­χνι­κοί προς τους συν­δού­λους μας.

Αν, πάλι, μας φαί­νε­ται τού­το βαρύ και φοβε­ρό, ας το κάνου­με ελα­φρύ και επι­θυ­μη­τό και ας ανοί­ξου­με τις λαμ­πρές πύλες της παρ­ρη­σί­ας ενώ­πιον του Θεού. Και αυτό που δεν μπο­ρέ­σα­με να επι­τύ­χου­με με την απο­χή από τα αμαρ­τή­μα­τα, αυτό ας το επι­τύ­χου­με με το να γίνου­με ήμε­ροι προς αυτούς που μας έφται­ξαν, διό­τι τού­το δεν είναι ούτε βαρύ, ούτε δύσκο­λο. Ευερ­γε­τών­τας τους εχθρούς μας, ας σοδιά­σου­με πολύ έλε­ος για εμάς˙ διό­τι έτσι και στη ζωή αυτήν θα μας αγα­πή­σουν όλοι, και περισ­σό­τε­ρο από όλους ο Θεός και θα μας αγα­πή­σει και θα μας στε­φα­νώ­σει και θα μας αξιώ­σει των μελ­λον­τι­κών αγα­θών, τα οποία μακά­ρι όλοι να τα επι­τύ­χου­με με την χάρη και την φιλαν­θρω­πία του Κυρί­ου ημών Ιησού Χρι­στού στον οποίο ανή­κει η δόξα και η δύνα­μη στους αιώ­νες των αιώ­νων. Αμήν.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

ΟΜΙΛΙΑ Κ΄

«῞Οταν δὲ νηστεύητε, μὴ γίνεσθε ὥσπερ οἱ ὑποκρι­ταὶ σκυ­θρω­ποί· ἀφανίζου­σι γὰρ τὰ πρόσωπα αὐτῶν ὅπως φανῶσι τοῖς ἀνθρώποις νηστεύοντες· ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι ἀπέχου­σι τὸν μισθὸν αὐτῶν (:Και όταν νηστεύ­ε­τε, μη γίνε­στε σκυ­θρω­ποί και περί­λυ­ποι σαν τους υποκριτές·διότι αυτοί αλλοιώ­νουν τα πρό­σω­πά τους και παίρ­νουν την όψη και την έκφρα­ση ανθρώ­που κατα­βε­βλη­μέ­νου από τις στε­ρή­σεις, για να φανούν στους ανθρώ­πους ότι νηστεύ­ουν· Αλη­θι­νά σας λέω ότι πήραν ολο­κλη­ρω­τι­κά την αμοι­βή τους από τους επαί­νους των ανθρώ­πων)»[Ματθ.6,16].

Αρμό­ζει να στε­νά­ξου­με εδώ πολύ και να θρη­νή­σου­με πικρά. Δεν μιμού­μα­στε μόνο τους υπο­κρι­τές αλλά και τους έχου­με ξεπε­ρά­σει· διό­τι γνω­ρί­ζω, γνω­ρί­ζω πολ­λούς που όχι μόνο νηστεύ­ουν και κάνουν επί­δει­ξη, αλλά και πολ­λούς άλλους που δεν νηστεύ­ουν και λαμ­βά­νουν εντού­τοις το ύφος ανθρώ­πων που νηστεύ­ουν και κάνουν έτσι απο­λο­γία χει­ρό­τε­ρη από την αμαρ­τία. «Για να μη σκαν­δα­λί­σω», λέγει, «τους πολ­λούς, το κάνω αυτό». Μα τι είναι αυτό που λες; Είναι ο νόμος του Θεού που τα ορί­ζει αυτά και θυμή­θη­κες το σκάν­δα­λο; Και νομί­ζεις ότι σκαν­δα­λί­ζεις, όταν τον τηρείς και απο­σο­βείς το σκάν­δα­λο, όταν τον παρα­βαί­νεις; Μπο­ρεί να υπάρ­ξει χει­ρό­τε­ρη ανο­η­σία από αυτήν; Δεν θα στα­μα­τή­σεις να γίνε­σαι χει­ρό­τε­ρος και από τους υπο­κρι­τές και να διπλα­σιά­ζεις την υπο­κρι­σία κατα­νο­ών­τας τη μεγά­λη υπερ­βο­λή της κακί­ας αυτής, δεν θα ντρα­πείς την έμφα­ση της δια­τυ­πώ­σε­ως;

Δεν είπε μόνο ότι υπο­κρί­νον­ται, αλλά επει­δή ήθε­λε να τους θίξει περισ­σό­τε­ρο, λέγει: «Ἀφανίζου­σι γὰρ τὰ πρόσωπα αὐτῶν(:διό­τι αυτοί αλλοιώ­νουν τα πρό­σω­πά τους)», τα χαλούν δηλα­δή, τα κατα­στρέ­φουν. Και αν τού­το λέγε­ται αφα­νι­σμός του προ­σώ­που, το να φαί­νε­ται ωχρό για λόγους κενο­δο­ξί­ας, τι θα μπο­ρού­σα­με να πού­με για τις γυναί­κες εκεί­νες που παρα­μορ­φώ­νουν με σκό­νες και βαφές τα πρό­σω­πά τους προς κατα­στρο­φή των ακό­λα­στων νέων; Διό­τι εκεί­νοι τον εαυ­τό τους μόνο βλά­πτουν, ενώ αυτές και τον εαυ­τό τους και όσους τις βλέ­πουν. Πρέ­πει και τη μία και την άλλη βλά­βη να απο­φεύ­γου­με με όλη τη δύνα­μή μας.

«Σὺ δὲ νηστεύων ἄλει­ψαί σου τὴν κεφαλὴν καὶ τὸ πρόσωπόν σου νίψαι, ὅπως μὴ φανῇς τοῖς ἀνθρώποις νηστεύων, ἀλλὰ τῷ πατρί σου τῷ ἐν τῷ κρυ­πτῷ (:Εσύ όμως όταν νηστεύ­εις, άλει­ψε το κεφά­λι σου και νίψε το πρό­σω­πό σου, ώστε να φαί­νε­σαι χαρού­με­νος, και να μη φανείς στους ανθρώ­πους ότι νηστεύ­εις· αλλά η νηστεία σου να φανεί μόνο στον Πατέ­ρα σου, που είναι βέβαια αόρα­τος, αλλά βρί­σκε­ται παρών και στα πιο από­κρυ­φα μέρη)»[Ματθ.6,17–18].

Μας έχει δώσει εντο­λή όχι μόνο να μην επι­δει­κνυό­μα­στε, αλλά και να προ­σπα­θού­με να παρα­μέ­νου­με απα­ρα­τή­ρη­τοι, πράγ­μα που έκα­με και προ­η­γου­μέ­νως. Και στη μεν περί­πτω­ση της ελεη­μο­σύ­νης δεν το έθε­σε απλά, αλλά όταν είπε: «Προ­σέ­χε­τε τὴν ἐλεη­μο­σύ­νην ὑμῶν μὴ ποιεῖν ἔμπρο­σθεν τῶν ἀνθρώ­πων (:Προ­σέ­χε­τε να μην κάνε­τε την ελεη­μο­σύ­νη σας μπρο­στά στους ανθρώ­πους)», πρό­σθε­σε: «πρὸς τὸ θεαθῆναι αὐτοῖς (:για να σας δουν και να σας θαυ­μά­σουν)»[Ματθ.6,1]. Στην περί­πτω­ση όμως της νηστεί­ας και της προ­σευ­χής δεν όρι­σε τίπο­τα τέτοιο. Για­τί τάχα; Επει­δή η ελεη­μο­σύ­νη είναι αδύ­να­τον να κρυ­φτεί ολό­τε­λα, είναι όμως δυνα­τόν να κρυ­φτεί η προ­σευ­χή και η νηστεία. Όπως λοι­πόν όταν είπε: «Σοῦ δὲ ποιοῦντος ἐλεη­μο­σύ­νην μὴ γνώ­τω ἡ ἀριστε­ρά σου τί ποιεῖ ἡ δεξιά σου(:Εσύ όμως όταν κάνεις ελεη­μο­σύ­νη, ας μη μάθει το αρι­στε­ρό σου χέρι τι κάνει το δεξί σου)»[Ματθ.6,3], δεν εννο­ού­σε τα χέρια, αλλά ότι πρέ­πει με προ­σο­χή να περ­νάς απα­ρα­τή­ρη­τος από όλους.

Και όταν συμ­βού­λευ­σε να απο­συ­ρό­μα­στε για προ­σευ­χή στο ιδιαί­τε­ρο δωμά­τιό μας, δεν όρι­σε απο­κλει­στι­κά ή κυρί­ως εκεί μόνο να προ­σευ­χό­μα­στε, αλλά υπο­νο­ού­σε πάλι το ίδιο[βλ.Ματθ.6,6: «Σὺ δὲ ὅταν προ­σεύχῃ, εἴσελ­θε εἰς τὸν ταμιεῖόν σου, καὶ κλεί­σας τὴν θύραν σου πρό­σευ­ξαι τῷ πατρί σου τῷ ἐν τῷ κρυ­πτῷ, καὶ ὁ πατήρ σου ὁ βλέ­πων ἐν τῷ κρυ­πτῷ ἀποδώ­σει σοι ἐν τῷ φανερῷ(:Εσύ όμως, αντί­θε­τα, όταν πρό­κει­ται να προ­σευ­χη­θείς, μπες μέσα στο ιδιαί­τε­ρο δωμά­τιό σου, κι αφού κλεί­σεις την πόρ­τα σου, κάνε την προ­σευ­χή σου στον Πατέ­ρα σου που είναι αόρα­τος και κρυμ­μέ­νος)»]. Έτσι και εδώ, η εντο­λή Του να αλει­φό­μα­στε για να μην κατα­λά­βουν οι άλλοι ότι νηστεύ­ου­με, δεν έχει το νόη­μα να αλει­φό­μα­στε οπωσ­δή­πο­τε· διό­τι τότε θα βρε­θού­με όλοι ότι παρα­βαί­νου­με αυτόν τον νόμο και περισ­σό­τε­ρο από όλους αυτοί που έκα­ναν κύριο έργο τους τη φύλα­ξή του, οι κοι­νό­τη­τες των μονα­χών που κατέ­φυ­γαν ως ασκη­τές στα βου­νά.

Δεν όρι­σε λοι­πόν αυτό. Αλλά επει­δή οι παλαιοί συνή­θι­ζαν να αλεί­φον­ται σε κάθε ευχά­ρι­στο και χαρού­με­νο γεγο­νός- και αυτό μπο­ρεί να το δια­πι­στώ­σει κανείς και στην επο­χή του Δαβίδ και του Δανι­ήλ- είπε να αλει­φό­μα­στε και εμείς, όχι για να το κάνου­με αυτό οπωσ­δή­πο­τε, αλλά να φρον­τί­ζου­με με κάθε τρό­πο και πολ­λή προ­σο­χή να κρύ­πτου­με το πράγ­μα αυτό. Και για να μάθεις ότι έτσι είναι όταν Εκεί­νος παρου­σί­α­σε στην πρά­ξη αυτό που όρι­σε με τον λόγο, και νήστε­ψε για σαράν­τα μέρες, παρα­μέ­νον­τας απα­ρα­τή­ρη­τος ούτε αλεί­φτη­κε ούτε πλύ­θη­κε. Ωστό­σο και χωρίς να τα κάνει αυτά έφε­ρε εις τέλος την άσκη­σή Του περισ­σό­τε­ρο ακε­νό­δο­ξα από κάθε άλλον.

Αυτό ακρι­βώς ορί­ζει και σε μας και με το να φέρει τους υπο­κρι­τές στη μέση και με το να απο­τρέ­ψει με διπλό παράγ­γελ­μα τους ακρο­α­τές Του. Και κάτι άλλο μας αφή­νει να εννο­ή­σου­με με το όνο­μα «υπο­κρι­τές». Όχι δηλα­δή μόνο με το ότι το πράγ­μα είναι κατα­γέ­λα­στο και προ­κα­λεί ζημία εξαι­ρε­τι­κή, αλλά και με το να παρου­σιά­σει ως εφή­με­ρη την απά­τη αυτήν, μας εμπο­δί­ζει από την πονη­ρή επι­θυ­μία· διό­τι ο υπο­κρι­τής έως τότε φαί­νε­ται λαμ­πρός, έως ότου τον παρα­κο­λου­θούν οι θεα­τές· μάλ­λον ούτε και τότε δεν έχουν όλοι την ίδια γνώ­μη επει­δή γνω­ρί­ζουν οι περισ­σό­τε­ροι ποιος είναι και ποιον υπο­κρί­νε­ται. Όταν όμως τελειώ­σει η παρά­στα­ση, φανε­ρώ­νε­ται σε όλους ξεκά­θα­ρα. Αυτό λοι­πόν είναι από­λυ­τη ανάγ­κη να το υπο­μεί­νουν οι κενό­δο­ξοι. Και είναι εδώ φανε­ρό στους περισ­σό­τε­ρους ότι αυτοί δεν είναι ό,τι φαί­νον­ται αλλά φορούν ένα προ­σω­πείο μόνο. Θα συλ­λη­φθούν πολύ περισ­σό­τε­ρο μετά τη ζωή αυτήν, οπό­τε παρου­σιά­ζον­ται όλα γυμνά και ξεσκέ­πα­στα.

Και με άλλον τρό­πο πάλι τους απο­μα­κρύ­νει από τους υπο­κρι­τές, παρου­σιά­ζον­τας την εντο­λή Του ότι είναι ελα­φρά. Δεν κάνει αυστη­ρό­τε­ρη τη νηστεία, ούτε δια­τά­ζει να την παρου­σιά­σου­με μεγα­λύ­τε­ρη, αλλά να μη χάσου­με τον στέ­φα­νο από αυτήν. Ώστε αυτό που φαί­νε­ται βαρύ είναι κοι­νό και για εμάς και για τους υπο­κρι­τές, επει­δή νηστεύ­ουν και αυτοί. Εκεί­νο όμως που είναι ελα­φρύ­τε­ρο, το να μη χάσου­με τον μισθό επει­δή κου­ρα­στή­κα­με, «αυτό είναι», μας λέγει, «που ορί­ζω». Δεν προ­σθέ­τει τίπο­τε στον κόπο μας, εξα­σφα­λί­ζει όμως για χάρη μας τους μισθούς μας και δεν αφή­νει να φύγου­με αστε­φά­νω­τοι όπως εκεί­νοι: «Καὶ ὁ πατήρ σου ὁ βλέπων ἐν τῷ κρυ­πτῷ ἀποδώσει σοι ἐν τῷ φανερῷ(:Και ο Πατέ­ρας σου που βλέ­πει στα κρυ­φά, θα σου απο­δώ­σει την αμοι­βή σου στα φανε­ρά)»[Ματθ.6,18].Ούτε θέλουν να μιμη­θούν αυτούς που αγω­νί­ζον­ται στους Ολυμ­πια­κούς αγώ­νες, οι οποί­οι παρό­λο που τους παρα­κο­λου­θεί τόσο πλή­θος και τόσοι άρχον­τες, ένα μόνο επι­διώ­κουν να ικα­νο­ποι­ή­σουν, αυτόν που θα βρα­βεύ­σει τη νίκη τους, και ας είναι πολύ κατώ­τε­ρος. Και εσύ που έχεις διπλή αιτία να παρου­σιά­σεις σε εκεί­νον την νίκη σου, διό­τι και ο βρα­βευ­τής είναι αυτός και ασύγ­κρι­τα υπε­ρέ­χει από όλους όσοι κάθον­ται στο θέα­τρο, κάνεις επί­δει­ξη της αρε­τής σου σε άλλους που όχι μόνο δεν σε ωφε­λούν, αλλά και σου προ­ξε­νούν υπερ­βο­λι­κή ζημία.

«Αλλά», λέγει, «και τού­το δεν σου το απο­κλείω. Αν θέλεις να επι­δει­χτείς και στους ανθρώ­πους, περί­με­νε, και Εγώ θα σου το παρα­χω­ρή­σω και τού­το πιο απλό­χε­ρα και με περισ­σό­τε­ρο κέρ­δος. Σε απο­σπά τώρα αυτό από τη δόξα μου, όπως σε συν­δέ­ει η περι­φρό­νη­σή τους. Τότε θα τα απο­λαύ­σεις όλα με κάθε ελευ­θε­ρία. Αλλά και πριν από αυτά δεν θα είναι μικρή η ωφέ­λειά σου και εδώ να κατα­πα­τή­σεις όλη τη δόξα των ανθρώ­πων, να ελευ­θε­ρω­θείς από τη βαριά ανθρώ­πι­νη δου­λεία και να γίνεις γνή­σιος εργά­της της αρε­τής. Επει­δή με τέτοιου είδους αντι­λή­ψεις, αν βρε­θείς στην έρη­μο, θα γίνεις έρη­μος από κάθε αρε­τή, αφού δεν θα έχεις θεα­τές».

Αυτό όμως το κάνει ένας που υβρί­ζει την ίδια την αρε­τή, αν όχι γι’ αυτήν, αλλά πρό­κει­ται να την ασκή­σεις για τον σχοι­νο­πλέ­χτη και τον σιδη­ρουρ­γό και το πλή­θος των ανθρώ­πων της αγο­ράς, για να σε θαυ­μά­σουν οι κακοί και οι απο­μα­κρυ­σμέ­νοι από αυτήν. Και καλείς τους εχθρούς της να σε δουν και να σε θαυ­μά­σουν. Είναι το ίδιο να προ­τι­μά κανείς τη σωφρο­σύ­νη όχι για την αξία της σωφρο­σύ­νης, αλλά για να την επι­δεί­ξει σε όσους ζουν με εταί­ρες. Και εσύ λοι­πόν δεν θα προ­τι­μού­σες την αρε­τή, παρά μόνο για τους εχθρούς της. Αξί­ζει και από αυτό να τη θαυ­μά­σει κανείς, επει­δή την επαι­νούν και οι εχθροί της. Πρέ­πει όμως να τη θαυ­μά­ζου­με όχι για τους άλλους, αλλά γι’ αυτήν την ίδια. Επει­δή και εμείς θεω­ρού­με προ­σβο­λή να μη μας αγα­πούν για τον εαυ­τό μας, αλλά χάρη στους άλλους.

Να σκέ­πτε­σαι το ίδιο και για την αρε­τή. Μην την επι­διώ­κεις προς χάριν των άλλων, μήτε να υπα­κούς στον Θεό για χάρη των ανθρώ­πων, αλλά στους ανθρώ­πους για χάρη του Θεού. Αν κάνεις το αντί­θε­το, ακό­μη και αν νομί­ζεις ότι επι­διώ­κεις την αρε­τή, Τον ερε­θί­ζεις όμοια με εκεί­νον που δεν την επι­διώ­κει· διό­τι όπως εκεί­νος παρά­κου­σε με το να μην πρά­ξει, έτσι και εσύ με το να πρά­ξεις παρά­νο­μα.

«Μὴ θησαυ­ρί­ζε­τε ὑμῖν θησαυ­ροὺς ἐπὶ τῆς γῆς, ὅπου σὴς καὶ βρῶσις ἀφανί­ζει, καὶ ὅπου κλέ­πται δια­ρύσ­σου­σι καὶ κλέ­πτου­σι· θησαυ­ρί­ζε­τε δὲ ὑμῖν θησαυ­ροὺς ἐν οὐρανῷ, ὅπου οὔτε σὴς οὔτε βρῶσις ἀφανί­ζει, καὶ ὅπου κλέ­πται οὐ διο­ρύσ­σου­σιν οὐδὲ κλέ­πτου­σιν· ὅπου γάρ ἐστιν ὁ θησαυρὸς ὑμῶν, ἐκεῖ ἔσται καὶ ἡ καρ­δία ὑμῶν(:Μη συσ­σω­ρεύ­ε­τε για τον εαυ­τό σας θησαυ­ρούς πάνω στη γη, όπου ο σκό­ρος και η φθο­ρά της σαπί­λας ή της σκου­ριάς αφα­νί­ζουν τα απο­θη­κευ­μέ­να είδη του πλού­του και όπου οι κλέ­φτες τρυ­πούν τους τοί­χους των θησαυ­ρο­φυ­λα­κί­ων και τα κλέ­βουν. Μαζεύ­ε­τε για τον εαυ­τό σας θησαυ­ρούς στον ουρα­νό, όπου ούτε ο σκό­ρος ούτε η σαπί­λα και η σκου­ριά αφα­νί­ζουν τους απο­θη­κευ­μέ­νους θησαυ­ρούς σας και όπου οι κλέ­φτες δεν τρυ­πούν τους τοί­χους των θησαυ­ρο­φυ­λα­κί­ων σας, ούτε κλέ­βουν. Πρέ­πει λοι­πόν να θησαυ­ρί­ζε­τε θησαυ­ρούς στον ουρα­νό, για να είναι και η καρ­διά σας προ­σκολ­λη­μέ­νη στον Θεό και στα ουράνια˙διότι εκεί όπου είναι ο θησαυ­ρός σας, εκεί θα είναι και η καρ­διά σας)»[Ματθ.6,19–21].

[…]Αφού έβγα­λε από την ψυχή μας το νόση­μα της κενο­δο­ξί­ας, στην κατάλ­λη­λη στιγ­μή πλέ­ον ομι­λεί και περί ακτημοσύνης˙διότι τίπο­τε δεν προ­ε­τοι­μά­ζει τόσο τον άνθρω­πο στην αγά­πη των χρη­μά­των, όσο ο έρως της κενο­δο­ξί­ας: για τη δόξα οι άνθρω­ποι επι­νο­ούν και τις αγέ­λες των δού­λων, και το πλή­θος των ευνού­χων, και τα χρυ­σο­στό­λι­στα άλο­γα και τα αργυ­ρά τρα­πέ­ζια και τα άλλα που είναι περισ­σό­τε­ρο ακό­μη κατα­γέ­λα­στα· όχι βέβαια για να ικα­νο­ποι­ή­σουν κάποια ανάγ­κη, ούτε για να απο­λαύ­σουν κάποια ηδο­νή, αλλά για να επι­δει­χθούν στους πολ­λούς.

Πιο πάνω βέβαια έλε­γε μόνο ότι πρέ­πει να ελε­ού­με, εδώ όμως υπο­δει­κνύ­ει και πόσο πρέ­πει να δίδου­με, όταν λέγει: «Μη θησαυ­ρί­ζε­τε». Επει­δή δεν ήταν δυνα­τόν να παρου­σιά­σει από την αρχή όλο μαζί τον λόγο για την περι­φρό­νη­ση των χρη­μά­των, καθό­σον είναι τυραν­νι­κή η κυριαρ­χία του πάθους, αφού τον χώρι­σε σε μέρη και τον ελευ­θέ­ρω­σε από αυτήν, τον στα­λά­ζει στην ψυχή των ακρο­α­τών Του, ώστε να γίνει εύκο­λα παρα­δε­κτός. Για τον λόγο αυτό έλε­γε πρώ­τα, «Μακά­ριοι οι ελε­ή­μο­νες» και έπει­τα «Ἴσθι εὐνοῶν τῷ ἀντι­δίκῳ σου ταχὺ ἕως ὅτου εἶ ἐν τῇ ὁδῷ μετ᾿ αὐτοῦ(:Να είσαι συμ­βι­βα­στι­κός και να έχεις συμ­φι­λιω­τι­κές δια­θέ­σεις απέ­ναν­τι στον δανει­στή με τον οποίο βρί­σκε­σαι σε δίκη)»[Ματθ.5,25]. Και στη συνέ­χεια: «Καὶ τῷ θέλον­τί σοι κριθῆναι καὶ τὸν χιτῶνά σου λαβεῖν, ἄφες αὐτῷ καὶ τὸ ἱμάτιον(:Και σε εκεί­νον που θέλει να κάνει δίκη μαζί σου και να σου πάρει το που­κά­μι­σο, άφη­σέ του και το πανω­φό­ρι σου)»[Ματθ.5,40]. Εδώ όμως είπε το μεγα­λύ­τε­ρο από όλα. Εκεί είχε πει: «Αν δεις να πλη­σιά­ζει δικα­στι­κός αγώ­νας, να κάνεις τού­το: αντί να το κρα­τή­σεις με φιλο­νι­κία, καλύ­τε­ρα να απο­φύ­γεις τη δια­μά­χη και ας μην το έχεις». Αλλά εδώ χωρίς να παρου­σιά­ζει ούτε αντί­δι­κο, ούτε κατη­γο­ρού­με­νο, ούτε να μνη­μο­νεύ­ει κάποιον άλλο σχε­τι­κό, μας συμ­βου­λεύ­ει την ίδια την περι­φρό­νη­ση των χρη­μά­των, και μας δεί­χνει ότι θέτει αυτόν τον νόμο όχι τόσο για αυτούς που ευερ­γε­τούν­ται, όσο για αυτόν που ευερ­γε­τεί. Ώστε και αν ακό­μη δεν υπάρ­χει κανείς να μας αδι­κεί ή να μας σέρ­νει στο δικα­στή­ριο, ακό­μη και έτσι να περι­φρο­νού­με τα υπάρ­χον­τά μας και να τα μοι­ρά­ζου­με σε όσους έχουν ανάγ­κη.

Και εδώ όμως δεν έθε­σε τον νόμο στο σύνο­λό του, αλλά και τώρα σιγά σιγά προ­χω­ρεί, μολο­νό­τι παρου­σί­α­σε τους αγώ­νες Του ενάν­τια σε αυτά στην έρη­μο με πολ­λή την υπερ­βάλ­λου­σα σημα­σία. Ούτε όμως το ανα­φέ­ρει, ούτε το εξι­στο­ρεί· δεν ήταν ακό­μη και­ρός να το φανε­ρώ­σει. Μέχρι τώρα εξε­τά­ζει σκέ­ψεις, και λαμ­βά­νει περισ­σό­τε­ρο την θέση συμ­βού­λου στους λόγους αυτούς και όχι νομο­θέ­του. Αφού λοι­πόν είπε «Μη θησαυ­ρί­ζε­τε επά­νω στη γη», πρό­σθε­σε «όπου το σαρά­κι και το σκου­λή­κι αφα­νί­ζουν και όπου οι κλέ­πτες ανοί­γουν και κλέ­πτουν». Παρου­σί­α­σε και του εδώ «θησαυ­ρού» τη βλά­βη και του εκεί την ωφέ­λεια και από τον τόπο και από τους κατα­στρο­φείς τους.

Δεν στα­μα­τά όμως μέχρις εδώ, αλλά προ­σθέ­τει και άλλη σκέ­ψη. Πρώ­τα, στη­ρί­ζει την προ­τρο­πή Του σε εκεί­να που φοβούν­ται. «Τι φοβά­σαι;» λέγει. «Μήπως ξοδευ­θούν τα χρή­μα­τά σου ‚όταν δώσεις ελεη­μο­σύ­νη; Δώσε λοι­πόν ελεη­μο­σύ­νη και τότε ακρι­βώς δεν θα ξοδευ­θούν.» Και το μεγα­λύ­τε­ρο βέβαια είναι ότι όχι μόνο δεν θα ξοδευ­θούν, αλλά και προ­σθή­κη μεγα­λύ­τε­ρη θα λάβουν καθό­σον προ­στί­θεν­ται σε αυτά και τα ουρά­νια αγα­θά. Δεν το λέγει όμως αυτό από την αρχή· το προ­σθέ­τει έπει­τα.

Μέχρι τώρα ό, τι μπο­ρού­σε να απο­τε­λέ­σει για αυτούς τη μεγα­λύ­τε­ρη προ­τρο­πή αυτό φέρει στο κέν­τρο, το ότι ο θησαυ­ρός τους παρα­μέ­νει άθι­κτος και τους προ­σελ­κύ­ει με δύο σκέ­ψεις. Δεν είπε δηλα­δή μόνο ότι δια­τη­ρεί­ται ο θησαυ­ρός μονά­χα αν δώσει κανείς ελεη­μο­σύ­νη, αλλά δια­τύ­πω­σε και την αντί­θε­τη απει­λή: αν δεν δώσεις, χάνε­ται. Πρό­σε­ξε την απε­ρί­γρα­πτη σοφία Του. Διό­τι δεν είπε: «Αφή­νεις τα πλού­τη σου σε άλλους», επει­δή και τού­το ευχα­ρι­στεί τους ανθρώ­πους. Τους εκφο­βί­ζει και από άλλη άπο­ψη, δεί­χνον­τας ότι δεν το επι­τυγ­χά­νουν μήτε αυτό· διό­τι και εάν δεν αδι­κή­σουν άνθρω­πο, υπάρ­χουν οπωσ­δή­πο­τε αυτοί που αδι­κούν, το σαρά­κι και το σκου­λή­κι˙ διό­τι μολο­νό­τι η φθο­ρά που προ­κα­λούν αυτά φαί­νε­ται ότι είναι δυνα­τόν εύκο­λα να αντι­με­τω­πι­στεί, στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα είναι ακα­τα­μά­χη­τη και ασυγ­κρά­τη­τη. Και οτι­δή­πο­τε μηχα­νευ­θείς, δεν θα επι­τύ­χεις να ανα­χαι­τί­σεις τη ζημία που προ­κα­λούν.

Τι λοι­πόν; Το σαρά­κι αφα­νί­ζει το χρυ­σά­φι; Όχι βέβαια το σαρά­κι, οπωσ­δή­πο­τε όμως οι κλέ­φτες. Και έπε­σαν όλοι θύμα­τα κλο­πής; Αν όχι όλοι, οπωσ­δή­πο­τε έπε­σαν οι περισ­σό­τε­ροι. Για τον λόγο αυτό προ­σθέ­τει, όπως είπα προ ολί­γου και άλλη σκέ­ψη· «ὅπου γάρ ἐστιν ὁ θησαυρὸς ὑμῶν, ἐκεῖ ἔσται καὶ ἡ καρ­δία ὑμῶν(:πρέ­πει λοι­πόν να θησαυ­ρί­ζε­τε θησαυ­ρούς στον ουρα­νό, για να είναι και η καρ­διά σας προ­σκολ­λη­μέ­νη στον Θεό και στα ουρά­νια˙ διό­τι εκεί όπου είναι ο θησαυ­ρός σας, εκεί θα είναι και η καρ­διά σας)»[Ματθ.6,21]. Ακό­μη και τίπο­τε από αυτά να μη γίνει, δεν θα υπο­στείς μικρή βλά­βη να είσαι προ­ση­λω­μέ­νος στα κάτω, να γίνεις δού­λος από ελεύ­θε­ρος που είσαι, να χάσεις τα ουρά­νια, τίπο­τε από τα υψη­λά να μην μπο­ρείς να εννο­ή­σεις, αλλά να τα βλέ­πεις όλα σαν χρή­μα­τα και τόκους και δάνεια και κέρ­δη και ανε­λεύ­θε­ρες συναλ­λα­γές. Υπάρ­χει μεγα­λύ­τε­ρη αθλιό­τη­τα από αυτήν; Διό­τι ο άνθρω­πος αυτό είναι χει­ρό­τε­ρος από κάθε ανδρά­πο­δο, είναι δού­λος στη χει­ρό­τε­ρη τυραν­νία και έχει προ­δώ­σει το σημαν­τι­κό­τε­ρο από όλα, την ευγέ­νεια του ανθρώ­που και την ελευ­θε­ρία. Όσα και να σου λέγει κανείς, όταν ο νους σου είναι προ­ση­λω­μέ­νος στα χρή­μα­τα, τίπο­τε δε θα μπο­ρέ­σεις να ακού­σεις από όσα σου αρμό­ζουν. Αλλά σαν το σκυ­λί δεμέ­νο σε τάφο με τη βαρύ­τε­ρη αλυ­σί­δα, την τυραν­νία των χρη­μά­των, θα γαυ­γί­ζεις όλους όσους πλη­σιά­ζουν και θα έχεις τού­το μόνο το αδιά­κο­πο έργο, να φυλά­γεις για άλλους τον θησαυ­ρό. Υπάρ­χει μεγα­λύ­τε­ρη αθλιό­τη­τα από αυτό;

Επει­δή όμως τού­το ήταν ανώ­τε­ρο από την αντι­λη­πτι­κή ικα­νό­τη­τα των ακρο­α­τών του και δεν ήταν εύκο­λο στους πολ­λούς να δουν με μία ματιά τη βλά­βη και δεν ήταν και το κέρ­δος φανε­ρό, αλλά χρεια­ζό­ταν μία πιο πνευ­μα­τι­κή διά­θε­ση για να δια­κρί­νουν το ένα από το άλλο, το έθε­σε τού­το έπει­τα από τα φανε­ρά εκεί­να λέγον­τας· «όπου βρί­σκε­ται ο θησαυ­ρός του ανθρώ­που εκεί είναι και η καρ­διά του». Και τού­το πάλι το απο­σα­φη­νί­ζει, οδη­γών­τας τον λόγο από τα νοη­τά στα αισθη­τά και λέγον­τας· «Ὁ λύχνος τοῦ σώμα­τός ἐστιν ὁ ὀφθαλ­μός(: Και δεν είναι μικρή συμ­φο­ρά να κολ­λή­σει ο νους και η καρ­διά σας στα γήι­να και τα μάταια. Για να το κατα­λά­βε­τε αυτό, σας φέρ­νω μία εικό­να: Το λυχνά­ρι που δίνει φως στο σώμα είναι το μάτι˙ και το λυχνά­ρι που φωτί­ζει την ψυχή είναι ο νους)»[Ματθ.6,22]. Η σημα­σία δε αυτού που λέγει είναι η εξής: «Μην κρύ­ψεις τον χρυ­σό μέσα στη γη, ούτε κάτι άλλο από τα παρό­μοια, διό­τι τα συγ­κεν­τρώ­νεις αυτά για το σαρά­κι και το σκου­λή­κι και για τους κλέ­φτες. Εάν δε και αυτές τις βλά­βες τις απο­φύ­γεις δεν θα δια­φύ­γεις την υπο­δού­λω­ση της καρ­διάς σου και την προ­σή­λω­σή σου σε όλα τα επί­γεια»˙ «ὅπου γάρ ἐστιν ὁ θησαυρὸς ὑμῶν, ἐκεῖ ἔσται καὶ ἡ καρ­δία ὑμῶν(:διό­τι εκεί όπου είναι ο θησαυ­ρός σας, εκεί θα είναι και η καρ­διά σας)».

Έτσι λοι­πόν αν τον απο­θέ­σεις στον ουρα­νό, δεν καρ­πού­σαι μόνον αυτό, το να λάβεις δηλα­δή τα έπα­θλα γι’ αυτά, αλλά λαμ­βά­νεις ήδη και εδώ τον μισθό, που τον μετα­φέ­ρεις εκεί,με το να μετα­φέ­ρε­σαι νοε­ρώς στον ουρα­νό, να σκέ­πτε­σαι συνε­χώς τα εκεί υπάρ­χον­τα και να φρον­τί­ζεις διαρ­κώς για αυτά· διό­τι όπου απέ­θε­σες τον θησαυ­ρό, είναι φανε­ρό ότι εκεί έχεις και τη σκέ­ψη σου. Ώστε εάν αυτό το κάνεις στη γη, θα πάθεις τα αντί­θε­τα. Εάν δε αυτό που ειπώ­θη­κε σου είναι ασα­φές, άκου­σε τα εξής: «Ὁ λύχνος τοῦ σώμα­τός ἐστιν ὁ ὀφθαλ­μός· ἐὰν οὖν ὁ ὀφθαλ­μός σου ἁπλοῦς ᾖ, ὅλον τὸ σῶμά σου φωτει­νόν ἔσται· ἐὰν δὲ ὁ ὀφθαλ­μός σου πονηρὸς ᾖ, ὅλον τὸ σῶμά σου σκο­τεινὸν ἔσται. εἰ οὖν τὸ φῶς τὸ ἐν σοὶ σκό­τος ἐστί, τὸ σκό­τος πόσον;(:Ο λύχνος του σώμα­τος είναι το μάτι. Αν το μάτι σου είναι υγιές, όλο το σώμα σου θα είναι γεμά­το φως, σαν να ήταν ολό­κλη­ρο το σώμα σου μάτι. Έτσι θα φωτί­ζε­ται και η ψυχή σου εάν ο νους σου και η καρ­διά σου δεν έχουν τυφλω­θεί από τη φιλαρ­γυ­ρία και από την προ­σκόλ­λη­ση στα μάταια. Εάν όμως το μάτι σου είναι βλαμ­μέ­νο και τυφλω­μέ­νο, όλο το σώμα σου θα είναι βυθι­σμέ­νο στο σκο­τά­δι. Εάν λοι­πόν εκεί­νο που σου δόθη­κε για να σου μετα­δί­δει φως, γίνει σκο­τά­δι, σε πόσο σκο­τά­δι θα βυθι­στείς; Κάτι ανά­λο­γο θα συμ­βεί εάν και ο νους σκο­τι­στεί από την προ­σκόλ­λη­ση στον πλού­το. Σε πόσο ηθι­κό σκο­τά­δι θα βυθι­στεί τότε η ψυχή σου;)»[Ματθ.6,22–23].

Στρέ­φει τον λόγο στα περισ­σό­τε­ρο αισθη­τά. Επει­δή δηλα­δή ανέ­φε­ρε τη διά­νοια, ότι κατα­δου­λώ­νε­ται και αιχ­μα­λω­τί­ζε­ται και αυτό δεν μπο­ρούν να το δουν πολ­λοί αμέ­σως, μετα­θέ­τει τη διδα­σκα­λία Του στα εξω­τε­ρι­κά που βρί­σκον­ται μπρο­στά στα μάτια τους, ώστε από αυτά να κατα­νο­ή­σουν και εκεί­να. Αν όμως δεν γνω­ρί­ζεις, λέγει, τι τέλος πάν­των είναι «βλά­βη του νου», κατα­νόη­σέ το αυτό από τα σωμα­τι­κά. Ό,τι δηλα­δή είναι για το σώμα το μάτι, αυτό είναι ο νους για την ψυχή. Ασφα­λώς λοι­πόν δεν θα προ­τι­μού­σες να φορείς χρυ­σά και να είσαι ενδε­δυ­μέ­νος με ρού­χα μετα­ξω­τά, και να είναι χαλα­σμέ­να τα μάτια σου, αλλά θεω­ρείς την υγεία των ματιών σου πιο ποθη­τή από όλα αυτά˙ διότι αν την κατα­στρέ­ψεις και τη χαλά­σεις, δεν σε ωφε­λεί πλέ­ον να ζεις, διό­τι όπως με την τύφλω­ση των ματιών χάνε­ται το μεγα­λύ­τε­ρο ποσο­στό της ενερ­γη­τι­κό­τη­τας των άλλων μελών, όταν σβή­σει για αυτά το φως, έτσι και όταν κατα­στρα­φεί ο νους σου, η ζωή σου θα γεμί­σει από μύρια δει­νά. Όπως λοι­πόν στη φρον­τί­δα του σώμα­τος θέτου­με αυτόν τον σκο­πό, να έχου­με τα μάτια μας γερά, έτσι και στην ψυχή σκο­πού­με να έχου­με υγιή τον νου. Αν τραυ­μα­τί­σου­με αυτό που οφεί­λει και στα άλλα να παρέ­χει το φως, πώς θα μπο­ρέ­σου­με αν δού­με; Όπως αυτός που φρά­ζει την πηγή, ξηραί­νει τον ποτα­μό, έτσι και όποιος αφα­νί­ζει τον νου του, θολώ­νει όλη τη δρα­στη­ριό­τη­τά του στη ζωή αυτή. Για τον λόγο αυτόν λέγει: «Αν το δικό σου φως είναι σκο­τά­δι, το σκο­τά­δι πόσο είναι;». Όταν ο κυβερ­νή­της βου­λιά­ξει και σβή­σει το λυχνά­ρι και ο αρχη­γός αιχ­μα­λω­τι­σθεί, ποια ελπί­δα απο­μέ­νει στους υπη­κό­ους;

Για τού­τον ακρι­βώς τον λόγο, λοι­πόν, αφού άφη­σε να ανα­φέ­ρει τώρα τους κιν­δύ­νους, τον φθό­νο τις φιλο­νι­κί­ες, τις δίκες, που προ­κα­λούν­ται εξαι­τί­ας του πλού­του (βέβαια έκα­νε υπαι­νιγ­μό παρα­πά­νω όταν είπε· «Θα σε παρα­δώ­σει ο αντί­δι­κος στον κρι­τή και ο κρι­τής στον δεσμο­φύ­λα­κα»[Ματθ.5,25] με το να ανα­φέ­ρει τα βαρύ­τε­ρα και χει­ρό­τε­ρα περι­στα­τι­κά, που συμ­βαί­νουν, απο­μα­κρύ­νει με τον τρό­πο αυτόν από την πονη­ρή επι­θυ­μία. Πραγ­μα­τι­κά είναι πολύ φοβε­ρό­τε­ρο να υπο­δου­λω­θεί ο νους σου σε αυτό το πάθος παρά να κλει­σθείς στη φυλα­κή. Και το μεν τελευ­ταίο δεν συμ­βαί­νει συχνά, το πρώ­το όμως έχει συν­δε­θεί με την επι­θυ­μία των χρη­μά­των. Για τον λόγο αυτό θέτει την υπο­δού­λω­ση του νου, επει­δή ένα βαρύ­τε­ρο κακό, μετά τη φυλά­κι­ση, που οπωσ­δή­πο­τε βέβαια συμ­βαί­νει. «Ο Θεός», λέγει, «μας έδω­σε νου, για να δια­λύ­σου­με την άγνοιά μας και να σχη­μα­τί­σου­με ορθή κρί­ση για τα πράγ­μα­τα κι ακό­μη να μεί­νου­με ασφα­λι­σμέ­νοι έναν­τι όσων μας λυπούν και μας βλά­πτουν χρη­σι­μο­ποιών­τας αυτόν ως κάποιο όπλο και φως».

Εμείς όμως σπα­τα­λού­με το χάρι­σμα σε περιτ­τά και ανώ­φε­λα. Τι ωφε­λούν οι χρυ­σον­τυ­μέ­νοι στρα­τιώ­τες, όταν ο στρα­τη­γός σύρε­ται στην αιχ­μα­λω­σία; Ποιο το κέρ­δος από το στο­λι­σμέ­νο πλοίο, όταν ο κυβερ­νή­της κατα­πον­τι­σθεί; Και τι αξία έχει το τέλειο σώμα, όταν από τα μάτια απο­κο­πεί η όρα­ση; Δηλα­δή, όπως ακρι­βώς ο για­τρός που οφεί­λει να παρα­μέ­νει υγι­ής για να θερα­πεύ­ει τις ασθέ­νειες, εάν κάποιος, αφού τον κάνει να ασθε­νή­σει, ορί­σει έπει­τα να είναι ξαπλω­μέ­νος ως ασθε­νής σε αση­μέ­νιο κρε­βά­τι και χρυ­σό θάλα­μο, δε θα προ­σφέ­ρει καμία ωφέ­λεια στους υπό­λοι­πους αρρώ­στους, κατά όμοιο τρό­πο αν, αφού κατα­στρέ­ψεις τον νου που έχει τη δύνα­μη να θερα­πεύ­ει τα πάθη, καθί­σεις δίπλα στον θησαυ­ρό σου, όχι μόνο δεν θα έχεις καμία ωφέ­λεια, αλλά θα πάθεις μεγί­στη ζημία και την ψυχή σου ολό­κλη­ρη θα βλά­ψεις.

Είδες πως δια­μέ­σου εκεί­νων με τα οποία οι άνθρω­ποι επι­θυ­μούν σε κάθε περί­πτω­ση την πονη­ρία, με αυτά τους απο­μα­κρύ­νει από αυτήν και τους επα­να­φέ­ρει στην αρε­τή; Για ποιο λόγο, ρωτά­ει , επι­θυ­μείς τα χρή­μα­τα; Όχι για να χαρείς την ηδο­νή και την από­λαυ­ση; Αυτό ακρι­βώς δεν θα το δοκι­μά­σεις με τον τρό­πο αυτόν, αλλά με τον εντε­λώς αντί­θε­το. Αν με τη στέ­ρη­ση των ματιών δεν αισθα­νό­μα­στε κανέ­να από τα ευχά­ρι­στα εξαι­τί­ας αυτής της συμ­φο­ράς μας, παθαί­νου­με το ίδιο σε μεγα­λύ­τε­ρο βαθ­μό εξαι­τί­ας της δια­στρο­φής και της ανα­πη­ρί­ας του νου.

Και για ποιο λόγο τα κρύ­βεις στη γη; Για να φυλά­γον­ται με ασφά­λεια; Και εδώ, λέγει, συμ­βαί­νει το αντί­θε­το. «Για ποιον λόγο», λέγει, «προ­σεύ­χε­σαι και ελε­είς; Επι­θυ­μείς τη δόξα των ανθρώ­πων; Μην προ­σεύ­χε­σαι λοι­πόν γι’ αυτήν και θα την έχεις κατά την ημέ­ρα της κρί­σε­ως». Όπως λοι­πόν εκεί­νον που νηστεύ­ει και ελε­εί και προ­σεύ­χε­ται για λόγους κενο­δο­ξί­ας, τον οδη­γεί στην έλλει­ψη κενο­δο­ξί­ας χρη­σι­μο­ποιών­τας την ίδια την επι­θυ­μία του, ομοί­ως και τον φιλάρ­γυ­ρο τον απο­σπά με όσα ακρι­βώς τρά­βη­ξαν την επι­θυ­μία του. «Τι θέλεις;» , του λέγει. «Να φυλάσ­σον­ται τα χρή­μα­τά σου και να απο­λαύ­σεις την ηδο­νή; Θα σου τα δώσω και τα δύο με μεγά­λη αφθο­νία, αν κατα­θέ­σεις το χρυ­σά­φι σου όπου σου ορί­ζω».

Στα επό­με­να έδει­ξε σαφέ­στε­ρα τη βλά­βη του νου που προ­έρ­χε­ται από αυτά, όταν μνη­μό­νευ­σε τα αγκά­θια. Προ ολί­γου και εδώ δεν έκα­νε αυτόν τον υπαι­νιγ­μό τυχαία, παρου­σιά­ζον­τας ότι είναι σκο­τι­σμέ­νος όποιος έχει αυτή τη μανία. Και όπως όσοι βαδί­ζουν στα σκο­τει­νά δεν βλέ­πουν τίπο­τε με σαφή­νεια, αλλά το σχοι­νί το νομί­ζουν φίδι και αν δουν βου­νά και φαράγ­για πεθαί­νουν από τον φόβο, έτσι και αυτοί υπο­ψιά­ζον­ται τα μη φοβε­ρά για όσους βλέ­πουν. Τρέ­μουν τη φτώ­χεια και όχι μόνο αυτήν, αλλά και τη ζημία που θα τύχαι­νε να τους συμ­βεί. Αν στε­ρη­θούν κάτι ασή­μαν­το, θρη­νούν και υπο­φέ­ρουν περισ­σό­τε­ρο από όσους στε­ρούν­ται την απα­ραί­τη­τη τρο­φή. Πολ­λοί από τους πλού­σιους έφθα­σαν στην αγχό­νη, επει­δή δεν μπό­ρε­σαν να αντέ­ξουν τις κακές αυτές ημέ­ρες. Αλλά και την προ­σβο­λή και την κακο­με­τα­χεί­ρι­ση τόσο ανυ­πό­φο­ρα τα θεω­ρούν, ώστε πολ­λοί και γι’ αυτήν την αιτία απο­σπά­στη­καν από τη ζωή.

Σε όλα, εκτός από τη δια­κο­νία του, τους έκα­νε ο πλού­τος μαλα­κούς. Όταν δια­τά­ζει να του δου­λεύ­ουν, δεν δει­λιά­ζουν ούτε μπρο­στά στο φόνο, ούτε στα μαστί­για, ούτε στις κατη­γο­ρί­ες, ούτε σε κάθε εξευ­τε­λι­σμό. Τού­το απο­τε­λεί εσχά­τη αθλιό­τη­τα, να δει­λιά­ζεις περισ­σό­τε­ρο από όλους όπου πρέ­πει να δεί­χνεις γεν­ναιό­τη­τα· και εκεί που πρέ­πει να είσαι πιο προ­σε­κτι­κός, να γίνε­σαι αναι­δέ­στε­ρος και θρα­σύ­τε­ρος. Αυτοί εδώ παθαί­νουν ό, τι και αυτός που σπα­τα­λά την περιου­σία του εκεί που δεν πρέ­πει. Αυτός όταν φθά­σει ο και­ρός για τη δαπά­νη που πρέ­πει να γίνει, επει­δή δεν έχει τι να δώσει, υπο­φέ­ρει αθε­ρά­πευ­τα δει­νά, αφού έχει ξοδέ­ψει κακώς πριν της ώρας τους τα δικά του.

Και όπως αυτοί που ασχο­λούν­ται με τις πονη­ρές εκεί­νες τέχνες επά­νω στη σκη­νή, υπο­μέ­νουν ένα πλή­θος από επι­κίν­δυ­νους και περί­ερ­γες ασκή­σεις, ενώ σε εργα­σί­ες χρή­σι­μες και απα­ραί­τη­τες είναι από όλους πιο κατα­γέ­λα­στοι, έτσι και αυτοί εδώ˙διότι αυτοί που βαδί­ζουν πάνω στο τεν­τω­μέ­νο σχοι­νί επι­δει­κνύ­ον­τας τόσο θάρ­ρος, αν κάτι από τα ανα­πό­φευ­κτα της ζωής απαι­τή­σει τόλ­μη και θάρ­ρος, ούτε να το εννο­ή­σουν κάτι τέτοιο μπο­ρούν, ούτε να το ανε­χθούν. Έτσι και εκεί­νοι που πλου­τούν, ενώ τολ­μούν τα πάν­τα για τα χρή­μα­τα, για την πνευ­μα­τι­κή ζωή ούτε μικρό ούτε μεγά­λο δεν θέλουν να υπο­μεί­νουν. Και όπως εκεί­νοι ασκούν κάτι και επι­κίν­δυ­νο και ανώ­φε­λο, έτσι και αυτοί υπο­μέ­νουν πολ­λούς κιν­δύ­νους και πολ­λές κακο­το­πιές, δεν κατα­λή­γουν όμως σε τέλος καλό και υπο­μέ­νουν διπλό σκό­τος και από τη δια­στρο­φή του νου τυφλω­μέ­νοι και από την απα­τη­λή θολού­ρα των φρον­τί­δων τυλιγ­μέ­νοι. Για τον λόγο αυτό, ούτε να δια­κρί­νουν εύκο­λα κάτι δεν μπο­ρούν˙ διό­τι όποιος βρί­σκε­ται στα σκο­τει­νά, μόνο όταν φανεί ο ήλιος ελευ­θε­ρώ­νε­ται από το σκο­τά­δι. Όποιος όμως έχει χαλα­σμέ­να μάτια, δεν βλέ­πει ούτε όταν φανεί ο ήλιος. Αυτό ακρι­βώς έπα­θαν και αυτοί εδώ. Δεν αντι­λαμ­βά­νον­ται μήτε τον Ήλιο της Δικαιο­σύ­νης που έλαμ­ψε και τους καλεί, επει­δή ο πλού­τος τους έκλει­σε τα μάτια. Για τον λόγο αυτό και υπο­μέ­νουν διπλό σκό­τος· το ένα από τον εαυ­τό τους, το άλλο επει­δή δεν προ­σέ­χουν τον Διδά­σκα­λο. Ας Τον παρα­κο­λου­θού­με λοι­πόν με προ­σο­χή, για να ξανα­βρού­με τέλος κάπο­τε το φως μας.

Και πώς είναι δυνα­τόν να ξανα­δείς; Αν μάθεις πως τυφλώ­θη­κες. Και πώς λοι­πόν τυφλώ­θη­κες; Από την πονη­ρή επι­θυ­μία βεβαί­ως. Διό­τι, όπως σε μάτι καθα­ρό, έρχε­ται, ως υγρό ερε­θι­στι­κό, η επι­θυ­μία των χρη­μά­των και δημιουρ­γεί πυκνό νέφος. Αλλά είναι εύκο­λο και να σπά­σει και να δια­λυ­θεί το νέφος τού­το, αν δεχθού­με την ακτί­να από τη διδα­σκα­λία του Χρι­στού. Αν ακού­σου­με τις συμ­βου­λές και τους λόγους Του· «Μη θησαυ­ρί­ζε­τε για τον εαυ­τό σας θησαυ­ρούς επά­νω στη γη».

«Και τι θα κερ­δί­σω από την ακρό­α­ση», θα ρωτή­σει κάποιος, «όταν με κατέ­χει η επι­θυ­μία;». Αλλά ακρι­βώς η συνε­χής ακρό­α­ση μπο­ρεί να εξα­λεί­ψει και την επι­θυ­μία. Και αν επι­μέ­νεις να κυριαρ­χεί­σαι από αυτήν, κατα­νόη­σε ότι δεν πρό­κει­ται για επι­θυ­μία. Τι είδους επι­θυ­μία είναι να βρί­σκε­σαι σε σκλη­ρή δου­λεία, να είσαι κάτω από τυραν­νι­κό ζυγό, κλει­σμέ­νος πίσω από τους τοί­χους μιας φυλα­κής, να ζεις στο σκο­τά­δι, να είσαι γεμά­τος από ταρα­χή, να υπο­μέ­νεις ανώ­φε­λους κόπους, να φυλάτ­τεις τα χρή­μα­τα για άλλους και συχνά και για τους εχθρούς; Σε ποιου είδους επι­θυ­μία ται­ριά­ζουν αυτά; Ποια φυγή ή δρό­μο δεν αξί­ζουν αυτά; Τι είδους επι­θυ­μία είναι αυτή, να εμπι­στεύ­ε­σαι τον θησαυ­ρό σου στους κλέ­πτες; Αν επι­θυ­μείς τα χρή­μα­τά σου στο σύνο­λό τους, τοπο­θέ­τη­σέ τα όπου μπο­ρούν να μεί­νουν ασφα­λι­σμέ­να και απεί­ρα­κτα˙διό­τι αυτά που κάνεις τώρα δεν δεί­χνουν άνθρω­πο που επι­θυ­μεί χρή­μα­τα, αλλά μαρ­τυ­ρούν δου­λεία, επι­βου­λή, ζημία, αγω­νία αδιά­κο­πη.

Εσύ όμως αν κάποιος σου δεί­ξει ένα μέρος απα­ρα­βί­α­στο επά­νω στη γη, και αν σε φέρει στην ίδια την έρη­μο υπο­σχό­με­νος την ασφα­λι­σμέ­νη φύλα­ξη των χρη­μά­των σου, ούτε διστά­ζεις ούτε επι­φυ­λάσ­σε­σαι, αλλά δεί­χνεις εμπι­στο­σύ­νη και μετα­φέ­ρεις εκεί τα χρή­μα­τά σου. Όταν όμως σου υπό­σχε­ται το ίδιο ο Θεός και όχι κάποιος άνθρω­πος και σου προ­τεί­νει όχι την έρη­μο αλλά τον ουρα­νό, πράτ­τεις τα αντί­θε­τα. Και όμως, αν χίλιες φορές αυτά είναι ασφα­λι­σμέ­να εδώ κάτω, ποτέ δεν θα μπο­ρέ­σεις να ελευ­θε­ρω­θείς από τη φρον­τί­δα. Και αν ακό­μα δεν τα χάσεις, δεν θα ελευ­θε­ρω­θείς ποτέ από την αγω­νία μήπως τα χάσεις Εκεί όμως δεν θα υπο­φέ­ρεις τίπο­τε από αυτά. Και επι­πλέ­ον θα ωφε­λη­θείς, διό­τι δεν κρύ­βεις μόνο το χρυ­σά­φι σου, αλλά και το σπεί­ρεις. Το ίδιο γίνε­ται θησαυ­ρός και σπό­ρος και κάτι περισ­σό­τε­ρο από τα δύο˙διότι ο σπό­ρος δεν κρα­τεί για πάν­το­τε, ενώ τού­το μένει παν­το­τι­νά. Και ο θησαυ­ρός δεν βλα­στά­νει, ενώ αυτό σου δίδει καρ­πούς αθα­νά­τους.

Και αν μου προ­βάλ­λεις τον χρό­νο και την ανα­βο­λή της αντα­πο­δό­σε­ως, μπο­ρώ και εγώ να σου δεί­ξω και να σου πω, πόσα και εδώ κερ­δί­ζεις. Χωρι­στά όμως από αυτά θα προ­σπα­θή­σω να σου απο­δεί­ξω και από αυτές τις βιο­τι­κές φρον­τί­δες ότι αυτά απο­τε­λούν προ­φά­σεις μάταιες. Πολ­λά στη ζωή αυτή δημιουρ­γείς, που δεν πρό­κει­ται να τα χαρείς ο ίδιος. Και αν σε κατη­γο­ρή­σει κανείς, προ­βάλ­λεις τα παι­διά σου και τα παι­διά των παι­διών σου και νομί­ζεις ότι ανα­κά­λυ­ψες ικα­νο­ποι­η­τι­κή δικαιο­λο­γία για περιτ­τούς κόπους. Όταν στα έσχα­τα γηρα­τειά σου κτί­ζεις σπί­τια μεγα­λό­πρε­πα, που προ­τού τελειώ­σουν, θα έχεις εσύ πολ­λές φορές ανα­χω­ρή­σει, και όταν φυτεύ­εις δέν­δρα, που μετά από χρό­νο πολύ θα σου δώσουν καρ­πό, και όταν αγο­ρά­ζεις περιου­σί­ες και κτή­μα­τα, που θα απο­κτή­σεις την κυριό­τη­τά τους έπει­τα από πολύ διά­στη­μα, και όταν πολ­λά άλλα παρό­μοια δημιουρ­γείς, που δεν θα δοκι­μά­σεις εσύ τη χαρά τους, τα ετοι­μά­ζεις τάχα για τον εαυ­τό σου ή για τους άλλους; Δεν είναι λοι­πόν εσχά­τη ανο­η­σία να μη στε­νο­χω­ρεί­σαι καθό­λου εδώ για την αργο­πο­ρία του χρό­νου, τη στιγ­μή μάλι­στα που από την αργο­πο­ρία αυτή θα χάσεις όλη την αμοι­βή σου, για την εκεί όμως καθυ­στέ­ρη­ση να αδρα­νείς, τη στιγ­μή που αυτή σου δίδει μεγα­λύ­τε­ρο κέρ­δος και δεν προ­ο­ρί­ζει σε άλλους τα αγα­θά, αλλά φέρει τις απο­λα­βές σε εσέ­να;

Εκτός από αυτά και η ανα­βο­λή δεν είναι και πολ­λή. Τα πράγ­μα­τα έχουν πλη­σιά­σει πολύ και δεν γνω­ρί­ζου­με μήπως και στη δική μας γενιά πάρει τέλος η ζωή αυτή και φθά­σει η φοβε­ρή εκεί­νη ημέ­ρα, που θα μας παρου­σιά­σει το φρι­κτό και αδέ­κα­στο δικα­στή­ριο. Τα περισ­σό­τε­ρα σημεία έχουν πραγ­μα­το­ποι­η­θεί και το Ευαγ­γέ­λιο έχει κηρυ­χθεί σε όλα τα μέρη του κόσμου και οι πόλε­μοι και οι σει­σμοί και οι λιμοί έχουν γίνει και η από­στα­ση πια δεν είναι μεγά­λη. Δεν βλέ­πεις τα σημεία; Αυτό ακρι­βώς είναι το μεγα­λύ­τε­ρο σημείο. Ούτε οι επί Νώε δεν είχαν δια­κρί­νει τα προ­μη­νύ­μα­τα της κατα­στρο­φής εκεί­νης, αλλά ενώ έπαι­ζαν και έτρω­γαν και νυμ­φεύ­ον­ταν και έπρατ­ταν όλα τα συνη­θι­σμέ­να της ζωής, τους βρή­κε η φοβε­ρή εκεί­νη τιμω­ρία. Τα ίδια και στα Σόδο­μα: ενώ δια­σκέ­δα­ζαν και δεν υπο­ψιά­ζον­ταν τίπο­τε, κεραυ­νο­βο­λή­θη­καν από τους κεραυ­νούς που έπε­σαν.

Αυτά ας έχου­με στον νου μας και ας κατευ­θύ­νου­με τον εαυ­τό μας στην προ­ε­τοι­μα­σία της απο­δη­μί­ας μας από εδώ. Διό­τι και αν ακό­μη δεν φθά­σει ποτέ η κοι­νή ημέ­ρα της συν­τέ­λειας, το τέλος του καθε­νός μας είναι πλη­σί­ον, είτε γέρον­τας είναι είτε νέος. Και δεν μπο­ρού­με, όταν φύγου­με από εδώ, ούτε λάδι πια να αγο­ρά­σου­με, ούτε να παρα­κα­λέ­σου­με και να λάβου­με συγνώ­μη, είτε ο Αβρα­άμ μεσο­λα­βή­σει, είτε ο Νώε, ο Ιώβ ή ο Δανι­ήλ. Έως ότου λοι­πόν έχου­με και­ρό, ας ετοι­μά­σου­με για τον εαυ­τό μας από τώρα για τότε την παρ­ρη­σία μας πολ­λή, ας συγ­κεν­τρώ­σου­με τα πάν­τα στον ουρα­νό, για να τα απο­λαύ­σου­με την κατάλ­λη­λη ώρα και όταν τα χρεια­ζό­μα­στε, με τη χάρη και τη φιλαν­θρω­πία του Κυρί­ου ημών Ιησού Χρι­στού, στον οποίο ανή­κει η δύνα­μις και η δόξα και τώρα και πάν­το­τε και στους αιώ­νες των αιώ­νων. Αμήν.

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,

επι­μέ­λεια κει­μέ­νου: Ελέ­νη Λιναρ­δά­κη, φιλό­λο­γος

ΠΗΓΕΣ:

• http://khazarzar.skeptik.net/pgm/PG_Migne/John%20Chrysostom_PG%2047–64/In%20Matthaeum.pdf

• Ιωάν­νου του Χρυ­σο­στό­μου Άπαν­τα τα έργα, Υπό­μνη­μα στο Κατά Ματ­θαί­ον Ευαγ­γέ­λιον, ομι­λί­ες ΙΘ΄και Κ΄, πατε­ρι­κές εκδό­σεις «Γρη­γό­ριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάν­τιον», Θεσ­σα­λο­νί­κη 1978, τόμος 9, σελί­δες 685–727.

• Βιβλιο­θή­κη των Ελλή­νων, Άπαν­τα των αγί­ων Πατέ­ρων, Ιωάν­νου Χρυ­σο­στό­μου έργα, τόμος 64, σελ. 81–92.

• http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html

• Π. Τρεμ­πέ­λα, Η Και­νή Δια­θή­κη με σύν­το­μη ερμη­νεία (από­δο­ση στην κοι­νή νεο­ελ­λη­νι­κή), εκδό­σεις αδελ­φό­τη­τος θεο­λό­γων «Ο Σωτήρ», έκδο­ση τέταρ­τη, Αθή­να 2014.

• Η Και­νή Δια­θή­κη, Κεί­με­νον και ερμη­νευ­τι­κή από­δο­σις υπό Ιωάν­νου Κολι­τσά­ρα, εκδό­σεις αδελ­φό­τη­τος θεο­λό­γων «Η Ζωή», έκδο­ση τρια­κο­στή τρί­τη, Αθή­να 2009.

• Η Παλαιά Δια­θή­κη κατά τους εβδο­μή­κον­τα, Κεί­με­νον και σύν­το­μος από­δο­σις του νοή­μα­τος υπό Ιωάν­νου Κολι­τσά­ρα, εκδό­σεις αδελ­φό­τη­τος θεο­λό­γων «Η Ζωή», έκδο­ση τέταρ­τη, Αθή­να 2005.

• http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm

• http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm

Πνευ­μα­τι­κά θησαυ­ρί­σμα­τα από ομι­λί­ες του αγί­ου Ιωάν­νου του Χρυ­σο­στό­μου

H ΩΦΕΛΕΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΤΕΙΑΣ

Πολ­λοί χρι­στια­νοί, αγνο­ών­τας τη μεγά­λη ωφέ­λεια της νηστεί­ας, την τηρούν με δυσφο­ρία ή και την αθε­τούν. Και όμως, τη νηστεία πρέ­πει να τη δεχό­μα­στε με χαρά, όχι με βαρυγ­κό­μια ή φόβο. Για­τί δεν είναι σε εμάς φοβε­ρή, αλλά στους δαί­μο­νες. Φέρ­τε την μπρο­στά σε έναν δαι­μο­νι­σμέ­νο, και θα παγώ­σει από τον φόβο, θα μεί­νει ακί­νη­τος σαν πέτρα, θα δεθεί με δεσμά αόρα­τα, όταν μάλι­στα δει να τη συνο­δεύ­ει η αδελ­φή της και αχώ­ρι­στη συν­τρό­φισ­σά της, η προ­σευ­χή. Γι’ αυτό και ο Χρι­στός είπε: «Τοῦτο δὲ τὸ γένος οὐκ ἐκπο­ρεύ­ε­ται εἰ μὴ ἐν προ­σευχῇ καὶ νηστείᾳ(:Αυτό όμως το είδος των δαι­μό­νων δεν βγαί­νει από τον άνθρω­πο που έχει κατα­λη­φθεί από αυτό, παρά μόνο με προ­σευ­χή που συνο­δεύ­ε­ται και με νηστεία, ώστε η προ­σευ­χή να γίνε­ται με διά­νοια όσο δυνα­τόν ελα­φρό­τε­ρη και περισ­σό­τε­ρο προ­ση­λω­μέ­νη στον Θεό)»[Ματθ.17,21].

Αφού, λοι­πόν, η νηστεία διώ­χνει μακριά τους εχθρούς της σωτη­ρί­ας μας και είναι τόσο φοβε­ρή στους δυνά­στες της ζωής μας, πρέ­πει να την αγα­πά­με και όχι να τη φοβό­μα­στε. Αν πρέ­πει κάτι να φοβό­μα­στε, αυτό είναι η πολυ­φα­γία, προ­παν­τός όταν συν­δυά­ζε­ται με τη μέθη· για­τί αυτή μας δένει πισθάγ­κω­να και μας σκλα­βώ­νει στα τυραν­νι­κά πάθη, ενώ η νηστεία, απε­ναν­τί­ας, μας απαλ­λάσ­σει από την τυραν­νία των παθών και μας χαρί­ζει την πνευ­μα­τι­κή ελευ­θε­ρία. Όταν, λοι­πόν και εναν­τί­ον των εχθρών μας πολε­μά­ει και από τη δου­λεία μάς λυτρώ­νει και στην ελευ­θε­ρία μάς ξανα­φέρ­νει, ποιαν άλλη από­δει­ξη της αγά­πης της χρεια­ζό­μα­στε;

Δεν είναι μόνο οι μονα­χοί που έχουν σε όλη τους την ισάγ­γε­λη ζωή σύν­τρο­φο τη νηστεία, μα και πολ­λοί κοσμι­κοί χρι­στια­νοί, που με τα φτε­ρά της έχουν ανέ­βει κι αυτοί σε ύψη ουρά­νιας φιλο­σο­φί­ας.

Σας θυμί­ζω πως οι δύο κορυ­φαί­οι προ­φή­τες της Παλαιάς Δια­θή­κης, ο Μωυ­σής και ο Ηλί­ας, μολο­νό­τι και από άλλες αρε­τές είχαν πολ­λή παρ­ρη­σία στον Θεό, όπο­τε ήθε­λαν να μιλή­σουν μαζί Του, στη νηστεία κατέ­φευ­γαν. Αυτή τους οδη­γού­σε κον­τά στον Κύριο. Μα και πολύ πιο πριν, στις αρχές της Δημιουρ­γί­ας, όταν ο Θεός έπλα­σε τον άνθρω­πο, αμέ­σως τον παρέ­δω­σε στα χέρια της νηστεί­ας, ανα­θέ­τον­τας σε αυτήν, σαν σε φιλό­στορ­γη μητέ­ρα και άρι­στη δασκά­λα, να φρον­τί­σει για τη σωτη­ρία του. Για­τί το «ἀπὸ παντὸς ξύλου τοῦ ἐν τῷ παρα­δείσῳ βρώ­σει φαγῇ, ἀπὸ δὲ τοῦ ξύλου τοῦ γινώ­σκειν καλὸν καὶ πονη­ρόν, οὐ φάγε­σθε ἀπ᾿ αὐτοῦ(:από τους καρ­πούς όλων των δέν­τρων του παρα­δεί­σου να τρώ­τε ελεύ­θε­ρα, από τους καρ­πούς όμως του δέν­τρου της γνώ­σε­ως του καλού και του κακού να μη φάτε)»[Γέν.2,16–17],δεν ήταν παρά εντο­λή νηστεί­ας. Κι αν στον παρά­δει­σο ήταν αναγ­καία η νηστεία, πολύ περισ­σό­τε­ρο μετά έξω από τον παρά­δει­σο. Αν πριν από το πλή­γω­μα ήταν φάρ­μα­κο χρή­σι­μο, πολύ περισ­σό­τε­ρο μετά το πλή­γω­μα. Αν πριν ανά­ψει ο πόλε­μος των επι­θυ­μιών και των δαι­μό­νων ήταν όπλο απα­ραί­τη­το, πολύ περισ­σό­τε­ρο μετά το ξέσπα­σμα του πολέ­μου. Αν είχε ακού­σει αυτή τη φωνή ο Αδάμ, δε θα άκου­γε την άλλη, που του είπε: «Γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ(:χώμα είναι το σώμα σου και στο χώμα θα κατα­λή­ξεις)»[Γέν.3,19]. Επει­δή όμως δεν υπά­κου­σε, γι’ αυτό ακο­λού­θη­σαν θάνα­τος και φρον­τί­δες και πόνοι και λύπες και ζωή βαρύ­τε­ρη από κάθε θάνα­το.

Είδα­τε πως ο Θεός αγα­να­κτεί, όταν η νηστεία περι­φρο­νεί­ται; Μάθε­τε τώρα και πώς ευφραί­νε­ται, όταν αυτή τιμά­ται. Τον θάνα­το επέ­βα­λε όταν η νηστεία περι­φρο­νή­θη­κε, τον θάνα­το ανα­κά­λε­σε, όταν αυτή τιμή­θη­κε. Από ποιους; Από τους Νινευί­τες.

«Καὶ ἐγένε­το λόγος Κυρί­ου (:Και μίλη­σε ο Κύριος)», λέει η Αγία Γρα­φή, «πρὸς Ἰωνᾶν τὸν τοῦ Ἀμαθὶ λέγων· ἀνάστη­θι καὶ πορεύ­θη­τι εἰς Νινευὴ τὴν πόλιν τὴν μεγά­λην καὶ κήρυ­ξον ἐν αὐτῇ, ὅτι ἀνέβη ἡ κραυγὴ τῆς κακί­ας αὐτῆς πρός με (:στον Ιωνά, τον γιο του Αμα­θί, και του είπε: ‘’Σήκω και πήγαι­νε στη Νινευί, την πόλη τη μεγά­λη’’)»[Ιων.1,1].Ο Θεός τόνι­σε το μέγε­θος της πόλης για να συγ­κι­νή­σει τον προ­φή­τη, επει­δή γνώ­ρι­ζε τη μελ­λον­τι­κή φυγή του. Πάν­τως, μετά την παρα­κοή του και τη γνω­στή περι­πέ­τειά του με το θαλάσ­σιο κήτος που τον κατά­πιε και μέσα στο οποίο παρέ­μει­νε ζων­τα­νός για τρεις μέρες (βλ. Ιων.1,3 έως 2,11), ο Ιωνάς πήγε επι­τέ­λους στη Νινευί και έφε­ρε στους κατοί­κους της το θεϊ­κό μήνυ­μα της κατα­στρο­φής τους: «ἔἜτι τρεῖς ἡμέραι καὶ Νινευὴ κατα­στρα­φή­σε­ται(: Ακό­μα τρεις μέρες και η Νινευί θα κατα­στρα­φεί)»[Ιων. 3,4]. Σαν το άκου­σαν εκεί­νοι, δεν έδει­ξαν δυσπι­στία ή αδια­φο­ρία. Γρή­γο­ρα κατέ­φυ­γαν στη νηστεία όλοι, άνδρες, γυναί­κες, κύριοι, δού­λοι, άρχον­τες, λαός, παι­διά, γέροι. Νηστεία επέ­βα­λαν ακό­μα και στα δίχως νοη­μο­σύ­νη ζώα. Και μαζί με τη νηστεία, παν­τού πέν­θι­μα ρού­χα, παν­τού κλά­μα, παν­τού προ­σευ­χή, παν­τού μετά­νοια. Βλέ­πε­τε για­τί είπα πριν ότι την πολυ­φα­γία και τη μέθη πρέ­πει να φοβό­μα­στε, όχι τη νηστεία; Για­τί η μέθη και η πολυ­φα­γία παρα­λί­γο να κατα­στρέ­ψουν την πόλη, ενώ η νηστεία την έσω­σε από την κατα­στρο­φή.

Ο προ­φή­της Δανι­ήλ, επί­σης, μπή­κε στο λάκ­κο των λιον­τα­ριών μαζί με τη νηστεία, και γι΄αυτό βγή­κε σώος, σαν να είχε ριχτεί σε μαν­τρί προβάτων(Δαν. 6,16–23). Μα και οι Τρεις Παί­δες με τη νηστεία μπή­καν στο καμί­νι, γι’ αυτό βγή­καν από εκεί με τα σώμα­τά τους ακέ­ραια και πιο λαμπρά(Δαν. 3,19–27). Αν η φωτιά εκεί­νη ήταν αλη­θι­νή, πώς δεν έκα­νε ό,τι κάνει η φωτιά; Αν τα σώμα­τα εκεί­να ήταν αλη­θι­νά, πώς δεν έπα­θαν ό,τι παθαί­νουν τα σώμα­τα; Πώς; Ρώτη­σε τη νηστεία. Αυτή θα σου δώσει την απάν­τη­ση. Αυτή θα σου λύσει το αίνιγ­μα. Για­τί, πραγ­μα­τι­κά, αίνιγ­μα ήταν το να παλεύ­ουν σώμα­τα με τη φωτιά και να νικούν τα σώμα­τα. Βλέ­πεις παρά­δο­ξη πάλη; Βλέ­πεις ακό­μα πιο παρά­δο­ξη νίκη; Θαύ­μα­σε τη νηστεία και δέξου την με ανοι­χτή την αγκα­λιά. Για­τί όταν και από τη φωτιά σώζει και από τα λιον­τά­ρια φυλά­ει και τους δαί­μο­νες απο­μα­κρύ­νει και θεϊ­κή από­φα­ση ακυ­ρώ­νει και τη μανία των παθών κατα­στέλ­λει και στην ελευ­θε­ρία μας ξανα­φέρ­νει και τους λογι­σμούς μας γαλη­νεύ­ει, όταν τόσα αγα­θά έχει στα χέρια της, δεν είναι τρέ­λα να την απο­φεύ­γου­με και να τη φοβό­μα­στε;

«Τη φοβό­μα­στε», θα πεις, «για­τί φθεί­ρει και εξα­σθε­νί­ζει το σώμα». Θα μπο­ρού­σα να σου απαν­τή­σω, ότι όσο ο εξω­τε­ρι­κός άνθρω­πος, δηλα­δή το σώμα, φθεί­ρε­ται, τόσο ο εσω­τε­ρι­κός, δηλα­δή η ψυχή, μέρα με την μέρα ανα­νε­ώ­νε­ται[πρβλ. Β΄Κορ.4,16: «Διὸ οὐκ ἐκκα­κοῦμεν, ἀλλ᾿ εἰ καὶ ὁ ἔξω ἡμῶν ἄνθρω­πος δια­φθεί­ρε­ται, ἀλλ᾿ ὁ ἔσωθεν ἀνακαι­νοῦται ἡμέρᾳ καὶ ἡμέρᾳ(:Κι επει­δή γνω­ρί­ζου­με ότι όλα τα δυσά­ρε­στα που μας συμ­βαί­νουν κατα­λή­γουν στην ευχα­ρι­στία και στη δόξα του Θεού, γι’ αυτό δεν χάνου­με το θάρ­ρος μας, αλλά κι αν ο εξω­τε­ρι­κός μας άνθρω­πος, δηλα­δή το σώμα μας, φθεί­ρε­ται από τις θλί­ψεις και τους κιν­δύ­νους αυτούς, ο εσω­τε­ρι­κός μας όμως άνθρω­πος, δηλα­δή η ψυχή μας, γίνε­ται νεό­τε­ρη μέρα με τη μέρα)»].Από το άλλο μέρος, όμως, αν θελή­σεις να εξε­τά­σεις καλά το πράγ­μα, θα δια­πι­στώ­σεις πως η νηστεία περι­φρου­ρεί και τη σωμα­τι­κή υγεία. Κι αν δεν πιστεύ­εις στα λόγια μου, ρώτη­σε τους για­τρούς, και καλύ­τε­ρα θα σου τα πουν αυτοί, που ονο­μά­ζουν την ολι­γο­φα­γία «μητέ­ρα της υγεί­ας», ενώ, απε­ναν­τί­ας, λένε πως από την πολυ­φα­γία προ­έρ­χον­ται πάρα πολ­λές αρρώ­στιες, οι οποί­ες, σαν αυλά­κια νερού που πηγά­ζουν από μολυ­σμέ­νη πηγή, κατα­στρέ­φουν το σώμα.

Ας μη φοβό­μα­στε, λοι­πόν, τη νηστεία, που από τόσα κακά μας απαλ­λάσ­σει. Αυτό δεν το λέω χωρίς λόγο. Βλέ­πω πολ­λούς ανθρώ­πους να ρίχνον­ται ασυγ­κρά­τη­τοι στο φαγη­τό και το πιο­τό τόσο πριν, όσο και μετά τη νηστεία, κατα­στρέ­φον­τας την ωφέ­λειά της. Έτσι, δηλα­δή, γίνε­ται στην ψυχή μας ό,τι και σε ένα άρρω­στο σώμα, που, μόλις αρχί­σει να συνέρ­χε­ται και κάνει να σηκω­θεί από το κρε­βά­τι, του δίνει κάποιος μια δυνα­τή κλω­τσιά και το ρίχνει κάτω χει­ρό­τε­ρα. Κάτι τέτοιο, λοι­πόν, γίνε­ται και στην ψυχή μας, όταν πριν ή μετά τη νηστεία επι­σκιά­σου­με τη νηφα­λιό­τη­τα, που χαρί­ζει αυτή, με τον σκο­τι­σμό, που φέρ­νει η κραι­πά­λη.

Αλλά και όταν νηστεύ­ου­με, δεν φτά­νει η απο­χή από ορι­σμέ­νες τρο­φές, για να ωφε­λη­θού­με ψυχι­κά. Υπάρ­χει κίν­δυ­νος, τηρών­τας τις νηστεί­ες της Εκκλη­σί­ας, να μην κερ­δί­σου­με τίπο­τα. Πώς; Όταν μένου­με μακριά από τα φαγη­τά, δεν μένου­με όμως μακριά από την αμαρ­τία· όταν δεν τρώ­με κρέ­α­τα, τρώ­με όμως το βιος των φτω­χών· όταν δεν μεθά­με με κρα­σί, μεθά­με όμως από την πονη­ρή επι­θυ­μία· όταν περ­νά­με τη μέρα νηστι­κοί, βλέ­πον­τας όμως αισχρά θεά­μα­τα. Έτσι η νηστεία μας είναι ανώ­φε­λη. Γι’ αυτό ας τη συν­δυά­σου­με με τον πόλε­μο εναν­τί­ον των παθών, με την εγκρά­τεια από κάθε αμάρ­τη­μα, με την προ­σευ­χή και τον πνευ­μα­τι­κό αγώ­να. Έτσι μόνο θα έχει καρ­πούς και θα είναι μια θυσία ευά­ρε­στη στον Θεό.

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,

επι­μέ­λεια κει­μέ­νου: Ελέ­νη Λιναρ­δά­κη, φιλό­λο­γος

ΠΗΓΕΣ:

• Θέμα­τα ζωής(από τις ομι­λί­ες του αγί­ου Ιωάν­νου του Χρυ­σο­στό­μου), τόμος Β΄, θέμα: Μίσος και έχθρα, Ιερά Μονή Παρα­κλή­του, Ωρω­πός Αττι­κής 2010, σελ. 200–204.

• Π. Τρεμ­πέ­λα, Η Και­νή Δια­θή­κη με σύν­το­μη ερμη­νεία (από­δο­ση στην κοι­νή νεο­ελ­λη­νι­κή), εκδό­σεις αδελ­φό­τη­τος θεο­λό­γων «Ο Σωτήρ», έκδο­ση τέταρ­τη, Αθή­να 2014.

• Η Και­νή Δια­θή­κη, Κεί­με­νον και ερμη­νευ­τι­κή από­δο­σις υπό Ιωάν­νου Κολι­τσά­ρα, εκδό­σεις αδελ­φό­τη­τος θεο­λό­γων «Η Ζωή», έκδο­ση τρια­κο­στή τρί­τη, Αθή­να 2009.

• Η Παλαιά Δια­θή­κη κατά τους εβδο­μή­κον­τα, Κεί­με­νον και σύν­το­μος από­δο­σις του νοή­μα­τος υπό Ιωάν­νου Κολι­τσά­ρα, εκδό­σεις αδελ­φό­τη­τος θεο­λό­γων «Η Ζωή», έκδο­ση τέταρ­τη, Αθή­να 2005.

• http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm

• http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm

Πνευ­μα­τι­κά θησαυ­ρί­σμα­τα από ομι­λί­ες του αγί­ου Ιωάν­νου του Χρυ­σο­στό­μου

ΤΟ ΜΙΣΟΣ ΚΑΙ Η ΕΧΘΡΑ ΩΣ ΕΜΠΟΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΧΩΡΗΣΗ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΙΚΩΝ ΜΑΣ ΑΜΑΡΤΙΩΝ

Αν κανείς έχει αδι­κη­θεί από τον πλη­σί­ον του, ας φέρει στο νου του τον Δαβίδ. Μόλις θυμη­θεί τον πράο και ανε­ξί­κα­κο προ­φη­τά­να­κτα, θα σβή­σει την οργή, που σαν φωτιά κατα­καί­ει την ψυχή του.

Για ποιον λόγο, πες μου, είναι εχθρός σου ο αδελ­φός σου; Μήπως σε έβρι­σε; Μήπως σε έκλε­ψε; Μήπως σε αδί­κη­σε; Ό,τι κι αν σου έκα­νε, μην ανα­βάλ­λεις να κόψεις τα σκοι­νιά, που σε κρα­τούν δεμέ­νο με την έχθρα. Αν δεν το κάνεις σήμε­ρα, αύριο θα είναι δυσκο­λό­τε­ρο. Μεθαύ­ριο ακό­μα πιο δύσκο­λο. Μέρα με τη μέρα η ντρο­πή σου θα μεγα­λώ­νει και η έχθρα θα ριζώ­νει βαθύ­τε­ρα στην καρ­διά σου.

Δώσε μου, σε παρα­κα­λώ, τη χαρά να ακού­σω ότι πήγες και βρή­κες τον εχθρό σου, τον αγκά­λια­σες και με τα δυο σου χέρια, τον έσφι­ξες με αγά­πη, τον ασπά­στη­κες με δάκρυα. Και θηρίο αν είναι, θα συγ­κι­νη­θεί από τη συμ­πε­ρι­φο­ρά σου και θα ημε­ρώ­σει. Έτσι, και τον εαυ­τό σου θα απαλ­λά­ξεις από κάθε κατη­γό­ρια και εκεί­νον θα κερ­δί­σεις, κάνον­τάς τον να μετα­βά­λει την εχθρι­κή του διά­θε­ση σε φιλία και αγά­πη.

Μη μου πεις: «Έχω εχθρό δύστρο­πο, κακό­βου­λο και αδιόρ­θω­το, γι’ αυτό δεΝ θα μπο­ρέ­σω ποτέ να τον κάνω φίλο». Ό,τι κι αν είναι, δεν μπο­ρεί να ξεπερ­νά­ει σε κακό­τη­τα τον Σαούλ, που μολο­νό­τι μια και δύο και πολ­λές φορές σώθη­κε από τον Δαβίδ, αυτός χίλιες φορές σκέ­φτη­κε κακό εναν­τί­ον του. Και μολο­νό­τι, παρά τη δια­γω­γή του αυτή, πάλι ευερ­γε­τή­θη­κε από τον αμνη­σί­κα­κο Δαβίδ, εξα­κο­λού­θη­σε να τον επι­βου­λεύ­ε­ται και να ζητά­ει τη θανά­τω­σή του.

Τι μπο­ρείς να πεις για τον εχθρό σου; Ότι κατα­πά­τη­σε τα χωρά­φι σου; Ότι άρπα­ξε τα ζώα σου; Ότι σε χλεύ­α­σε; Ότι σε απά­τη­σε; Δεν προ­σπά­θη­σε, πάν­τως, να σου αφαι­ρέ­σει και τη ζωή, όπως επα­νει­λημ­μέ­να απο­πει­ρά­θη­κε αν κάνει ο Σαούλ σε βάρος του Δαβίδ. Αλλά κι αυτό αν έγι­νε, πάλι ο Δαβίδ είναι ανώ­τε­ρος από εσέ­να. Για­τί, μολο­νό­τι έζη­σε στην επο­χή του μωσαϊ­κού νόμου, που, όντας ατε­λής, δίδα­σκε το: «Ὀφθαλμὸν ἀντὶ ὀφθαλ­μοῦ, ὀδόν­τα ἀντὶ ὀδόν­τος (:Μάτι αντί για μάτι, δόν­τι αντί για δόν­τι)»[Έξ.21,24],εντούτοις έφτα­σε στο ύψος της αρε­τής που διδά­σκει ο τέλειος νόμος του Ευαγ­γε­λί­ου: «Ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν, καλῶς ποιεῖτε τοῖς μισοῦσιν ὑμᾶς(:Αγα­πά­τε τους εχθρούς σας, ευερ­γε­τεί­τε αυτούς που σας μισούν)»[Λουκ.6,27].Και ενώ εσύ πολ­λές φορές φουν­τώ­νεις από τη μνη­σι­κα­κία, οργι­σμέ­νος καθώς είσαι με όσα σου έκα­νε ο εχθρός σου στο παρελ­θόν, ο Δαβίδ, αδια­φο­ρών­τας για όσα θα πάθαι­νε στο μέλ­λον από τον Σαούλ, δεν έπαυε να τον προ­στα­τεύ­ει και να τον σώζει από κάθε κίν­δυ­νο. Να σώζει ποιον; Τον άνθρω­πο που ζητού­σε ευκαι­ρία για να τον σκο­τώ­σει!

Πες μου, λοι­πόν, τι είναι εκεί­νο για το οποίο κατη­γο­ρείς τον εχθρό σου; Τι σου έκα­νε, και δε θέλεις να συμ­φι­λιω­θείς μαζί του; Σου άρπα­ξε χρή­μα­τα; Αλλά, υπο­μέ­νον­τας την αρπα­γή με μακρο­θυ­μία, θα αμει­φθείς τόσο από τον Θεό, όσο αν τα μοί­ρα­ζες στους φτω­χούς. Για­τί, είτε ελε­είς τους φτω­χούς, είτε υπο­μέ­νεις αγόγ­γυ­στα την αδι­κία, την ίδια καλή πρά­ξη κάνεις. Μήπως απο­πει­ρά­θη­κε να σε σκο­τώ­σει; Αλλά θα θεω­ρη­θείς από τον Θεό μάρ­τυ­ρας, αν τον άνθρω­πο που θέλη­σε να σου πάρει τη ζωή, τον λογα­ριά­ζεις σαν ευερ­γέ­τη σου και προ­σεύ­χε­σαι για τη συγ­χώ­ρη­σή του και τη σωτη­ρία του.

Και στην περί­πτω­ση του Δαβίδ, όπως και στη δική σου, ο Θεός δεν άφη­σε να θανα­τω­θεί ο εκλε­κτός Του από τον Σαούλ. Διπλό και τρι­πλό και τετρα­πλό μαρ­τυ­ρι­κό στε­φά­νι φόρε­σε, ωστό­σο, στο κεφά­λι του από την επι­βου­λή του βασι­λιά εναν­τί­ον του, αφού, υπα­κού­ον­τας στις εντο­λές του Κυρί­ου, έσω­σε, όταν είχε τη δυνα­τό­τη­τα να εξον­τώ­σει, ποιον; Εκεί­νον που,όσο έμε­νε ζων­τα­νός, θα συνέ­χι­ζε αμεί­λι­κτα και αναί­τια να τον κατα­τρέ­χει. Είναι ολο­φά­νε­ρο, λοι­πόν, ότι χίλιες φορές θανα­τώ­θη­κε ο Δαβίδ ως προς την προ­αί­ρε­ση. Και αφού χίλιες φορές θανα­τώ­θη­κε για τον Θεό, χίλια μαρ­τυ­ρι­κά στε­φά­νια του αξί­ζουν. Θα μπο­ρού­σε και αυτός να πει ό,τι έλε­γε ο από­στο­λος Παύ­λος: «Καθ᾿ ἡμέραν ἀποθνή­σκω(:Καθη­με­ρι­νά αντι­κρί­ζω τον θάνα­το)»[Α΄Κορ.15,31].Γιατί,μολονότι δόθη­καν στον Δαυίδ αρκε­τές ευκαι­ρί­ες να απαλ­λα­γεί από αυτόν που επι­βου­λευό­ταν τη ζωή του, δε θέλη­σε να βάψει τα χέρια του με αίμα. Προ­τί­μη­σε να αντι­με­τω­πί­ζει κάθε μέρα τον κίν­δυ­νο του θανά­του, παρά να κάνει μια πρά­ξη αντί­θε­τη στο θείο θέλη­μα. Ποιο είναι, λοι­πόν, το συμ­πέ­ρα­σμα και το δίδαγ­μά μας από αυτήν τη στά­ση του Δαβίδ; Ότι αν δεν πρέ­πει να μισού­με και να εκδι­κού­μα­στε ακό­μα κι αυτόν που επι­βου­λεύ­ε­ται τη ζωή μας, πολύ περισ­σό­τε­ρο αυτόν που μας βλά­πτει σε οτι­δή­πο­τε άλλο.

Επει­δή, όμως, νομί­ζεις ότι δεν είναι δυνα­τό να αλλά­ξει διά­θε­ση απέ­ναν­τί σου ένας εχθρός δύστρο­πος και αδιόρ­θω­τος, θα σου πω τού­το μόνο: Υπάρ­χει ζώο πιο άγριο από το λιον­τά­ρι; Ωστό­σο, κι αυτό ακό­μα το ημε­ρεύ­ουν οι άνθρω­ποι. Με τον κατάλ­λη­λο τρό­πο, κατορ­θώ­νουν να μετα­βά­λουν την ίδια τη φύση του και να το κάνουν πιο ήσυ­χο κι από το πρό­βα­το. Ε, λοι­πόν, δεν θα μπο­ρέ­σεις εσύ με τα πανί­σχυ­ρα όπλα της αγά­πης και της ταπει­νο­φρο­σύ­νης να ημε­ρέ­ψεις έναν άνθρω­πο, που, όσο κακός κι αν είναι, έχει ψυχή λογι­κή, πλα­σμέ­νη από τον Θεό σύμ­φω­να με την εικό­να Του;

Ποιαν απο­λο­γία θα δώσου­με, αλή­θεια, και ποια συγ­χώ­ρη­ση θα βρού­με, όταν τα θηρία τα ημε­ρεύ­ου­με, αλλά τους ανθρώ­πους όχι, μολο­νό­τι η ημε­ρό­τη­τα είναι αντί­θε­τη στη φύση του θηρί­ου, ενώ η αγριό­τη­τα αντί­θε­τη στη φύση του ανθρώ­που; Αφού κατορ­θώ­νου­με να μετα­βάλ­λου­με τη φύση, πώς λέμε ότι δεν μπο­ρού­με να διορ­θώ­σου­με την προ­αί­ρε­ση; Όσο πιο σκλη­ρο­τρά­χη­λος, μάλι­στα, είναι ο εχθρός σου, τόσο μεγα­λύ­τε­ρη θα είναι η αμοι­βή σου από τον Θεό, αν με την επι­μο­νή και την υπο­μο­νή σου τον θερα­πεύ­σεις από την κακία του.

«Μα είπε τόσα σε βάρος μου», παρα­πο­νιέ­σαι. Και τι με αυτό; Αν έχει δίκιο, να διορ­θω­θείς. Αν πάλι έχει άδι­κο, να γελά­σεις και να τον περι­φρο­νή­σεις. Ή καλύ­τε­ρα, να μη γελά­σεις και να μην τον περι­φρο­νή­σεις, αλλά να χαρείς και να σκιρ­τή­σεις, φέρ­νον­τας στο νου σου τα λόγια του Κυρί­ου: «Ὅταν ἀφορί­σω­σιν ὑμᾶς καὶ ὀνει­δί­σω­σι καὶ ἐκβά­λω­σι τὸ ὄνομα ὑμῶν ὡς πονηρὸν ἕνεκα τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώ­που, χάρη­τε ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ καὶ σκιρ­τή­σα­τε· ἰδοὺ γὰρ ὁ μισθὸς ὑμῶν πολὺς ἐν τῷ οὐρανῷ(:Μακά­ριοι είστε όταν σας μισή­σουν οι άνθρω­ποι και όταν σας αφο­ρί­σουν και δια­κό­ψουν κάθε θρη­σκευ­τι­κή και κοι­νω­νι­κή σχέ­ση μαζί σας και όταν σας βρί­σουν και όταν σας δυσφη­μή­σουν και σας βγά­λουν κακό όνο­μα και σας δια­πομ­πεύ­σουν˙ και σας τα κάνουν όλα αυτά επει­δή είστε μαθη­τές και πιστοί ακό­λου­θοι του υιού του ανθρώ­που. Χαρεί­τε την ημέ­ρα εκεί­νη και σκιρ­τή­στε από τη μεγά­λη σας χαρά·διότι, ιδού, ο μισθός σας και η αντα­μοι­βή σας θα είναι μεγά­λη και ανε­κτί­μη­τη στον ουρα­νό˙ αφού μάλι­στα και οι πρό­γο­νοι των σημε­ρι­νών διω­κτών σας τα ίδια έκα­ναν στους προ­φή­τες, που τίμη­σε και βρά­βευ­σε ο Θεός)»[Λουκ.6,22–23]. Μήπως όμως ο αντί­δι­κός σου λέει την αλή­θεια; Ε, τότε θα πάρεις την ίδια αντα­μοι­βή, αν με ταπει­νο­φρο­σύ­νη υπο­μεί­νεις τα λόγια του, αν δεν τον βρί­σεις και δεν τον προ­σβά­λεις, αλλά στε­νά­ξεις πικρά και μετα­νο­ή­σεις ειλι­κρι­νά για τα αμαρ­τή­μα­τα που διέ­πρα­ξες. Για­τί, πολ­λές φορές, όσο καλό δεν μας κάνουν οι φίλοι με τους επαί­νους και τις καλο­σύ­νες τους, ας το κάνουν οι εχθροί με τα πικρό­λο­γά τους. Οι φίλοι, βλέ­πεις, είτε από αγά­πη, είτε από διά­θε­ση κολα­κεί­ας, δε μας λένε την αλή­θεια, κι έτσι κάνουν τα ελατ­τώ­μα­τά μας να μεγα­λώ­νουν. Οι εχθροί, από το άλλο μέρος, μολο­νό­τι παρα­κι­νούν­ται από την κακία τους, όταν μας κατη­γο­ρούν για τα σφάλ­μα­τά μας, μας αναγ­κά­ζουν να διορθωθούμε-αν,βέβαια,είμαστε καλο­προ­αί­ρε­τοι-, και με αυτόν τον τρό­πο η έχθρα τους γίνε­ται για μας αφορ­μή μεγά­λης ωφέ­λειας.

Ας μη λέμε, λοι­πόν, ότι «Ετού­τος με εκνεύ­ρι­σε πάρα πολύ» ή «Εκεί­νος με έκα­νε να ξεστο­μί­σω βαριά λόγια». Σε όλες τις περι­πτώ­σεις εμείς είμα­στε ένο­χοι γι’ αυτά τα παρα­πτώ­μα­τα. Για­τί, αν θελή­σου­με να εξε­τά­σου­με τα πράγ­μα­τα με περί­σκε­ψη και ειλι­κρί­νεια, θα παρα­δε­χθού­με πως όχι μόνο οποιοσ­δή­πο­τε εχθρός, μα ούτε και ο ίδιος ο διά­βο­λος δε θα μπο­ρέ­σει να μας εξορ­γί­σει. Είναι κι αυτό φανε­ρό από την ιστο­ρία του Δαβίδ:

Ο Σαούλ τον κατα­δί­ω­κε με τρεις χιλιά­δες άνδρες για να τον σκο­τώ­σει. Στην περιο­χή Σαδε­έμ, κον­τά στα μαν­τριά των προ­βά­των, ο βασι­λιάς μπή­κε μόνος σε μια μεγά­λη σπη­λιά για να ξεκου­ρα­στεί. Εκεί τον πήρε ο ύπνος. Στο βάθος της σπη­λιάς, όμως, έτυ­χε να βρί­σκε­ται ο Δαβίδ με τους συν­τρό­φους του. Θα μπο­ρού­σε τότε να θανα­τώ­σει εύκο­λα τον κοι­μι­σμέ­νο Σαούλ. Ωστό­σο, παρά τις προ­τρο­πές των ανδρών του, δε θέλη­σε να κάνει κακό στον άσπον­δο εχθρό του. Τον πλη­σί­α­σε μόνο αθό­ρυ­βα κι έκο­ψε μιαν άκρη από το μαν­δύα του, χωρίς εκεί­νος να το αντι­λη­φθεί. Σε λίγο ο Σαούλ σηκώ­θη­κε κι έφυ­γε. Ο Δαβίδ βγή­κε από τη σπη­λιά και φώνα­ξε πίσω του: «Κύριέ μου, βασι­λιά!». Ο Σαούλ γύρι­σε το κεφά­λι του. Ο Δαβίδ γονά­τι­σε, τον προ­σκύ­νη­σε από μακριά και συνέ­χι­σε: «Για­τί ακούς αυτούς που σου λένε πως ο Δαβίδ ζητά­ει τη ζωή σου; Σήμε­ρα είδες με τα μάτια σου ότι ο Κύριος σε είχε παρα­δώ­σει στα χέρια μου μέσα στη σπη­λιά! Δεν θέλη­σα, όμως, να σε σκο­τώ­σω. Σε λυπή­θη­κα. ’’Δεν θα απλώ­σω χέρι στον κύριό μου’’, σκέ­φτη­κα, ’’για­τί αυτός έχει χρι­σθεί βασι­λιάς από τον Θεό’’. Κοί­τα την άκρη του μαν­δύα σου, που την κρα­τάω στα χέρια μου. Εγώ την έκο­ψα…». Αυτά και άλλα παρό­μοια είπε, όπως ξέρε­τε, ο Δαβίδ στον Σαούλ. Κι εκεί­νος απο­κρί­θη­κε: «Η φωνή σου είναι αυτή, παι­δί μου Δαβίδ;». Και ξέσπα­σε σε δυνα­τό κλά­μα(Α΄Βασ. 24,1–17).

Τι μετα­βο­λή έγι­νε στην ψυχή του εξα­γριω­μέ­νου βασι­λιά από τα λόγια του Δαβίδ, λόγια γεμά­τα ακα­κία, ταπεί­νω­ση, σεβα­σμό και καλο­σύ­νη! Έτσι εκεί­νος που πρω­τύ­τε­ρα δεν ανε­χό­ταν ούτε το όνο­μα του Δαβίδ να ακού­ει, τώρα ένιω­σε γι’ αυτόν πατρι­κή αγά­πη και τον απο­κά­λε­σε «παι­δί του». Η έχθρα έφυ­γε από την καρ­διά του, για να δώσει ανα­πάν­τε­χα τη θέση της στη συμ­πά­θεια και την ευμέ­νεια. Αλη­θι­νά μεγά­λος είναι ο Δαβίδ! Τον φονιά τον έκα­νε στορ­γι­κό πατέ­ρα, τον λύκο τον μετα­μόρ­φω­σε σε πρό­βα­το, το καμί­νι της οργής το έσβη­σε με τη δρο­σιά της αγά­πης.

Ας προ­σέ­χου­με, λοι­πόν, όχι μόνο να μην πάθου­με κανέ­να κακό από τους εχθρούς μας, αλλά και να μην προ­ξε­νή­σου­με κι εμείς κακό σε αυτούς. Τότε ο Κύριος θα μας ευλο­γεί και θα μας προ­στα­τεύ­ει, όπως προ­στά­τευ­σε τον Δαβίδ όταν κιν­δύ­νευε η ζωή του, Τότε από τους εχθρούς μας θα είμα­στε ανώ­τε­ροι και σοφό­τε­ροι, σεμνό­τε­ροι και τιμιό­τε­ροι. Τότε σε όλους, και στους ανθρώ­πους και στον Θεό, θα είμα­στε αγα­πη­τοί. Μήπως ο άγιος εκεί­νος άνθρω­πος, που τόσα τρά­βη­ξε από τον μοχθη­ρό Σαούλ, ζημιώ­θη­κε από την ανε­ξι­κα­κία του; Όχι, βέβαια! Απε­ναν­τί­ας, μέχρι σήμε­ρα επαι­νεί­ται, θαυ­μά­ζε­ται και δοξά­ζε­ται, τόσο στη γη όσο και στον ουρα­νό, όπου απο­λαμ­βά­νει τα ανέκ­φρα­στα αγα­θά της αιώ­νιας ζωής. Ο ταλαί­πω­ρος Σαούλ, πάλι, τι κέρ­δι­σε από την κακία του; Τίπο­τα. Και οικτρό θάνα­το βρή­κε και τη βασι­λεία των ουρα­νών έχα­σε και από όλους μέχρι σήμε­ρα κατη­γο­ρεί­ται.

Να για­τί, όταν αντι­κρί­ζεις ή όταν θυμά­σαι τον εχθρό σου, δεν πρέ­πει να λες: «Αυτά κι αυτά μου έκα­νε» ή «Το και το είπε σε βάρος μου». Για­τί έτσι θα ανά­ψεις τον θυμό σου και θα φουν­τώ­σεις ακό­μα περισ­σό­τε­ρο τη φλό­γα της οργής σου. Ξέχνα όλα τα λυπη­ρά που έπα­θες ή άκου­σες απ΄αυτόν. Και όταν αθέ­λη­τα έρχον­ται στον νου σου, να τα κατα­λο­γί­ζεις στο διά­βο­λο, όχι στον συνάν­θρω­πό σου. Να θυμά­σαι μόνο ό,τι καλό σου έκα­νε ή σου είπε ποτέ. Με αυτόν τον τρό­πο, γρή­γο­ρα θα δια­λύ­σεις την έχθρα που σας χωρί­ζει. Και αν χρεια­στεί να τον καλέ­σεις για συζή­τη­ση και παρο­χή εξη­γή­σε­ων, διώ­ξε πρώ­τα από την καρ­διά σου την οργή, και ύστε­ρα άρχι­σε να του μιλάς. Για­τί, αν είσαι θυμω­μέ­νος, ούτε να πεις, ούτε να ακού­σεις κάτι σωστό θα μπο­ρέ­σεις. Αν, αντί­θε­τα, είσαι ήρε­μος, ούτε εσύ θα ξεστο­μί­σεις κακό λόγο, ούτε τους άλλους θα ακού­σεις να σου απαν­τούν με βρι­σιές. Συνή­θως, βλέ­πεις, δεν μας εξα­γριώ­νουν τόσο τα λόγια αυτά καθ’ εαυ­τά, όσο η προ­κα­τά­λη­ψή μας από την έχθρα που νιώ­θου­με για τον άλλο. Όπως, δηλα­δή, τη νύχτα δεν ανα­γνω­ρί­ζου­με ένα φίλο μας, έστω κι αν βρί­σκε­ται κον­τά μας, ενώ την ημέ­ρα, και από μακριά να τον δού­με, τον ανα­γνω­ρί­ζου­με, έτσι και όταν είμα­στε χολω­μέ­νοι με κάποιον, τον αντι­κρί­ζου­με και τον ακού­με με κακή διά­θε­ση· όταν όμως διώ­ξου­με την οργή από μέσα μας, τότε και η όψη του μας φαί­νε­ται φιλι­κή και τα λόγια του ευχά­ρι­στα.

Ας εξε­τά­σου­με τώρα την περί­πτω­ση-για­τί είναι η πιο συνη­θι­σμέ­νη- που ο εχθρός σου σε προ­σβάλ­λει για ελάτ­τω­μά σου πραγ­μα­τι­κό ή για αμάρ­τη­μα που πραγ­μα­τι­κά διέ­πρα­ξες. Αν, ακού­γον­τάς τον, δεν θυμώ­σεις, δεν τον βρί­σεις, δεν τον προ­σβά­λεις κι εσύ, αλλά ανα­στε­νά­ξεις πικρά κι παρα­κα­λέ­σεις τον Θεό να σε συγ­χω­ρή­σει, αμέ­σως απαλ­λάσ­σε­σαι από την αμαρ­τία σου. Και θα σου το απο­δεί­ξω με ένα παρά­δειγ­μα από την Αγία Γρα­φή:

Δύο άνθρω­ποι, ο ένας Φαρι­σαί­ος και ο άλλος τελώ­νης, ανέ­βη­καν μια μέρα στον ναό για να προ­σευ­χη­θούν. Ο Φαρι­σαί­ος στά­θη­κε επι­δει­κτι­κά στη μέση του ναού και έλε­γε: «Ὁ Θεός, εὐχαριστῶ σοι ὅτι οὐκ εἰμὶ ὥσπερ οἱ λοι­ποὶ τῶν ἀνθρώ­πων, ἅρπα­γες, ἄδικοι, μοι­χοί, ἢ καὶ ὡς οὗτος ὁ τελώ­νης(:Θεέ μου, σε ευχα­ρι­στώ που δεν είμαι σαν τους άλλους ανθρώ­πους άρπα­γας, άδι­κος, μοι­χός, ή και σαν αυτόν εδώ τον τελώ­νη)»[Λουκ.18,11]. Ο τελώ­νης, που στε­κό­ταν ταπει­νά πολύ πίσω, ακού­γον­τας τα περι­φρο­νη­τι­κά λόγια του Φαρι­σαί­ου δε δια­μαρ­τυ­ρή­θη­κε, δεν τον έβρι­σε, δεν τον πρό­σβα­λε. Αλλά τι έκα­νε; Με κατε­βα­σμέ­να μάτια, χτύ­πη­σε το στή­θος του και είπε: «Ὁ Θεός, ἱλάσθη­τί μοι τῷ ἁμαρ­τωλῷ(:Θεέ μου, σπλα­χνί­σου με τον αμαρ­τω­λό)»[Λουκ.18,13]. Αυτός βγή­κε από τον ναό αθω­ω­μέ­νος και δίκαιος ενώ­πιον του Θεού.

Βλέ­πεις πόσο γρή­γο­ρα συγ­χω­ρή­θη­κε; Δέχτη­κε μια προ­σβο­λή και ξέπλυ­νε την προ­σβο­λή. Ανα­γνώ­ρι­σε τα αμαρ­τή­μα­τά του και λυτρώ­θη­κε από τα αμαρ­τή­μα­τά του. Η κατη­γο­ρία για την αμαρ­τία έγι­νε απαλ­λα­γή από την αμαρ­τία. Και ο εχθρός τους, χωρίς να το θέλει, έγι­νε ευερ­γέ­της του. Υπάρ­χει, πες μου, ευκο­λό­τε­ρος τρό­πος απαλ­λα­γής από τις αμαρ­τί­ες; Για να λυτρω­θεί από το βάρος τους ο τελώ­νης, πόσους κόπους και αγώ­νες, νηστεί­ες και αγρυ­πνί­ες, ασκή­σεις και ελεη­μο­σύ­νες δεν έπρε­πε να κάνει; Ενώ τώρα με έναν απλό λόγο έδιω­ξε μακριά του όλη την κακία. Οι προ­σβο­λές και οι κακο­λο­γί­ες του Φαρι­σαί­ου, που νόμι­σε ότι τον εξου­θέ­νω­σε, του χάρι­σαν το στε­φά­νι της δικαιο­σύ­νης άκο­πα και άμε­σα.

Γι’ αυτό ο Θεός μας λέει: «Ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν, καλῶς ποιεῖτε τοῖς μισοῦσιν ὑμᾶς, εὐλογεῖτε τοὺς κατα­ρω­μέ­νους ὑμῖν, προ­σεύ­χε­σθε ὑπὲρ τῶν ἐπηρε­α­ζόν­των ὑμᾶς(:Να αγα­πά­τε τους εχθρούς σας,να ευερ­γε­τεί­τε εκεί­νους που σας μισούν,να ευλο­γεί­τε όσους σας κατα­ριούν­ται, να προ­σεύ­χε­σθε στον Θεό για εκεί­νους που σας δυσφη­μούν και σας προ­σβάλ­λουν και σας βλά­πτουν)»[Λουκ. 6,27–28]. Δεν φτά­νει, με άλλα λόγια, να συγ­χω­ρού­με τους εχθρούς μας για ό,τι μας έχουν φταί­ξει, αλλά και να τους βλέ­που­με σαν φίλους. Αν λοι­πόν, δεν αδι­κείς τον εχθρό σου, τον αντι­κρί­ζεις όμως με εχθρό­τη­τα και δια­τη­ρείς στην καρ­διά σου άσβε­στη τη φλό­γα του μίσους εναν­τί­ον του, δεν εκπλή­ρω­σες ακό­μα την εντο­λή που μας έδω­σε ο Χρι­στός. Και πώς θέλεις να σε σπλα­χνι­στεί ο Θεός, αφού δεν απο­δει­κνύ­εις έμπρα­κτα ότι συγ­χω­ρείς και αγα­πάς όσους έσφα­λαν απέ­ναν­τί σου;

«Μα ο εχθρός μου», ίσως θα μου πεις, «είναι τόσο κακό­βου­λος, που αν του δεί­ξω καλο­σύ­νη και αγά­πη, όχι μόνο δεν θα διορ­θω­θεί, αλλά και θα πάρει περισ­σό­τε­ρο αέρα». Τήρη­σε εσύ την εντο­λή του Κυρί­ου, και Εκεί­νος, ως πάν­σο­φος, αν πρό­κει­ται να γίνει χει­ρό­τε­ρος ο εχθρός σου λόγω της δικής σου ανε­ξι­κα­κί­ας, δεν θα τον συγ­χω­ρή­σει. Θα σου διη­γη­θώ μια σχε­τι­κή ιστο­ρία από την Παλαιά Δια­θή­κη:

Κάπο­τε η προ­φή­τισ­σα Μαριάμ κακο­λό­γη­σε τον αδελ­φό της, τον θεό­πτη Μωυ­σή. Ο πρά­ος και άκα­κος Μωυ­σής δεν θύμω­σε για όσα είπε εναν­τί­ον του η Μαριάμ. Ο Θεός, όμως, τι έκα­νε για να τη συνε­τί­σει; Της έστει­λε την αρρώ­στια της λέπρας. Και όταν ο ίδιος ο αδι­κη­μέ­νος αδελ­φός της παρα­κά­λε­σε τον Κύριο να τη θερα­πεύ­σει, Εκεί­νος απο­κρί­θη­κε: «Αν είχε πατέ­ρα και την είχε διώ­ξει από μπρο­στά του για κάποιο παρά­πτω­μά της, δε θα ανε­χό­ταν την επί­πλη­ξη; Εσέ­να σε επι­δο­κι­μά­ζω για την πρα­ό­τη­τα και την ανε­ξι­κα­κία σου. Τη Μαριάμ, ωστό­σο, δε θα την απαλ­λά­ξω αμέ­σως από την τιμω­ρία της. Εφτά μέρες θα παρα­μεί­νει λεπρή, έξω από τον καταυ­λι­σμό σας, για να μετα­νο­ή­σει. Ύστε­ρα θα γίνει καλά»[πρβλ. Αριθ. 12,1–15].

Προ­σω­ρι­νή ήταν η σωφρο­νι­στι­κή τιμω­ρία της Μαριάμ. Αιώ­νια, όμως, θα είναι-αλί­μο­νο!- η τιμω­ρία των αμε­τα­νόη­των αμαρ­τω­λών. Φοβε­ρή η λέπρα. Ασύγ­κρι­τα φοβε­ρό­τε­ρη όμως, η ατε­λεύ­τη­τη κόλα­ση, όπου θα βρε­θούν όσοι πέθα­ναν μέσα στο μίσος, την έχθρα και τη μνη­σι­κα­κία.

Συλ­λο­γί­σου τη φρι­κτή μελ­λον­τι­κή Κρί­ση. Τότε θα κρι­θείς από τον μεγά­λο και δίκαιο Κρι­τή. Αν λοι­πόν, συγ­χω­ρή­σεις κι εσύ όσους σε πίκρα­ναν ή σε έβλα­ψαν, θα συγ­χω­ρη­θούν και τα δικά σου αμαρ­τή­μα­τα από τον Θεό σε τού­την εδώ τη ζωή. Έτσι θα φύγεις για την άλλη ζωή, χωρίς να τα σέρ­νεις μαζί σου. Έτσι δεν θα σου τα κατα­λο­γί­σει ο Κύριος, όταν θα σε κρί­νει.

Όπως κατα­λα­βαί­νεις, συγ­χω­ρών­τας τον εχθρό σου, παίρ­νεις πολύ περισ­σό­τε­ρα από όσα δίνεις. Για­τί πολ­λές φορές έκα­νε αμαρ­τί­ες που κανέ­νας άλλος δεν είδε. Όταν όμως σκε­φθείς ότι την ημέ­ρα εκεί­νη θα απο­κα­λυ­φθούν κι αυτές ακό­μα μπρο­στά σε ολό­κλη­ρη την ανθρω­πό­τη­τα, δεν θα πονέ­σεις περισ­σό­τε­ρο για την αιώ­νια κατα­δί­κη σου, καθώς μάλι­στα θα σε πνί­γει η συνεί­δη­σή σου με τον βασα­νι­στι­κό έλεγ­χό της; Αλλά τη μεγά­λη αυτή ντρο­πή και την απε­ρί­γρα­πτη αυτή οδύ­νη μπο­ρείς να τις απο­φύ­γεις με τη συγ­χώ­ρη­ση του πλη­σί­ον. Το βεβαιώ­νει ο ίδιος ο Κύριος στο Ευαγ­γέ­λιο: «Ἐὰν γὰρ ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώ­ποις τὰ παρα­πτώ­μα­τα αὐτῶν, ἀφήσει καὶ ὑμῖν ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος·ἐὰν δὲ μὴ ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώ­ποις τὰ παρα­πτώ­μα­τα αὐτῶν, οὐδὲ ὁ πατὴρ ὑμῶν ἀφήσει τὰ παρα­πτώ­μα­τα ὑμῶν(:Αν συγ­χω­ρή­σε­τε τους ανθρώ­πους για τα παρα­πτώ­μα­τά τους, θα σας συγ­χω­ρή­σει κι εσάς ο ουρά­νιος Πατέ­ρας σας. Αν όμως δεν συγ­χω­ρή­σε­τε στους ανθρώ­πους τα παρα­πτώ­μα­τά τους, ούτε κι ο Πατέ­ρας σας θα συγ­χω­ρή­σει τα δικά σας παρα­πτώ­μα­τα)»[ Ματθ.6,14–15].

Για να αντι­λη­φθείς τη δύνα­μη που έχουν αυτά τα λόγια του Κυρί­ου μας, φτά­νει να μάθεις τι είπε ο Θεός στον μεγά­λο προ­φή­τη Ιερε­μία, όταν εκεί­νος Τον παρα­κά­λε­σε να λυπη­θεί τον ισραη­λι­τι­κό λαό. «Ἐὰν στῇ Μωσῆς καὶ Σαμουὴλ πρὸ προ­σώ­που μου, οὐκ ἔστιν ἡ ψυχή μου πρὸς αὐτούς(:Ακό­μα κι αν ο Μωυ­σής και ο Σαμου­ήλ με ικέ­τευαν γι’ αυτόν τον λαό, δε θα τον ελε­ού­σα)»[Ιερ.15,1]. Ακούς; Οι προ­σευ­χές ενός Μωυ­σή και ενός Σαμου­ήλ δε θα μπο­ρού­σαν να ελκύ­σουν το έλε­ος του Θεού! Και μπο­ρεί η συγ­χω­ρη­τι­κό­τη­τα, η ανε­ξι­κα­κία, η μακρο­θυ­μία! Γι’ αυτό ο Κύριος, με το στό­μα του προ­φή­τη Ζαχα­ρία, έλε­γε στους Ιου­δαί­ους, αλλά λέει και σε μας: «Κακί­αν ἕκαστος τοῦ ἀδελ­φοῦ αὐτοῦ μὴ μνη­σι­κα­κεί­τω ἐν ταῖς καρ­δί­αις ὑμῶν(:Μην κρα­τά­τε μέσα στις καρ­διές σας μνη­σι­κα­κία εναν­τί­ον αδελ­φού σας που σας αδί­κη­σε)»[Ζαχ.7,10]. Και: «Καί ἕκαστος τὴν κακί­αν τοῦ πλη­σί­ον αὐτοῦ μὴ λογί­ζε­σθε ἐν ταῖς καρ­δί­αις ὑμῶν(:Να μη συλ­λο­γί­ζε­στε, ο καθέ­νας στην καρ­διά του, την κακία και αδυ­να­μία του πλη­σί­ον)»[Ζαχ.8,17].

Τι να πω, πάλι, γι’ αυτούς που μισούν, που αντι­πα­θούν, που απο­στέρ­γουν ένα συνάν­θρω­πό τους, χωρίς αυτός να τους έχει βλά­ψει; «Τον τάδε δεν τον χωνεύω», σου λένε. «Ο δεί­να μού κάθε­ται στο στο­μά­χι». Κι αν τους ρωτή­σεις το για­τί, μασά­νε τα λόγια τους. Πού θα στα­θούν τέτοιοι άνθρω­ποι; Πώς θα αντι­κρί­σουν το πρό­σω­πο του Κυρί­ου στη Δευ­τέ­ρα παρου­σία Του; Και πώς θα γλυ­τώ­σουν από την αιώ­νια κόλα­ση, όταν είναι χει­ρό­τε­ροι κι από τους ειδω­λο­λά­τρες; Οι ειδω­λο­λά­τρες, βλέ­πεις, μολο­νό­τι δεν είχαν να περι­μέ­νουν κάποια αντα­μοι­βή, πολ­λές φορές δίδα­ξαν την αγά­πη, την καλο­σύ­νη, την ανε­ξι­κα­κία. Κι εμείς, οι Χρι­στια­νοί, μισού­με εκεί­νους για τους οποί­ους ο Κύριος σταυ­ρώ­θη­κε, εκεί­νους με τους οποί­ους έχου­με την ίδια πίστη και ελπί­δα, εκεί­νους με τους οποί­ους απο­τε­λού­με ένα σώμα, το θεαν­θρώ­πι­νο σώμα του Χρι­στού, την Εκκλη­σία.

Γι’ αυτό γινό­μα­στε όλοι και πιο αδύ­να­τοι, ενώ ο μονα­δι­κός εχθρός μας, ο διά­βο­λος, όλο και πιο ισχυ­ρός, επει­δή δε συνερ­γα­ζό­μα­στε με αδελ­φι­κή αγά­πη και ταπεί­νω­ση, για να πολε­μή­σου­με ενω­μέ­νοι εναν­τί­ον του, αλλά συμ­μα­χού­με μαζί του και πολε­μά­με ο ένας τον άλλον. Εύχο­μαι, όμως, με τη χάρη του Χρι­στού, να τον εγκα­τα­λεί­ψου­με όλοι, να διώ­ξου­με από την καρ­διά μας το σατα­νι­κό μίσος και να απο­κτή­σου­με την ευλο­γη­μέ­νη αγά­πη. «Ἀγαπη­τοί, ἀγαπῶμεν ἀλλή­λους, ὅτι ἡ ἀγάπη ἐκ τοῦ Θεοῦ ἐστι, καὶ πᾶς ὁ ἀγαπῶν ἐκ τοῦ Θεοῦ γεγέν­νη­ται καὶ γινώ­σκει τὸν Θεόν. ὁ μὴ ἀγαπῶν οὐκ ἔγνω τὸν Θεόν, ὅτι ὁ Θεὸς ἀγάπη ἐστίν(:Αγα­πη­τοί, ας αγα­πά­με ο ένας τον άλλον, διό­τι η αγά­πη προ­έρ­χε­ται από τον Θεό, ο οποί­ος είναι αγά­πη. Και καθέ­νας που αγα­πά με ειλι­κρί­νεια τους άλλους, έχει ανα­γεν­νη­θεί από τον Θεό, ζει εν τω Θεώ και ως εκ τού­του γνω­ρί­ζει τον Θεό. Εκεί­νος όμως που δεν έχει αυτήν την αγά­πη, δεν γνώ­ρι­σε ποτέ τον Θεό, διό­τι ο Θεός είναι αγά­πη και η πηγή της αγά­πης)»[Α΄Ιω.4,7–8].

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,

επι­μέ­λεια κει­μέ­νου: Ελέ­νη Λιναρ­δά­κη, φιλό­λο­γος

ΠΗΓΕΣ:

• Θέμα­τα ζωής(από τις ομι­λί­ες του αγί­ου Ιωάν­νου του Χρυ­σο­στό­μου), τόμος Β΄, θέμα: Μίσος και έχθρα, Ιερά Μονή Παρα­κλή­του, Ωρω­πός Αττι­κής 2010, σελ. 73–84.

• Π. Τρεμ­πέ­λα, Η Και­νή Δια­θή­κη με σύν­το­μη ερμη­νεία (από­δο­ση στην κοι­νή νεο­ελ­λη­νι­κή), εκδό­σεις αδελ­φό­τη­τος θεο­λό­γων «Ο Σωτήρ», έκδο­ση τέταρ­τη, Αθή­να 2014.

• Η Και­νή Δια­θή­κη, Κεί­με­νον και ερμη­νευ­τι­κή από­δο­σις υπό Ιωάν­νου Κολι­τσά­ρα, εκδό­σεις αδελ­φό­τη­τος θεο­λό­γων «Η Ζωή», έκδο­ση τρια­κο­στή τρί­τη, Αθή­να 2009.

• Η Παλαιά Δια­θή­κη κατά τους εβδο­μή­κον­τα, Κεί­με­νον και σύν­το­μος από­δο­σις του νοή­μα­τος υπό Ιωάν­νου Κολι­τσά­ρα, εκδό­σεις αδελ­φό­τη­τος θεο­λό­γων «Η Ζωή», έκδο­ση τέταρ­τη, Αθή­να 2005.

• http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm

• http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm

Ιερού Χρυ­σο­στό­μου, Οι επί­γειοι και οι ουρά­νιοι θησαυ­ροί

«Μὴ θησαυ­ρί­ζε­τε ὑμῖν θησαυ­ροὺς ἐπὶ τῆς γῆς, ὅπου σὴς καὶ βρῶσις ἀφανί­ζει, καὶ ὅπου κλέ­πται δια­ρύσ­σου­σι καὶ κλέ­πτου­σι· θησαυ­ρί­ζε­τε δὲ ὑμῖν θησαυ­ροὺς ἐν οὐρανῷ, ὅπου οὔτε σὴς οὔτε βρῶσις ἀφανί­ζει, καὶ ὅπου κλέ­πται οὐ διο­ρύσ­σου­σιν οὐδὲ κλέ­πτου­σιν· ὅπου γάρ ἐστιν ὁ θησαυρὸς ὑμῶν, ἐκεῖ ἔσται καὶ ἡ καρ­δία ὑμῶν(:Μη συσ­σω­ρεύ­ε­τε για τον εαυ­τό σας θησαυ­ρούς εδώ στη γη, όπου ο σκό­ρος και η απο­σύν­θε­ση κατα­στρέ­φουν και αφα­νί­ζουν, και όπου οι κλέ­φτες δια­τρυ­πούν τοί­χους και χρη­μα­το­κι­βώ­τια και κλέ­πτουν. Να θησαυ­ρί­ζε­τε όμως για τον εαυ­τό σας και να απο­τα­μιεύ­ε­τε θησαυ­ρούς στον ουρα­νό, όπου ούτε ο σκό­ρος, ούτε η σαπί­λα τούς αφα­νί­ζουν, και όπου οι κλέ­φτες δεν τρυ­πούν τοί­χους και δεν κλέ­πτουν. Διό­τι, όπου είναι ο θησαυ­ρός σας, εκεί θα είναι και η καρ­διά σας)»[Ματθ.6,19].

[…]Αφού έβγα­λε από την ψυχή μας το νόση­μα της κενο­δο­ξί­ας, στην κατάλ­λη­λη στιγ­μή πλέ­ον ομι­λεί και περί ακτημοσύνης˙διότι τίπο­τε δεν προ­ε­τοι­μά­ζει τόσο τον άνθρω­πο στην αγά­πη των χρη­μά­των, όσο ο έρως της κενο­δο­ξί­ας: για τη δόξα οι άνθρω­ποι επι­νο­ούν και τις αγέ­λες των δού­λων, και το πλή­θος των ευνού­χων, και τα χρυ­σο­στό­λι­στα άλο­γα και τα αργυ­ρά τρα­πέ­ζια και τα άλλα που είναι περισ­σό­τε­ρο ακό­μη κατα­γέ­λα­στα· όχι βέβαια για να ικα­νο­ποι­ή­σουν κάποια ανάγ­κη, ούτε για να απο­λαύ­σουν κάποια ηδο­νή, αλλά για να επι­δει­χθούν στους πολ­λούς.

Πιο πάνω βέβαια έλε­γε μόνο ότι πρέ­πει να ελε­ού­με, εδώ όμως υπο­δει­κνύ­ει και πόσο πρέ­πει να δίδου­με, όταν λέγει: «Μη θησαυ­ρί­ζε­τε». Επει­δή δεν ήταν δυνα­τόν να παρου­σιά­σει από την αρχή όλο μαζί τον λόγο για την περι­φρό­νη­ση των χρη­μά­των, καθό­σον είναι τυραν­νι­κή η κυριαρ­χία του πάθους, αφού τον χώρι­σε σε μέρη και τον ελευ­θέ­ρω­σε από αυτήν, τον στα­λά­ζει στην ψυχή των ακρο­α­τών Του, ώστε να γίνει εύκο­λα παρα­δε­κτός. Για τον λόγο αυτό έλε­γε πρώ­τα, «Μακά­ριοι οι ελε­ή­μο­νες» και έπει­τα «Ἴσθι εὐνοῶν τῷ ἀντι­δίκῳ σου ταχὺ ἕως ὅτου εἶ ἐν τῇ ὁδῷ μετ᾿ αὐτοῦ(:Να είσαι συμ­βι­βα­στι­κός και να έχεις συμ­φι­λιω­τι­κές δια­θέ­σεις απέ­ναν­τι στον δανει­στή με τον οποίο βρί­σκε­σαι σε δίκη)»[Ματθ.5,25]. Και στη συνέ­χεια: «Καὶ τῷ θέλον­τί σοι κριθῆναι καὶ τὸν χιτῶνά σου λαβεῖν, ἄφες αὐτῷ καὶ τὸ ἱμάτιον(:Και σε εκεί­νον που θέλει να κάνει δίκη μαζί σου και να σου πάρει το που­κά­μι­σο, άφη­σέ του και το πανω­φό­ρι σου)»[Ματθ.5,40]. Εδώ όμως είπε το μεγα­λύ­τε­ρο από όλα. Εκεί είχε πει: «Αν δεις να πλη­σιά­ζει δικα­στι­κός αγώ­νας, να κάνεις τού­το: αντί να το κρα­τή­σεις με φιλο­νι­κία, καλύ­τε­ρα να απο­φύ­γεις τη δια­μά­χη και ας μην το έχεις». Αλλά εδώ χωρίς να παρου­σιά­ζει ούτε αντί­δι­κο, ούτε κατη­γο­ρού­με­νο, ούτε να μνη­μο­νεύ­ει κάποιον άλλο σχε­τι­κό, μας συμ­βου­λεύ­ει την ίδια την περι­φρό­νη­ση των χρη­μά­των, και μας δεί­χνει ότι θέτει αυτόν τον νόμο όχι τόσο για αυτούς που ευερ­γε­τούν­ται, όσο για αυτόν που ευερ­γε­τεί. Ώστε και αν ακό­μη δεν υπάρ­χει κανείς να μας αδι­κεί ή να μας σέρ­νει στο δικα­στή­ριο, ακό­μη και έτσι να περι­φρο­νού­με τα υπάρ­χον­τά μας και να τα μοι­ρά­ζου­με σε όσους έχουν ανάγ­κη.

Και εδώ όμως δεν έθε­σε τον νόμο στο σύνο­λό του, αλλά και τώρα σιγά σιγά προ­χω­ρεί, μολο­νό­τι παρου­σί­α­σε τους αγώ­νες Του ενάν­τια σε αυτά στην έρη­μο με πολ­λή την υπερ­βάλ­λου­σα σημα­σία. Ούτε όμως το ανα­φέ­ρει, ούτε το εξι­στο­ρεί· δεν ήταν ακό­μη και­ρός να το φανε­ρώ­σει. Μέχρι τώρα εξε­τά­ζει σκέ­ψεις, και λαμ­βά­νει περισ­σό­τε­ρο την θέση συμ­βού­λου στους λόγους αυτούς και όχι νομο­θέ­του. Αφού λοι­πόν είπε «Μη θησαυ­ρί­ζε­τε επά­νω στη γη», πρό­σθε­σε «όπου το σαρά­κι και το σκου­λή­κι αφα­νί­ζουν και όπου οι κλέ­πτες ανοί­γουν και κλέ­πτουν». Παρου­σί­α­σε και του εδώ «θησαυ­ρού» τη βλά­βη και του εκεί την ωφέ­λεια και από τον τόπο και από τους κατα­στρο­φείς τους.

Δεν στα­μα­τά όμως μέχρις εδώ, αλλά προ­σθέ­τει και άλλη σκέ­ψη. Πρώ­τα, στη­ρί­ζει την προ­τρο­πή Του σε εκεί­να που φοβούν­ται. «Τι φοβά­σαι;» λέγει. «Μήπως ξοδευ­θούν τα χρή­μα­τά σου ‚όταν δώσεις ελεη­μο­σύ­νη; Δώσε λοι­πόν ελεη­μο­σύ­νη και τότε ακρι­βώς δεν θα ξοδευ­θούν.» Και το μεγα­λύ­τε­ρο βέβαια είναι ότι όχι μόνο δεν θα ξοδευ­θούν, αλλά και προ­σθή­κη μεγα­λύ­τε­ρη θα λάβουν καθό­σον προ­στί­θεν­ται σε αυτά και τα ουρά­νια αγα­θά. Δεν το λέγει όμως αυτό από την αρχή· το προ­σθέ­τει έπει­τα.

Μέχρι τώρα ό, τι μπο­ρού­σε να απο­τε­λέ­σει για αυτούς τη μεγα­λύ­τε­ρη προ­τρο­πή αυτό φέρει στο κέν­τρο, το ότι ο θησαυ­ρός τους παρα­μέ­νει άθι­κτος και τους προ­σελ­κύ­ει με δύο σκέ­ψεις. Δεν είπε δηλα­δή μόνο ότι δια­τη­ρεί­ται ο θησαυ­ρός μονά­χα αν δώσει κανείς ελεη­μο­σύ­νη, αλλά δια­τύ­πω­σε και την αντί­θε­τη απει­λή: αν δεν δώσεις, χάνε­ται. Πρό­σε­ξε την απε­ρί­γρα­πτη σοφία Του. Διό­τι δεν είπε: «Αφή­νεις τα πλού­τη σου σε άλλους», επει­δή και τού­το ευχα­ρι­στεί τους ανθρώ­πους. Τους εκφο­βί­ζει και από άλλη άπο­ψη, δεί­χνον­τας ότι δεν το επι­τυγ­χά­νουν μήτε αυτό· διό­τι και εάν δεν αδι­κή­σουν άνθρω­πο, υπάρ­χουν οπωσ­δή­πο­τε αυτοί που αδι­κούν, το σαρά­κι και το σκου­λή­κι˙ διό­τι μολο­νό­τι η φθο­ρά που προ­κα­λούν αυτά φαί­νε­ται ότι είναι δυνα­τόν εύκο­λα να αντι­με­τω­πι­στεί, στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα είναι ακα­τα­μά­χη­τη και ασυγ­κρά­τη­τη. Και οτι­δή­πο­τε μηχα­νευ­θείς, δεν θα επι­τύ­χεις να ανα­χαι­τί­σεις τη ζημία που προ­κα­λούν.

Τι λοι­πόν; Το σαρά­κι αφα­νί­ζει το χρυ­σά­φι; Όχι βέβαια το σαρά­κι, οπωσ­δή­πο­τε όμως οι κλέ­φτες. Και έπε­σαν όλοι θύμα­τα κλο­πής; Αν όχι όλοι, οπωσ­δή­πο­τε έπε­σαν οι περισ­σό­τε­ροι. Για τον λόγο αυτό προ­σθέ­τει, όπως είπα προ ολί­γου και άλλη σκέ­ψη· «ὅπου γάρ ἐστιν ὁ θησαυρὸς ὑμῶν, ἐκεῖ ἔσται καὶ ἡ καρ­δία ὑμῶν(:πρέ­πει λοι­πόν να θησαυ­ρί­ζε­τε θησαυ­ρούς στον ουρα­νό, για να είναι και η καρ­διά σας προ­σκολ­λη­μέ­νη στον Θεό και στα ουρά­νια˙ διό­τι εκεί όπου είναι ο θησαυ­ρός σας, εκεί θα είναι και η καρ­διά σας)»[Ματθ.6,21]. Ακό­μη και τίπο­τε από αυτά να μη γίνει, δεν θα υπο­στείς μικρή βλά­βη να είσαι προ­ση­λω­μέ­νος στα κάτω, να γίνεις δού­λος από ελεύ­θε­ρος που είσαι, να χάσεις τα ουρά­νια, τίπο­τε από τα υψη­λά να μην μπο­ρείς να εννο­ή­σεις, αλλά να τα βλέ­πεις όλα σαν χρή­μα­τα και τόκους και δάνεια και κέρ­δη και ανε­λεύ­θε­ρες συναλ­λα­γές. Υπάρ­χει μεγα­λύ­τε­ρη αθλιό­τη­τα από αυτήν; Διό­τι ο άνθρω­πος αυτό είναι χει­ρό­τε­ρος από κάθε ανδρά­πο­δο, είναι δού­λος στη χει­ρό­τε­ρη τυραν­νία και έχει προ­δώ­σει το σημαν­τι­κό­τε­ρο από όλα, την ευγέ­νεια του ανθρώ­που και την ελευ­θε­ρία. Όσα και να σου λέγει κανείς, όταν ο νους σου είναι προ­ση­λω­μέ­νος στα χρή­μα­τα, τίπο­τε δε θα μπο­ρέ­σεις να ακού­σεις από όσα σου αρμό­ζουν. Αλλά σαν το σκυ­λί δεμέ­νο σε τάφο με τη βαρύ­τε­ρη αλυ­σί­δα, την τυραν­νία των χρη­μά­των, θα γαυ­γί­ζεις όλους όσους πλη­σιά­ζουν και θα έχεις τού­το μόνο το αδιά­κο­πο έργο, να φυλά­γεις για άλλους τον θησαυ­ρό. Υπάρ­χει μεγα­λύ­τε­ρη αθλιό­τη­τα από αυτό;

Επει­δή όμως τού­το ήταν ανώ­τε­ρο από την αντι­λη­πτι­κή ικα­νό­τη­τα των ακρο­α­τών του και δεν ήταν εύκο­λο στους πολ­λούς να δουν με μία ματιά τη βλά­βη και δεν ήταν και το κέρ­δος φανε­ρό, αλλά χρεια­ζό­ταν μία πιο πνευ­μα­τι­κή διά­θε­ση για να δια­κρί­νουν το ένα από το άλλο, το έθε­σε τού­το έπει­τα από τα φανε­ρά εκεί­να λέγον­τας· «όπου βρί­σκε­ται ο θησαυ­ρός του ανθρώ­που εκεί είναι και η καρ­διά του». Και τού­το πάλι το απο­σα­φη­νί­ζει, οδη­γών­τας τον λόγο από τα νοη­τά στα αισθη­τά και λέγον­τας· «Ὁ λύχνος τοῦ σώμα­τός ἐστιν ὁ ὀφθαλ­μός(: Και δεν είναι μικρή συμ­φο­ρά να κολ­λή­σει ο νους και η καρ­διά σας στα γήι­να και τα μάταια. Για να το κατα­λά­βε­τε αυτό, σας φέρ­νω μία εικό­να: Το λυχνά­ρι που δίνει φως στο σώμα είναι το μάτι˙ και το λυχνά­ρι που φωτί­ζει την ψυχή είναι ο νους)»[Ματθ.6,22]. Η σημα­σία δε αυτού που λέγει είναι η εξής: «Μην κρύ­ψεις τον χρυ­σό μέσα στη γη, ούτε κάτι άλλο από τα παρό­μοια, διό­τι τα συγ­κεν­τρώ­νεις αυτά για το σαρά­κι και το σκου­λή­κι και για τους κλέ­φτες. Εάν δε και αυτές τις βλά­βες τις απο­φύ­γεις δεν θα δια­φύ­γεις την υπο­δού­λω­ση της καρ­διάς σου και την προ­σή­λω­σή σου σε όλα τα επί­γεια»˙ «ὅπου γάρ ἐστιν ὁ θησαυρὸς ὑμῶν, ἐκεῖ ἔσται καὶ ἡ καρ­δία ὑμῶν(:διό­τι εκεί όπου είναι ο θησαυ­ρός σας, εκεί θα είναι και η καρ­διά σας)».

Έτσι λοι­πόν αν τον απο­θέ­σεις στον ουρα­νό, δεν καρ­πού­σαι μόνον αυτό, το να λάβεις δηλα­δή τα έπα­θλα γι’ αυτά, αλλά λαμ­βά­νεις ήδη και εδώ τον μισθό, που τον μετα­φέ­ρεις εκεί,με το να μετα­φέ­ρε­σαι νοε­ρώς στον ουρα­νό, να σκέ­πτε­σαι συνε­χώς τα εκεί υπάρ­χον­τα και να φρον­τί­ζεις διαρ­κώς για αυτά· διό­τι όπου απέ­θε­σες τον θησαυ­ρό, είναι φανε­ρό ότι εκεί έχεις και τη σκέ­ψη σου. Ώστε εάν αυτό το κάνεις στη γη, θα πάθεις τα αντί­θε­τα. Εάν δε αυτό που ειπώ­θη­κε σου είναι ασα­φές, άκου­σε τα εξής: «Ὁ λύχνος τοῦ σώμα­τός ἐστιν ὁ ὀφθαλ­μός· ἐὰν οὖν ὁ ὀφθαλ­μός σου ἁπλοῦς ᾖ, ὅλον τὸ σῶμά σου φωτει­νόν ἔσται· ἐὰν δὲ ὁ ὀφθαλ­μός σου πονηρὸς ᾖ, ὅλον τὸ σῶμά σου σκο­τεινὸν ἔσται. εἰ οὖν τὸ φῶς τὸ ἐν σοὶ σκό­τος ἐστί, τὸ σκό­τος πόσον;(:Ο λύχνος του σώμα­τος είναι το μάτι. Αν το μάτι σου είναι υγιές, όλο το σώμα σου θα είναι γεμά­το φως, σαν να ήταν ολό­κλη­ρο το σώμα σου μάτι. Έτσι θα φωτί­ζε­ται και η ψυχή σου εάν ο νους σου και η καρ­διά σου δεν έχουν τυφλω­θεί από τη φιλαρ­γυ­ρία και από την προ­σκόλ­λη­ση στα μάταια. Εάν όμως το μάτι σου είναι βλαμ­μέ­νο και τυφλω­μέ­νο, όλο το σώμα σου θα είναι βυθι­σμέ­νο στο σκο­τά­δι. Εάν λοι­πόν εκεί­νο που σου δόθη­κε για να σου μετα­δί­δει φως, γίνει σκο­τά­δι, σε πόσο σκο­τά­δι θα βυθι­στείς; Κάτι ανά­λο­γο θα συμ­βεί εάν και ο νους σκο­τι­στεί από την προ­σκόλ­λη­ση στον πλού­το. Σε πόσο ηθι­κό σκο­τά­δι θα βυθι­στεί τότε η ψυχή σου;)»[Ματθ.6,22–23].

Στρέ­φει τον λόγο στα περισ­σό­τε­ρο αισθη­τά. Επει­δή δηλα­δή ανέ­φε­ρε τη διά­νοια, ότι κατα­δου­λώ­νε­ται και αιχ­μα­λω­τί­ζε­ται και αυτό δεν μπο­ρούν να το δουν πολ­λοί αμέ­σως, μετα­θέ­τει τη διδα­σκα­λία Του στα εξω­τε­ρι­κά που βρί­σκον­ται μπρο­στά στα μάτια τους, ώστε από αυτά να κατα­νο­ή­σουν και εκεί­να. Αν όμως δεν γνω­ρί­ζεις, λέγει, τι τέλος πάν­των είναι «βλά­βη του νου», κατα­νόη­σέ το αυτό από τα σωμα­τι­κά. Ό,τι δηλα­δή είναι για το σώμα το μάτι, αυτό είναι ο νους για την ψυχή. Ασφα­λώς λοι­πόν δεν θα προ­τι­μού­σες να φορείς χρυ­σά και να είσαι ενδε­δυ­μέ­νος με ρού­χα μετα­ξω­τά, και να είναι χαλα­σμέ­να τα μάτια σου, αλλά θεω­ρείς την υγεία των ματιών σου πιο ποθη­τή από όλα αυτά˙ διότι αν την κατα­στρέ­ψεις και τη χαλά­σεις, δεν σε ωφε­λεί πλέ­ον να ζεις, διό­τι όπως με την τύφλω­ση των ματιών χάνε­ται το μεγα­λύ­τε­ρο ποσο­στό της ενερ­γη­τι­κό­τη­τας των άλλων μελών, όταν σβή­σει για αυτά το φως, έτσι και όταν κατα­στρα­φεί ο νους σου, η ζωή σου θα γεμί­σει από μύρια δει­νά. Όπως λοι­πόν στη φρον­τί­δα του σώμα­τος θέτου­με αυτόν τον σκο­πό, να έχου­με τα μάτια μας γερά, έτσι και στην ψυχή σκο­πού­με να έχου­με υγιή τον νου. Αν τραυ­μα­τί­σου­με αυτό που οφεί­λει και στα άλλα να παρέ­χει το φως, πώς θα μπο­ρέ­σου­με αν δού­με; Όπως αυτός που φρά­ζει την πηγή, ξηραί­νει τον ποτα­μό, έτσι και όποιος αφα­νί­ζει τον νου του, θολώ­νει όλη τη δρα­στη­ριό­τη­τά του στη ζωή αυτή. Για τον λόγο αυτόν λέγει: «Αν το δικό σου φως είναι σκο­τά­δι, το σκο­τά­δι πόσο είναι;». Όταν ο κυβερ­νή­της βου­λιά­ξει και σβή­σει το λυχνά­ρι και ο αρχη­γός αιχ­μα­λω­τι­σθεί, ποια ελπί­δα απο­μέ­νει στους υπη­κό­ους;

Για τού­τον ακρι­βώς τον λόγο, λοι­πόν, αφού άφη­σε να ανα­φέ­ρει τώρα τους κιν­δύ­νους, τον φθό­νο τις φιλο­νι­κί­ες, τις δίκες, που προ­κα­λούν­ται εξαι­τί­ας του πλού­του (βέβαια έκα­νε υπαι­νιγ­μό παρα­πά­νω όταν είπε· «Θα σε παρα­δώ­σει ο αντί­δι­κος στον κρι­τή και ο κρι­τής στον δεσμο­φύ­λα­κα»[Ματθ.5,25] με το να ανα­φέ­ρει τα βαρύ­τε­ρα και χει­ρό­τε­ρα περι­στα­τι­κά, που συμ­βαί­νουν, απο­μα­κρύ­νει με τον τρό­πο αυτόν από την πονη­ρή επι­θυ­μία. Πραγ­μα­τι­κά είναι πολύ φοβε­ρό­τε­ρο να υπο­δου­λω­θεί ο νους σου σε αυτό το πάθος παρά να κλει­στείς στη φυλα­κή. Και το μεν τελευ­ταίο δεν συμ­βαί­νει συχνά, το πρώ­το όμως έχει συν­δε­θεί με την επι­θυ­μία των χρη­μά­των. Για τον λόγο αυτό θέτει την υπο­δού­λω­ση του νου, επει­δή ένα βαρύ­τε­ρο κακό, μετά τη φυλά­κι­ση, που οπωσ­δή­πο­τε βέβαια συμ­βαί­νει. «Ο Θεός», λέγει, «μας έδω­σε νου, για να δια­λύ­σου­με την άγνοιά μας και να σχη­μα­τί­σου­με ορθή κρί­ση για τα πράγ­μα­τα κι ακό­μη να μεί­νου­με ασφα­λι­σμέ­νοι έναν­τι όσων μας λυπούν και μας βλά­πτουν χρη­σι­μο­ποιών­τας αυτόν ως κάποιο όπλο και φως».

Εμείς όμως σπα­τα­λού­με το χάρι­σμα σε περιτ­τά και ανώ­φε­λα. Τι ωφε­λούν οι χρυ­σον­τυ­μέ­νοι στρα­τιώ­τες, όταν ο στρα­τη­γός σύρε­ται στην αιχ­μα­λω­σία; Ποιο το κέρ­δος από το στο­λι­σμέ­νο πλοίο, όταν ο κυβερ­νή­της κατα­πον­τι­σθεί; Και τι αξία έχει το τέλειο σώμα, όταν από τα μάτια απο­κο­πεί η όρα­ση; Δηλα­δή, όπως ακρι­βώς ο για­τρός που οφεί­λει να παρα­μέ­νει υγι­ής για να θερα­πεύ­ει τις ασθέ­νειες, εάν κάποιος, αφού τον κάνει να ασθε­νή­σει, ορί­σει έπει­τα να είναι ξαπλω­μέ­νος ως ασθε­νής σε αση­μέ­νιο κρε­βά­τι και χρυ­σό θάλα­μο, δε θα προ­σφέ­ρει καμία ωφέ­λεια στους υπό­λοι­πους αρρώ­στους, κατά όμοιο τρό­πο αν, αφού κατα­στρέ­ψεις τον νου που έχει τη δύνα­μη να θερα­πεύ­ει τα πάθη, καθί­σεις δίπλα στον θησαυ­ρό σου, όχι μόνο δεν θα έχεις καμία ωφέ­λεια, αλλά θα πάθεις μεγί­στη ζημία και την ψυχή σου ολό­κλη­ρη θα βλά­ψεις.

Είδες πως δια­μέ­σου εκεί­νων με τα οποία οι άνθρω­ποι επι­θυ­μούν σε κάθε περί­πτω­ση την πονη­ρία, με αυτά τους απο­μα­κρύ­νει από αυτήν και τους επα­να­φέ­ρει στην αρε­τή; Για ποιο λόγο, ρωτά­ει , επι­θυ­μείς τα χρή­μα­τα; Όχι για να χαρείς την ηδο­νή και την από­λαυ­ση; Αυτό ακρι­βώς δεν θα το δοκι­μά­σεις με τον τρό­πο αυτόν, αλλά με τον εντε­λώς αντί­θε­το. Αν με τη στέ­ρη­ση των ματιών δεν αισθα­νό­μα­στε κανέ­να από τα ευχά­ρι­στα εξαι­τί­ας αυτής της συμ­φο­ράς μας, παθαί­νου­με το ίδιο σε μεγα­λύ­τε­ρο βαθ­μό εξαι­τί­ας της δια­στρο­φής και της ανα­πη­ρί­ας του νου.

Και για ποιο λόγο τα κρύ­βεις στη γη; Για να φυλά­γον­ται με ασφά­λεια; Και εδώ, λέγει, συμ­βαί­νει το αντί­θε­το. «Για ποιον λόγο», λέγει, «προ­σεύ­χε­σαι και ελε­είς; Επι­θυ­μείς τη δόξα των ανθρώ­πων; Μην προ­σεύ­χε­σαι λοι­πόν γι’ αυτήν και θα την έχεις κατά την ημέ­ρα της κρί­σε­ως». Όπως λοι­πόν εκεί­νον που νηστεύ­ει και ελε­εί και προ­σεύ­χε­ται για λόγους κενο­δο­ξί­ας, τον οδη­γεί στην έλλει­ψη κενο­δο­ξί­ας χρη­σι­μο­ποιών­τας την ίδια την επι­θυ­μία του, ομοί­ως και τον φιλάρ­γυ­ρο τον απο­σπά με όσα ακρι­βώς τρά­βη­ξαν την επι­θυ­μία του. «Τι θέλεις;» , του λέγει. «Να φυλάσ­σον­ται τα χρή­μα­τά σου και να απο­λαύ­σεις την ηδο­νή; Θα σου τα δώσω και τα δύο με μεγά­λη αφθο­νία, αν κατα­θέ­σεις το χρυ­σά­φι σου όπου σου ορί­ζω».

Στα επό­με­να έδει­ξε σαφέ­στε­ρα τη βλά­βη του νου που προ­έρ­χε­ται από αυτά, όταν μνη­μό­νευ­σε τα αγκά­θια. Προ ολί­γου και εδώ δεν έκα­νε αυτόν τον υπαι­νιγ­μό τυχαία, παρου­σιά­ζον­τας ότι είναι σκο­τι­σμέ­νος όποιος έχει αυτή τη μανία. Και όπως όσοι βαδί­ζουν στα σκο­τει­νά δεν βλέ­πουν τίπο­τε με σαφή­νεια, αλλά το σχοι­νί το νομί­ζουν φίδι και αν δουν βου­νά και φαράγ­για πεθαί­νουν από τον φόβο, έτσι και αυτοί υπο­ψιά­ζον­ται τα μη φοβε­ρά για όσους βλέ­πουν. Τρέ­μουν τη φτώ­χεια και όχι μόνο αυτήν, αλλά και τη ζημία που θα τύχαι­νε να τους συμ­βεί. Αν στε­ρη­θούν κάτι ασή­μαν­το, θρη­νούν και υπο­φέ­ρουν περισ­σό­τε­ρο από όσους στε­ρούν­ται την απα­ραί­τη­τη τρο­φή. Πολ­λοί από τους πλού­σιους έφθα­σαν στην αγχό­νη, επει­δή δεν μπό­ρε­σαν να αντέ­ξουν τις κακές αυτές ημέ­ρες. Αλλά και την προ­σβο­λή και την κακο­με­τα­χεί­ρι­ση τόσο ανυ­πό­φο­ρα τα θεω­ρούν, ώστε πολ­λοί και γι’ αυτήν την αιτία απο­σπά­στη­καν από τη ζωή.

Σε όλα, εκτός από τη δια­κο­νία του, τους έκα­νε ο πλού­τος μαλα­κούς. Όταν δια­τά­ζει να του δου­λεύ­ουν, δεν δει­λιά­ζουν ούτε μπρο­στά στο φόνο, ούτε στα μαστί­για, ούτε στις κατη­γο­ρί­ες, ούτε σε κάθε εξευ­τε­λι­σμό. Τού­το απο­τε­λεί εσχά­τη αθλιό­τη­τα, να δει­λιά­ζεις περισ­σό­τε­ρο από όλους όπου πρέ­πει να δεί­χνεις γεν­ναιό­τη­τα· και εκεί που πρέ­πει να είσαι πιο προ­σε­κτι­κός, να γίνε­σαι αναι­δέ­στε­ρος και θρα­σύ­τε­ρος. Αυτοί εδώ παθαί­νουν ό, τι και αυτός που σπα­τα­λά την περιου­σία του εκεί που δεν πρέ­πει. Αυτός όταν φθά­σει ο και­ρός για τη δαπά­νη που πρέ­πει να γίνει, επει­δή δεν έχει τι να δώσει, υπο­φέ­ρει αθε­ρά­πευ­τα δει­νά, αφού έχει ξοδέ­ψει κακώς πριν της ώρας τους τα δικά του.

Και όπως αυτοί που ασχο­λούν­ται με τις πονη­ρές εκεί­νες τέχνες επά­νω στη σκη­νή, υπο­μέ­νουν ένα πλή­θος από επι­κίν­δυ­νους και περί­ερ­γες ασκή­σεις, ενώ σε εργα­σί­ες χρή­σι­μες και απα­ραί­τη­τες είναι από όλους πιο κατα­γέ­λα­στοι, έτσι και αυτοί εδώ˙διότι αυτοί που βαδί­ζουν πάνω στο τεν­τω­μέ­νο σχοι­νί επι­δει­κνύ­ον­τας τόσο θάρ­ρος, αν κάτι από τα ανα­πό­φευ­κτα της ζωής απαι­τή­σει τόλ­μη και θάρ­ρος, ούτε να το εννο­ή­σουν κάτι τέτοιο μπο­ρούν, ούτε να το ανε­χθούν. Έτσι και εκεί­νοι που πλου­τούν, ενώ τολ­μούν τα πάν­τα για τα χρή­μα­τα, για την πνευ­μα­τι­κή ζωή ούτε μικρό ούτε μεγά­λο δεν θέλουν να υπο­μεί­νουν. Και όπως εκεί­νοι ασκούν κάτι και επι­κίν­δυ­νο και ανώ­φε­λο, έτσι και αυτοί υπο­μέ­νουν πολ­λούς κιν­δύ­νους και πολ­λές κακο­το­πιές, δεν κατα­λή­γουν όμως σε τέλος καλό και υπο­μέ­νουν διπλό σκό­τος και από τη δια­στρο­φή του νου τυφλω­μέ­νοι και από την απα­τη­λή θολού­ρα των φρον­τί­δων τυλιγ­μέ­νοι. Για τον λόγο αυτό, ούτε να δια­κρί­νουν εύκο­λα κάτι δεν μπο­ρούν˙ διό­τι όποιος βρί­σκε­ται στα σκο­τει­νά, μόνο όταν φανεί ο ήλιος ελευ­θε­ρώ­νε­ται από το σκο­τά­δι. Όποιος όμως έχει χαλα­σμέ­να μάτια, δεν βλέ­πει ούτε όταν φανεί ο ήλιος. Αυτό ακρι­βώς έπα­θαν και αυτοί εδώ. Δεν αντι­λαμ­βά­νον­ται μήτε τον Ήλιο της Δικαιο­σύ­νης που έλαμ­ψε και τους καλεί, επει­δή ο πλού­τος τους έκλει­σε τα μάτια. Για τον λόγο αυτό και υπο­μέ­νουν διπλό σκό­τος· το ένα από τον εαυ­τό τους, το άλλο επει­δή δεν προ­σέ­χουν τον Διδά­σκα­λο. Ας Τον παρα­κο­λου­θού­με λοι­πόν με προ­σο­χή, για να ξανα­βρού­με τέλος κάπο­τε το φως μας.

Και πώς είναι δυνα­τόν να ξανα­δείς; Αν μάθεις πως τυφλώ­θη­κες. Και πώς λοι­πόν τυφλώ­θη­κες; Από την πονη­ρή επι­θυ­μία βεβαί­ως. Διό­τι, όπως σε μάτι καθα­ρό, έρχε­ται, ως υγρό ερε­θι­στι­κό, η επι­θυ­μία των χρη­μά­των και δημιουρ­γεί πυκνό νέφος. Αλλά είναι εύκο­λο και να σπά­σει και να δια­λυ­θεί το νέφος τού­το, αν δεχθού­με την ακτί­να από τη διδα­σκα­λία του Χρι­στού. Αν ακού­σου­με τις συμ­βου­λές και τους λόγους Του· «Μη θησαυ­ρί­ζε­τε για τον εαυ­τό σας θησαυ­ρούς επά­νω στη γη».

«Και τι θα κερ­δί­σω από την ακρό­α­ση», θα ρωτή­σει κάποιος, «όταν με κατέ­χει η επι­θυ­μία;». Αλλά ακρι­βώς η συνε­χής ακρό­α­ση μπο­ρεί να εξα­λεί­ψει και την επι­θυ­μία. Και αν επι­μέ­νεις να κυριαρ­χεί­σαι από αυτήν, κατα­νόη­σε ότι δεν πρό­κει­ται για επι­θυ­μία. Τι είδους επι­θυ­μία είναι να βρί­σκε­σαι σε σκλη­ρή δου­λεία, να είσαι κάτω από τυραν­νι­κό ζυγό, κλει­σμέ­νος πίσω από τους τοί­χους μιας φυλα­κής, να ζεις στο σκο­τά­δι, να είσαι γεμά­τος από ταρα­χή, να υπο­μέ­νεις ανώ­φε­λους κόπους, να φυλάτ­τεις τα χρή­μα­τα για άλλους και συχνά και για τους εχθρούς; Σε ποιου είδους επι­θυ­μία ται­ριά­ζουν αυτά; Ποια φυγή ή δρό­μο δεν αξί­ζουν αυτά; Τι είδους επι­θυ­μία είναι αυτή, να εμπι­στεύ­ε­σαι τον θησαυ­ρό σου στους κλέ­πτες; Αν επι­θυ­μείς τα χρή­μα­τά σου στο σύνο­λό τους, τοπο­θέ­τη­σέ τα όπου μπο­ρούν να μεί­νουν ασφα­λι­σμέ­να και απεί­ρα­κτα˙διό­τι αυτά που κάνεις τώρα δεν δεί­χνουν άνθρω­πο που επι­θυ­μεί χρή­μα­τα, αλλά μαρ­τυ­ρούν δου­λεία, επι­βου­λή, ζημία, αγω­νία αδιά­κο­πη.

Εσύ όμως αν κάποιος σου δεί­ξει ένα μέρος απα­ρα­βί­α­στο επά­νω στη γη, και αν σε φέρει στην ίδια την έρη­μο υπο­σχό­με­νος την ασφα­λι­σμέ­νη φύλα­ξη των χρη­μά­των σου, ούτε διστά­ζεις ούτε επι­φυ­λάσ­σε­σαι, αλλά δεί­χνεις εμπι­στο­σύ­νη και μετα­φέ­ρεις εκεί τα χρή­μα­τά σου. Όταν όμως σου υπό­σχε­ται το ίδιο ο Θεός και όχι κάποιος άνθρω­πος και σου προ­τεί­νει όχι την έρη­μο αλλά τον ουρα­νό, πράτ­τεις τα αντί­θε­τα. Και όμως, αν χίλιες φορές αυτά είναι ασφα­λι­σμέ­να εδώ κάτω, ποτέ δεν θα μπο­ρέ­σεις να ελευ­θε­ρω­θείς από τη φρον­τί­δα. Και αν ακό­μα δεν τα χάσεις, δεν θα ελευ­θε­ρω­θείς ποτέ από την αγω­νία μήπως τα χάσεις Εκεί όμως δεν θα υπο­φέ­ρεις τίπο­τε από αυτά. Και επι­πλέ­ον θα ωφε­λη­θείς, διό­τι δεν κρύ­βεις μόνο το χρυ­σά­φι σου, αλλά και το σπεί­ρεις. Το ίδιο γίνε­ται θησαυ­ρός και σπό­ρος και κάτι περισ­σό­τε­ρο από τα δύο˙διότι ο σπό­ρος δεν κρα­τεί για πάν­το­τε, ενώ τού­το μένει παν­το­τι­νά. Και ο θησαυ­ρός δεν βλα­στά­νει, ενώ αυτό σου δίδει καρ­πούς αθα­νά­τους.

Και αν μου προ­βάλ­λεις τον χρό­νο και την ανα­βο­λή της αντα­πο­δό­σε­ως, μπο­ρώ και εγώ να σου δεί­ξω και να σου πω, πόσα και εδώ κερ­δί­ζεις. Χωρι­στά όμως από αυτά θα προ­σπα­θή­σω να σου απο­δεί­ξω και από αυτές τις βιο­τι­κές φρον­τί­δες ότι αυτά απο­τε­λούν προ­φά­σεις μάταιες. Πολ­λά στη ζωή αυτή δημιουρ­γείς, που δεν πρό­κει­ται να τα χαρείς ο ίδιος. Και αν σε κατη­γο­ρή­σει κανείς, προ­βάλ­λεις τα παι­διά σου και τα παι­διά των παι­διών σου και νομί­ζεις ότι ανα­κά­λυ­ψες ικα­νο­ποι­η­τι­κή δικαιο­λο­γία για περιτ­τούς κόπους. Όταν στα έσχα­τα γηρα­τειά σου κτί­ζεις σπί­τια μεγα­λό­πρε­πα, που προ­τού τελειώ­σουν, θα έχεις εσύ πολ­λές φορές ανα­χω­ρή­σει, και όταν φυτεύ­εις δέν­δρα, που μετά από χρό­νο πολύ θα σου δώσουν καρ­πό, και όταν αγο­ρά­ζεις περιου­σί­ες και κτή­μα­τα, που θα απο­κτή­σεις την κυριό­τη­τά τους έπει­τα από πολύ διά­στη­μα, και όταν πολ­λά άλλα παρό­μοια δημιουρ­γείς, που δεν θα δοκι­μά­σεις εσύ τη χαρά τους, τα ετοι­μά­ζεις τάχα για τον εαυ­τό σου ή για τους άλλους; Δεν είναι λοι­πόν εσχά­τη ανο­η­σία να μη στε­νο­χω­ρεί­σαι καθό­λου εδώ για την αργο­πο­ρία του χρό­νου, τη στιγ­μή μάλι­στα που από την αργο­πο­ρία αυτή θα χάσεις όλη την αμοι­βή σου, για την εκεί όμως καθυ­στέ­ρη­ση να αδρα­νείς, τη στιγ­μή που αυτή σου δίδει μεγα­λύ­τε­ρο κέρ­δος και δεν προ­ο­ρί­ζει σε άλλους τα αγα­θά, αλλά φέρει τις απο­λα­βές σε εσέ­να;

Εκτός από αυτά και η ανα­βο­λή δεν είναι και πολ­λή. Τα πράγ­μα­τα έχουν πλη­σιά­σει πολύ και δεν γνω­ρί­ζου­με μήπως και στη δική μας γενιά πάρει τέλος η ζωή αυτή και φθά­σει η φοβε­ρή εκεί­νη ημέ­ρα, που θα μας παρου­σιά­σει το φρι­κτό και αδέ­κα­στο δικα­στή­ριο. Τα περισ­σό­τε­ρα σημεία έχουν πραγ­μα­το­ποι­η­θεί και το Ευαγ­γέ­λιο έχει κηρυ­χθεί σε όλα τα μέρη του κόσμου και οι πόλε­μοι και οι σει­σμοί και οι λιμοί έχουν γίνει και η από­στα­ση πια δεν είναι μεγά­λη. Δεν βλέ­πεις τα σημεία; Αυτό ακρι­βώς είναι το μεγα­λύ­τε­ρο σημείο. Ούτε οι επί Νώε δεν είχαν δια­κρί­νει τα προ­μη­νύ­μα­τα της κατα­στρο­φής εκεί­νης, αλλά ενώ έπαι­ζαν και έτρω­γαν και νυμ­φεύ­ον­ταν και έπρατ­ταν όλα τα συνη­θι­σμέ­να της ζωής, τους βρή­κε η φοβε­ρή εκεί­νη τιμω­ρία. Τα ίδια και στα Σόδο­μα: ενώ δια­σκέ­δα­ζαν και δεν υπο­ψιά­ζον­ταν τίπο­τε, κεραυ­νο­βο­λή­θη­καν από τους κεραυ­νούς που έπε­σαν.

Αυτά ας έχου­με στον νου μας και ας κατευ­θύ­νου­με τον εαυ­τό μας στην προ­ε­τοι­μα­σία της απο­δη­μί­ας μας από εδώ. Διό­τι και αν ακό­μη δεν φθά­σει ποτέ η κοι­νή ημέ­ρα της συν­τέ­λειας, το τέλος του καθε­νός μας είναι πλη­σί­ον, είτε γέρον­τας είναι είτε νέος. Και δεν μπο­ρού­με, όταν φύγου­με από εδώ, ούτε λάδι πια να αγο­ρά­σου­με, ούτε να παρα­κα­λέ­σου­με και να λάβου­με συγνώ­μη, είτε ο Αβρα­άμ μεσο­λα­βή­σει, είτε ο Νώε, ο Ιώβ ή ο Δανι­ήλ. Έως ότου λοι­πόν έχου­με και­ρό, ας ετοι­μά­σου­με για τον εαυ­τό μας από τώρα για τότε την παρ­ρη­σία μας πολ­λή, ας συγ­κεν­τρώ­σου­με τα πάν­τα στον ουρα­νό, για να τα απο­λαύ­σου­με την κατάλ­λη­λη ώρα και όταν τα χρεια­ζό­μα­στε, με τη χάρη και τη φιλαν­θρω­πία του Κυρί­ου ημών Ιησού Χρι­στού, στον οποίο ανή­κει η δύνα­μις και η δόξα και τώρα και πάν­το­τε και στους αιώ­νες των αιώ­νων. Αμήν.

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,

επι­μέ­λεια κει­μέ­νου: Ελέ­νη Λιναρ­δά­κη, φιλό­λο­γος

ΠΗΓΕΣ:

• http://khazarzar.skeptik.net/pgm/PG_Migne/John%20Chrysostom_PG%2047–64/In%20Matthaeum.pdf

• Ιωάν­νου του Χρυ­σο­στό­μου Άπαν­τα τα έργα, Υπό­μνη­μα στο Κατά Ματ­θαί­ον Ευαγ­γέ­λιον, ομι­λία Κ΄,Πατερικές εκδό­σεις «Γρη­γό­ριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάν­τιον», Θεσ­σα­λο­νί­κη 1978, τόμος 9, σελί­δες 707–727.

• Βιβλιο­θή­κη των Ελλή­νων, Άπαν­τα των αγί­ων Πατέ­ρων, Ιωάν­νου Χρυ­σο­στό­μου έργα, τόμος 64, σελ. 87–92.

https://drive.google.com/file/d/0ByZQkrKg4yKLUnhXelZwYTVqWWs/view

• http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html

• http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm

Ιερού Χρυ­σο­στό­μου, Η ΘΕΑΡΕΣΤΗ ΝΗΣΤΕΙΑ

«Ὅταν δὲ νηστεύ­η­τε, μὴ γίνε­σθε ὥσπερ οἱ ὑποκρι­ταὶ σκυ­θρω­ποί· ἀφανί­ζου­σι γὰρ τὰ πρό­σω­πα αὐτῶν ὅπως φανῶσι τοῖς ἀνθρώ­ποις νηστεύ­ον­τες· ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι ἀπέχου­σι τὸν μισθὸν αὐτῶν(:Όταν νηστεύ­ε­τε, μη γίνε­στε όπως οι υπο­κρι­τές, σκυ­θρω­ποί και κατη­φείς· διό­τι αυτοί αλλοιώ­νουν και μαραί­νουν το πρό­σω­πό τους, παίρ­νουν την εμφά­νι­ση αδυ­να­τι­σμέ­νου ανθρώ­που, για να φανούν στους άλλους ότι νηστεύ­ουν· αλη­θι­νά σας λέγω ότι απο­λαμ­βά­νουν ολό­κλη­ρο τον μισθό τους ‚δηλα­δή τους επαί­νους των ανθρώ­πων)».[Ματθ. 6,16]

Αρμό­ζει να στε­νά­ξου­με εδώ πολύ και να θρη­νή­σου­με πικρά. Δεν μιμού­μα­στε μόνο τους υπο­κρι­τές, αλλά και τους έχου­με ξεπε­ρά­σει. Διό­τι γνω­ρί­ζω βέβαια, γνω­ρί­ζω πολ­λούς άλλους που δεν νηστεύ­ουν και καυ­χών­ται γι’ αυτό, αλλά γνω­ρί­ζω και άλλους, οι οποί­οι δε νηστεύ­ουν και όμως εξω­τε­ρι­κώς λαμ­βά­νουν εντού­τοις το ύφος ανθρώ­πων που νηστεύ­ουν και κάνουν έτσι απο­λο­γία γι’ αυτήν τους την ενέρ­γεια, χει­ρό­τε­ρη από την αμαρ­τία που δια­πράτ­τουν. «Για να μη σκαν­δα­λί­σω», λέγει ένας τέτοιος άνθρω­πος, «τους πολ­λούς, το κάνω αυτό». Μα τι είναι αυτό που λέγεις; Είναι ο νόμος του Θεού που ορί­ζει τη νηστεία και εσύ θυμή­θη­κες το σκάν­δα­λο; Και νομί­ζεις ότι σκαν­δα­λί­ζεις, όταν τον τηρείς και απο­σο­βείς το σκάν­δα­λο, όταν τον παρα­βαί­νεις;

Μπο­ρεί να υπάρ­ξει χει­ρό­τε­ρη ανο­η­σία από αυτήν; Δεν θα στα­μα­τή­σεις να γίνε­σαι χει­ρό­τε­ρος και από τους υπο­κρι­τές και να διπλα­σιά­ζεις την υπο­κρι­σία, κατα­νο­ών­τας τη μεγά­λη υπερ­βο­λή της κακί­ας αυτής, δεν θα ντρα­πείς την έμφα­ση της δια­τυ­πώ­σε­ως; Πράγ­μα­τι, δεν είπε μόνο ότι υπο­κρί­νον­ται, αλλά, επει­δή ήθε­λε να τους επι­τι­μή­σει περισ­σό­τε­ρο, λέγει: «Ἀφανί­ζου­σι γὰρ τὰ πρό­σω­πα αὐτῶν(:αφα­νί­ζουν τα πρό­σω­πά τους) δηλα­δή τα παρα­μορ­φώ­νουν, τα αλλοιώ­νουν. Και αν τού­το λέγε­ται αφα­νι­σμός του προ­σώ­που, το να φαί­νε­ται ωχρό για λόγους κενο­δο­ξί­ας, τι θα μπο­ρού­σα­με να πού­με για τις γυναί­κες εκεί­νες που παρα­μορ­φώ­νουν με σκό­νες και βαφές τα πρό­σω­πά τους για να προ­σελ­κύ­ουν τους ακό­λα­στους νέους; Διό­τι εκεί­νοι τον εαυ­τό τους μόνο βλά­πτουν, ενώ αυτές και τον εαυ­τό τους και όσους τις βλέ­πουν. Γι’ αυτό πρέ­πει και τη μία και την άλλη βλά­βη να απο­φεύ­γου­με με όλη τη δύνα­μή μας.

Ο Κύριος μάς έχει δώσει εντο­λή όχι μόνο να μην επι­δει­κνυό­μα­στε, αλλά και να προ­σπα­θού­με να παρα­μέ­νου­με απα­ρα­τή­ρη­τοι, πράγ­μα που έκα­με και προ­η­γου­μέ­νως. Και στην μεν περί­πτω­ση της ελεη­μο­σύ­νης δεν το έθε­σε απλά, αλλά όταν είπε: «Προ­σέ­χε­τε τὴν ἐλεη­μο­σύ­νην ὑμῶν μὴ ποιεῖν ἔμπρο­σθεν τῶν ἀνθρώ­πων(:Προ­σέ­χε­τε να μην κάνε­τε την ελεη­μο­σύ­νη σας μπρο­στά στα μάτια των ανθρώ­πων)», πρό­σθε­σε: «πρὸς τὸ θεαθῆναι αὐτοῖς(:για να σας δουν και σας θαυ­μά­σουν και να σας επαι­νέ­σουν)»[Ματθ.6,1]. Στην περί­πτω­ση δε της νηστεί­ας και της προ­σευ­χής δεν όρι­σε τίπο­τα τέτοιο. Για­τί τάχα; Επει­δή η ελεη­μο­σύ­νη είναι αδύ­να­τον να γίνει κρυ­φά εξ ολο­κλή­ρου, είναι όμως δυνα­τό να παρα­μεί­νουν κρυ­φές η προ­σευ­χή και η νηστεία. Όπως λοι­πόν όταν είπε: «Να μη γνω­ρί­ζει το αρι­στε­ρό σου χέρι τι πράτ­τει το δεξιό σου», δεν εννο­ού­σε τα χέρια, αλλά ότι πρέ­πει με μεγά­λη προ­σο­χή να απο­κρύ­πτου­με την ελεη­μο­σύ­νη από όλους. Και όταν συμ­βού­λευ­σε να απο­συ­ρό­μα­στε στον ιδιω­τι­κό μας χώρο προ­σευ­χής [Ματθ.6,6: «Σὺ δὲ ὅταν προ­σεύχῃ, εἴσελ­θε εἰς τὸν ταμιεῖον σου, καὶ κλεί­σας τὴν θύραν σου πρό­σευ­ξαι τῷ πατρί σου τῷ ἐν τῷ κρυ­πτῷ, καὶ ὁ πατήρ σου ὁ βλέ­πων ἐν τῷ κρυ­πτῷ ἀποδώ­σει σοι ἐν τῷ φανερῷ(:Εσύ όμως, όταν θέλεις να προ­σευ­χη­θείς, να προ­τι­μάς να μπαί­νεις στο ιδιαί­τε­ρο δωμά­τιό σου, και αφού κλεί­σεις την πόρτα,κάμε την προ­σευ­χή σου στον Πατέ­ρα σου, που είναι αόρα­τος και σαν κρυμ­μέ­νος. Και ο Πατέ­ρας σου, που βλέ­πει και τα πλέ­ον από­κρυ­φα, θα σου απο­δώ­σει στα φανε­ρά την αμοι­βή σου)»], δεν καθό­ρι­σε οπωσ­δή­πο­τε εκεί μόνο να προ­σευ­χό­μα­στε, αλλά υπο­νο­ού­σε πάλι το ίδιο. Έτσι και εδώ, όταν έδω­σε εντο­λή να αλεί­φου­με το κεφά­λι μας[Ματθ.6,17:«Σὺ δὲ νηστεύ­ων ἄλει­ψαί σου τὴν κεφαλὴν»], δεν έθε­σε νόμο για να αλει­φό­μα­στε όλοι οπωσ­δή­πο­τε· διό­τι τότε θα βρε­θού­με όλοι ότι παρα­βαί­νου­με αυτόν τον νόμο και περισ­σό­τε­ρο από όλους αυτοί που έκα­μαν κύριο έργο τους τη φύλα­ξή του, οι κοι­νό­τη­τες των μονα­χών οι οποί­οι έχουν κατα­φύ­γει στα όρη.