ΚΥΡΙΑΚῌ ΠΡΟ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ (Ευαγγέλιο)

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΚΟΠΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ

Aς εγερ­θού­με και ας μην κοι­μό­μα­στε πλέ­ον, διό­τι βλέ­πω τις πύλες να ανοί­γον­ται για χάρη μας. Όμως ας εισέλ­θου­με με μεγά­λη τάξη και φόβο, αμέ­σως μόλις πατή­σου­με τα πρό­θυ­ρα της πόλε­ως. Ποια είναι αυτά τα πρό­θυ­ρα; «Βίβλος γενέ­σε­ως Ἰησοῦ Χρι­στοῦ, υἱοῦ Δαυΐδ, υἱοῦ Ἀβρα­άμ(:Κατά­λο­γος γενε­α­λο­γι­κός του Ιησού Χρι­στού, του υιού του Δαυίδ, του υιού του Αβρα­άμ)»[Ματθ.1,1].

Τι λέγεις, λοι­πόν, Ματ­θαίε; Μας υπο­σχέ­θη­κες ότι θα μας ομι­λή­σεις για τον μονο­γε­νή Υιό του Θεού και εσύ μας μνη­μο­νεύ­εις τον Δαβίδ, έναν άνθρω­πο που γεν­νή­θη­κε ύστε­ρα από ανα­ρίθ­μη­τες γενε­ές και υπο­στη­ρί­ζεις ότι αυτός είναι και πατέ­ρας και πρό­γο­νος του Ιησού; Περί­με­νε, αγα­πη­τέ αδελ­φέ, και μη ζητείς να τα μάθεις όλα μεμιάς αλλά σιγά και κατ’ ολί­γον. Στα πρό­θυ­ρα στέ­κε­σαι ακό­μη, στα προ­πύ­λαια. Για­τί λοι­πόν βιά­ζε­σαι να εισέλ­θεις στα άδυ­τα; Ακό­μη δεν παρα­τή­ρη­σες καλά όλα τα εξω­τε­ρι­κά πράγ­μα­τα. Διό­τι δεν σου διη­γού­μαι ακό­μη εκεί­νη την προ­αιώ­νια γέν­νη­ση —αλλά ούτε και αυτήν που επα­κο­λού­θη­σε— διό­τι είναι ανέκ­φρα­στη και απόρ­ρη­τη. Άλλω­στε πριν από εμέ­να, σου το είπε αυτό και ο Ησα­ΐ­ας, ο οποί­ος προ­φη­τεύ­ον­τας το Πάθος και το μεγά­λο ενδια­φέ­ρον Του για ολό­κλη­ρη την ανθρω­πό­τη­τα, γεμά­τος κατά­πλη­ξη για το ποιος ήταν ο Ιησούς, τι έγι­νε και πού κατέ­βη­κε, ανα­φώ­νη­σε με δυνα­τή και ισχυ­ρή φωνή, λέγον­τας τα εξής: «Τήν γενε­άν αὐτοῦ τίς διη­γή­σε­ται;(:Ποιος δύνα­ται να εκθέ­σει με λεπτο­μέ­ρειες την κατα­γω­γή Του;)» [Ησ.53,8].

Ώστε τώρα δεν κάνω λόγο για εκεί­νη την ουρά­νια γέν­νη­ση, αλλά για την κάτω, αυτήν που συνέ­βη στη γη και συνο­δεύ­τη­κε από πολ­λούς μάρ­τυ­ρες. Μα και τα ανα­φε­ρό­με­να σε αυτήν γεγο­νό­τα έτσι θα σας τα διη­γη­θώ, όπως δηλα­δή, είναι δυνα­τό να ομι­λή­σω περί αυτών με τη χάρη του Αγί­ου Πνεύ­μα­τος. Πραγ­μα­τι­κά ούτε την επί­γεια Γέν­νη­ση του Ιησού είναι δυνα­τόν να παρου­σιά­σει κανείς με σαφή­νεια, εφό­σον και αυτή προ­κα­λεί μεγά­λη φρί­κη. Λοι­πόν, να μη νομί­σεις ότι ακούς ασή­μαν­τα πράγ­μα­τα, όταν ακούς να γίνε­ται λόγος για την Γέν­νη­ση αυτήν. Αντί­θε­τα, να έχεις το μυα­λό σου σε ετοι­μό­τη­τα και να αισθαν­θείς αμέ­σως φρί­κη, όταν ακού­σεις ότι ο Θεός ήλθε στη γη. Διό­τι το γεγο­νός αυτό ήταν τόσο απροσ­δό­κη­το, ώστε και οι άγγε­λοι έστη­σαν χορό γι’ αυτό και έψα­λαν το καλό που απέρ­ρευ­σε απ΄ αυτό για την οικου­μέ­νη. Επί­σης, και οι προ­φή­τες παλαιό­τε­ρα δοκί­μα­σαν κατά­πλη­ξη, διό­τι ο ίδιος ο Θεός «ἐπὶ τῆς γῆς ὤφθη, καὶ τοῖς ἀνθρώποις συνα­νε­στράφη»(:εμφα­νί­στη­κε στη γη και συνα­να­στρά­φη­κε με τους ανθρώ­πους)» [Βαρούχ,3,8].

Πραγ­μα­τι­κά, ήταν πολύ παρά­δο­ξο να πλη­ρο­φο­ρη­θείς ότι ο Θεός ο απόρ­ρη­τος, ο ανέκ­φρα­στος, ο απε­ρι­νόη­τος και ίσος με τον Πατέ­ρα, διήλ­θε από την μήτρα της Παρ­θέ­νου, κατα­δέ­χτη­κε να γεν­νη­θεί από γυναί­κα και να έχει προ­γό­νους τον Δαβίδ και τον Αβρα­άμ και το ακό­μα φρι­κτό­τε­ρο, τις γυναί­κες εκεί­νες ήταν τόσο αμαρ­τω­λές. Άκου­σέ τα αυτά και σήκω χωρίς καμία ταπει­νή υπο­ψία, αλλά γι’ αυτό ακρι­βώς να αισθαν­θείς θαυ­μα­σμό, ότι δηλα­δή ενώ είναι Υιός του ανάρ­χου Θεού, και μάλι­στα γνή­σιος Υιός, εντού­τοις ανέ­χθη­κε να ακού­σει ότι είναι υιός και του Δαβίδ, για να σου δώσει τη δυνα­τό­τη­τα να γίνεις υιός του Θεού. Ανέ­χθη­κε να γίνει πατέ­ρας Του ένας δούλος(:ο Δαβίδ),για να σου δώσει ως πατέ­ρα τον Κύριο, μολο­νό­τι είσαι δού­λος.

Είδες ποια είναι αμέ­σως από τα προ­οί­μια η καλή αγγε­λία; Αν αμφι­βάλ­λεις για ό,τι σε αφο­ρά, πίστε­ψέ το από ό,τι αφο­ρά Εκεί­νον. Διό­τι είναι βέβαια πολύ δυσκο­λό­τε­ρο για τον ανθρώ­πι­νο λογι­σμό να γίνει ο Θεός άνθρω­πος, παρά να υπάρ­ξει ο άνθρω­πος υιός του Θεού. Όταν ακού­σεις λοι­πόν ότι ο Υιός του Θεού είναι υιός του Δαβίδ και του Αβρα­άμ, να μην αμφι­βά­λεις τότε, ότι και εσύ, ο υιός του Αδάμ, θα γίνεις υιός του Θεού· διό­τι δεν ταπεί­νω­σε βέβαια τόσο πολύ τον εαυ­τό του άδι­κα και παρά­λο­γα, αν δεν σκό­πευε να μας ανυ­ψώ­σει. Γεν­νή­θη­κε κατά σάρ­κα, για να γεν­νη­θείς εσύ πνευ­μα­τι­κά· γεν­νή­θη­κε από γυναί­κα, για να πάψεις εσύ να είσαι υιός γυναί­κας.

Για τον λόγο αυτόν η γέν­νη­ση έγι­νε δύο ειδών· όμοια με τη δική μας, αλλά και υπερ­βαί­νου­σα τη δική μας. Το να γεν­νη­θού­με όμως όχι από αίμα, μήτε από θέλη­μα σαρ­κός και ανδρός αλλά από Πνεύ­μα άγιο, προ­μή­νυε τη μελ­λον­τι­κή γέν­νη­σή μας που μας υπερ­βαί­νει και που σκό­πευε να μας χαρί­σει μέσω του Πνεύ­μα­τος. Το ίδιο νόη­μα είχαν και όλα τα άλλα. Τέτοιο ήταν το βάπτι­σμα· είχε κάτι από το παλαιό και κάτι από το νέο. Το παλαιό το φανέ­ρω­νε το ότι βαπτί­στη­κε από τον προ­φή­τη, η κάθο­δος του Πνεύ­μα­τος υπο­γράμ­μι­σε το νέο. Και όπως κάποιος που στέ­κε­ται στο μεταίχ­μιο δύο πραγ­μά­των που απέ­χουν το ένα από το άλλο, τα ενώ­νει, αν απλώ­σει τις χεί­ρες του από το ένα και το άλλο μέρος, έτσι έκα­νε και αυτός· ένω­σε την παλαιά με τη νέα, τη θεία με την ανθρώ­πι­νη, τα δικά Του με τα δικά μας.

Είδες την αστρα­πή της πόλε­ως, με πόση φεγ­γο­βο­λή σε περιέ­λαμ­ψε από την αρχή; Πώς σου έδει­ξε αμέ­σως τον βασι­λιά στη δική σου μορ­φή, σαν να είστε σε στρα­τό­πε­δο; Διό­τι εκεί ο βασι­λέ­ας δεν επι­δει­κνύ­ει φανε­ρά πάν­το­τε το αξί­ω­μά του, αλλά αφή­νει την πορ­φύ­ρα και το στέμ­μα, και ενδύ­ε­ται συχνά τη στο­λή του στρα­τιώ­τη. Και εκεί μεν για να μην ανα­γνω­ρι­στεί και προ­σελ­κύ­σει προς τον εαυ­τό του τους εχθρούς, ενώ εδώ το αντί­θε­το, για να μην ανα­γνω­ρι­στεί και κάνει τον εχθρό να απο­φύ­γει τη συμ­πλο­κή μαζί του και προ­κα­λέ­σει την ταρα­χή όλων των δικών του· διό­τι απο­βλέ­πει στη σωτη­ρία και όχι στον τρό­μο.

Για τού­το και έδω­σε στον εαυ­τό Του το όνο­μα Ιησούς. Το όνο­μα Ιησούς δεν είναι βέβαια ελλη­νι­κό. Υπάρ­χει στην εβραϊ­κή γλώσ­σα και στην ελλη­νι­κή εξη­γεί­ται Σωτή­ρας. Και Σωτή­ρας ονο­μά­ζε­ται από το ότι έσω­σε τον λαό Του.

Είδες πώς έδω­σε φτε­ρά στον ακρο­α­τή; Ενώ μίλη­σε για τα συνη­θι­σμέ­να, με αυτά φανέ­ρω­σε συνά­μα σε όλους εμάς τα πέρα από προσ­δο­κία. Και τα δύο αυτά ονό­μα­τα είχαν μεγά­λη διά­δο­ση μετα­ξύ των Ιου­δαί­ων. Επει­δή τα μέλ­λον­τα να συμ­βούν ήσαν παρά­δο­ξα, προ­έ­τρε­ξαν οι τύποι των ονο­μά­των, ώστε από τον ουρα­νό να δια­λυ­θεί κάθε θόρυ­βος για μια και­νο­το­μία.

Ως γνω­στόν Ιησούς λέγε­ται εκεί­νος που δια­δέ­χτη­κε τον Μωυ­σή και εισή­γα­γε τον λαό στη γη της Επαγ­γε­λί­ας[Στους Αριθ­μούς, τέταρ­το βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης(13,17),μαθαίνουμε ότι ο Ιησούς του Ναυή ονο­μα­ζό­ταν προ­η­γου­μέ­νως Αυσή. Σε Ιησού τον μετο­νό­μα­σε ο Μωυ­σής μετά την απο­στο­λή του μαζί με άλλους ένδε­κα εκπρο­σώ­πους των φυλών προς κατα­σκό­πευ­ση της γης Χανα­άν]. Είδες τον τύπο; Πρό­σε­ξε την αλή­θεια. Εκεί­νος[:ο Ιησούς του Ναυή] τον έφε­ρε στη γη της επαγ­γε­λί­ας, Αυτός[:ο Κύριός μας Ιησούς Χρι­στός] στον ουρα­νό και στα ουρά­νια αγα­θά. Εκεί­νος μετά τον θάνα­το του Μωυ­σή, Αυτός μετά την παύ­ση της ισχύ­ος του νόμου. Εκεί­νος ως ηγέ­της του λαού, Αυτός ως βασι­λέ­ας. Και για να μην ακού­σεις Ιησούς και εξαι­τί­ας της ομω­νυ­μί­ας παρα­πλα­νη­θείς, πρό­σθε­σε: «Ἰησοῦ Χρι­στοῦ, υἱοῦ Δαυΐδ». Ο Ιησούς του Ναυή δεν προ­ερ­χό­ταν από τη γενεά του Δαβίδ, αλλά από άλλη φυλή.

Και για ποιον λόγο ονο­μά­ζει ο ευαγ­γε­λι­στής το Ευαγ­γέ­λιό του «βίβλον γενέ­σε­ως Ἰησοῦ Χρι­στοῦ(:κατά­λο­γο γενε­α­λο­γι­κό του Ιησού Χρι­στού)», μολο­νό­τι δεν περι­λαμ­βά­νει μόνο τη γέν­νη­ση, αλλά ολό­κλη­ρη τη θεία οικο­νο­μία; Απλού­στα­τα, διό­τι ολό­κλη­ρου του μυστη­ρί­ου της θεί­ας οικο­νο­μί­ας αυτό είναι το κεφά­λαιο, καθώς και η αρχή και ρίζα όλων των αγα­θών, τα οποία προ­έ­κυ­ψαν για εμάς. Δηλα­δή όπως ακρι­βώς ο Μωυ­σής ονο­μά­ζει την συγ­γρα­φή του «βίβλον γενέ­σε­ως οὐρανοῦ καὶ γῆς (:βιβλίο της δημιουρ­γί­ας του ουρα­νού και της γης)»,έστω κι αν δεν κάνει λόγο μόνο για τον ουρα­νό και τη γη, αλλά και για όλα όσα βρί­σκον­ται μετα­ξύ αυτών, κατά τον ίδιο τρό­πο και ο Ευαγ­γε­λι­στής έδω­σε ονο­μα­σία στο βιβλίο του από το βασι­κό­τε­ρο σημείο των αγα­θών. Πραγ­μα­τι­κά, το γεγο­νός το οποίο προ­κα­λεί μεγα­λύ­τε­ρη κατά­πλη­ξη και υπερ­βαί­νει κάθε ελπί­δα και προσ­δο­κία είναι το ότι ο Θεός έγι­νε άνθρω­πος. Αφού συνέ­βη αυτό, όλα τα άλλα γεγο­νό­τα γενι­κώς ακο­λου­θούν κατά λογι­κή σει­ρά και τάξη.

Και για­τί δεν είπε πρώ­τα «υἱοῦ Ἀβρα­άμ» και έπει­τα να προ­σθέ­σει «υἱοῦ Δαυΐδ»; Όχι βέβαια, όπως νομί­ζουν μερι­κοί, διό­τι ήθε­λε να παρου­σιά­σει την γενε­α­λο­γία εκ των κάτω προς τα άνω, διό­τι σε μια τέτοια περί­πτω­ση θα μπο­ρού­σε να εργα­στεί όπως ο ευαγ­γε­λι­στής Λου­κάς, που αρχί­ζει από τον Ιωσήφ και φθά­νει μέχρι τον Αδάμ· τώρα όμως κάνει ακρι­βώς το αντί­θε­το. Για ποιο λόγο λοι­πόν ανέ­φε­ρε πρώ­τα τον Δαβίδ; Επει­δή όλοι οι Ιου­δαί­οι ανέ­φε­ραν και θυμούν­ταν τον Δαβίδ διαρ­κώς και λόγω της δόξας του και λόγω του μικρού χρο­νι­κού δια­στή­μα­τος που είχε μεσο­λα­βή­σει από τον θάνα­τό του, διό­τι δεν είχε βέβαια πεθά­νει προ τόσων πολ­λών ετών, όσο ο Αβρα­άμ. Εξάλ­λου είναι γεγο­νός ότι ο Θεός είχε δώσει υπο­σχέ­σεις και στους δύο, αλλά η υπό­σχε­ση προς τον Αβρα­άμ, ως πολύ παλαιά λησμο­νούν­ταν, ενώ η άλλη ως πολύ πρό­σφα­τη και νεό­τε­ρη, δια­δι­δό­ταν από όλους. Οι ίδιοι εξάλ­λου οι Ιου­δαί­οι λέγουν:« Οὐκ ἐκ τοῦ σπέρμα­τος ∆αυῒδ καὶ ἀπὸ Βηθλεὲμ τῆς κώμης, ὅπου ἦν ∆αυῒδ, ἔρχε­ται ὁ Χριστός;(:Δεν είπε η Γρα­φή ότι ο Χρι­στός κατά­γε­ται από το γένος του Δαβίδ και έρχε­ται από το χωριό Βηθλε­έμ, όπου γεν­νή­θη­κε και έζη­σε ο Δαβίδ;)» [Ιω. 7, 42]. Εντού­τοις κανείς δεν Τον ονο­μά­ζει «Υἱόν Ἀβραὰμ» αλλά όλοι «Υἱόν ∆αυίδ», διό­τι όπως είπα προ­η­γου­μέ­νως ο Δαβίδ δια­τη­ρεί­το καλύ­τε­ρα στη μνή­μη όλων και εξαι­τί­ας του λίγου σχε­τι­κά χρό­νου από τον θάνα­τό του και εξαι­τί­ας της ενδό­ξου βασι­λεί­ας του.

Για τον λόγο αυτόν ακρι­βώς και όσους τιμού­σαν ως βασι­λείς έπει­τα από αυτόν έδι­ναν σε αυτούς το όνο­μά του και αυτοί και ο Θεός. Και ο Ιεζε­κι­ήλ, ως γνω­στό, αλλά και άλλοι προ­φή­τες έλε­γαν ότι θα έλθει και θα ανα­στη­θεί προς χάριν του Δαβίδ. Δεν εννο­ού­σαν εκεί­νον που είχε πεθά­νει, αλλά τους ζηλω­τές της αρε­τής εκεί­νου. Αλλά και ο Θεός λέγει στον Εζε­κία: «Καὶ ὑπερα­σπιῶ ὑπὲρ τῆς πόλε­ως ταύ­της δι᾿ ἐμὲ καὶ διὰ Δαυὶδ τὸν δοῦλόν μου(:Εγώ θα υπε­ρα­σπί­σω την πόλη αυτήν για εμέ­να και προς χάριν του δού­λου μου Δαβίδ)»[Δ΄Βασ.19,34]· έλε­γε και στον Σολο­μών­τα επί­σης ότι «καὶ οὐ μὴ λάβω τὴν βασι­λεί­αν ὅλην ἐκ χειρὸς αὐτοῦ, διό­τι ἀντι­τασ­σό­με­νος ἀντι­τά­ξο­μαι αὐτῷ πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς αὐτοῦ, διὰ τὸν Δαυὶδ τὸν δοῦλόν μου, ὃν ἐξελε­ξά­μην αὐτόν(:δεν θα αφαι­ρέ­σω όλο το βασί­λειό του από τα χέρια του, αλλά θα αντι­τα­χθώ υπέρ αυτού και θα δια­τη­ρή­σω αυτόν στην βασι­λεία του, για όσο χρό­νο ζει. Τού­το δε προς χάριν του δού­λου μου Δαυίδ, τον οποίο εγώ εξέ­λε­ξα ως βασι­λέα)»[Γ΄Βασ.11,34]. Είχε μεγά­λη δόξα ο Δαβίδ και πλη­σί­ον του Θεού και μετα­ξύ των ανθρώ­πων. Για τον λόγο αυτόν αρχί­ζει αμέ­σως από τον πιο γνω­στό και ανα­τρέ­χει στον πατέ­ρα· θεώ­ρη­σε περιτ­τό να ανα­φερ­θεί σε πιο μακρι­νό χρό­νο απευ­θυ­νό­με­νος προς Ιου­δαί­ους. Αυτοί οι δύο θαυ­μά­ζον­ταν περισ­σό­τε­ρο ο ένας ο προ­φή­της και βασι­λέ­ας(:ο Δαβίδ), ο άλλος ως πατριάρ­χης και προ­φή­της(:ο Αβρα­άμ).

Ίσως κάποιος να ρωτή­σει: «Πώς απο­δει­κνύ­ε­ται όμως ότι ο Ιησούς κατά­γε­ται από τον Δαβίδ; Διό­τι εάν γεν­νή­θη­κε μόνο από γυναί­κα, χωρίς τη συνερ­γα­σία ανδρός, πώς θα βεβαιω­θού­με ότι είναι από­γο­νος του Δαβίδ, αφού η Παρ­θέ­νος δεν έχει θέση στη γενε­α­λο­γία;».

Στο σημείο αυτό τίθεν­ται δύο ζητού­με­να· για ποιο λόγο η Παρ­θέ­νος δεν γενε­α­λο­γεί­ται και για­τί μνη­μο­νεύ­ε­ται από τους Ευαγ­γε­λι­στές ο Ιωσήφ, ο οποί­ος κανέ­να ρόλο δεν παί­ζει στη Γέν­νη­ση. Το δεύ­τε­ρο εκ πρώ­της όψε­ως φαί­νε­ται περιτ­τό, ενώ τα πρώ­το φαί­νε­ται σαν έλλει­ψη. Ποιο πρό­βλη­μα λοι­πόν είναι ανάγ­κη να ερευ­νή­σου­με πρώ­τα; Το πώς απο­δει­κνύ­ε­ται ότι η Παρ­θέ­νος κατά­γε­ται από τον Δαβίδ. Και πώς θα μάθου­με ότι είναι από­γο­νος του Δαβίδ; Άκου­σε λοι­πόν ποια εντο­λή δίνει ο Θεός στον Γαβρι­ήλ, να μετα­βεί «πρὸς παρθένον μεμνη­στευμένην ἀνδρὶ, ᾧ ὄνομα Ἰωσὴφ, ἐξ οἴκου καὶ πατριᾶς ∆αυῒδ καὶ τὸ ὄνομα τῆς παρ­θέ­νου Μαριάμ (: σε μία παρ­θέ­να κόρη που ήταν αρρα­βω­νια­σμέ­νη με έναν άντρα που λεγό­ταν Ιωσήφ. Η παρ­θέ­νος αυτή κόρη κατα­γό­ταν από τη γενιά του Δαβίδ, και το όνο­μά της ήταν Μαριάμ)»[Λουκ. 1, 27]. Ποια σαφέ­στε­ρη από­δει­ξη ζητείς από αυτήν, όταν ακούς ότι η Παρ­θέ­νος κατά­γε­ται από το γένος και την οικο­γέ­νεια του Δαβίδ;

Συνε­πώς από αυτό γίνε­ται φανε­ρό ότι και ο Ιωσήφ είχε την ίδια κατα­γω­γή, διό­τι, ως γνω­στόν, υπήρ­χε νόμος ο οποί­ος δεν επέ­τρε­πε να λαμ­βά­νει κανείς σύζυ­γο από άλλη φυλή, παρά μόνο από τη δικιά του. Αλλά και ο πατριάρ­χης Ιακώβ προ­έ­λε­γε ότι ο Ιησούς θα κατά­γε­ται από τη φυλή του Ιού­δα με τα εξής λόγια: «Οὐκ ἐκλείψει ἄρχων ἐξ Ἰούδα, οὐδὲ ἡγούμενος ἐκ τῶν μηρῶν αὐτοῦ,ἕως ἂν ἔλθῃ ᾧ ἀπόκει­ται· καὶ αὐτὸς προσ­δοκία ἐθνῶν (: Δεν θα εκλεί­ψει άρχον­τας από τη φυλή του Ιού­δα και αρχη­γός από τη γενιά του, μέχρις ότου έλθει Εκεί­νος, στα χέρια του Οποί­ου από­κειν­ται οι εξου­σί­ες· και Αυτός θα είναι η ελπί­δα και η προ­σμο­νή των λαών, ο Μεσ­σί­ας)»[Γέν. 49, 10].

Η προ­φη­τεία αυτή βέβαια φανε­ρώ­νει ότι κατά­γε­ται από τη φυλή του Ιού­δα, αλλά δεν απο­δει­κνύ­ει ακό­μη ότι ανή­κει στο γένος του Δαβίδ. Μα μήπως στη φυλή του Ιού­δα υπήρ­χε ένα μόνο γένος, δηλα­δή το γένος του Δαβίδ; Όχι βέβαια. Αντί­θε­τα υπήρ­χαν και πολ­λά άλλα γένη. Και συνέ­βαι­νε κάποιος να κατά­γε­ται μεν από την φυλή του Ιού­δα, χωρίς όμως να ανή­κει στο γένος του Δαβίδ. Αλλά για να μην υπο­στη­ρί­ζεις αυτό το πράγ­μα, σου αφαί­ρε­σε αυτήν την υπο­ψία ο Ευαγ­γε­λι­στής, όταν είπε ότι κατά­γε­ται από το γένος και την οικο­γέ­νεια του Δαβίδ.

Αν όμως θέλεις να πει­σθείς περί αυτού με δια­φο­ρε­τι­κό συλ­λο­γι­σμό, δε θα δυσκο­λευ­τώ να σου παρου­σιά­σω και άλλη μία από­δει­ξη. Λοι­πόν, δεν απα­γο­ρευό­ταν μόνο να λάβουν σύζυ­γο από άλλη φυλή, αλλά και από άλλη οικο­γέ­νεια, μη συγ­γε­νι­κή δηλα­δή. Συνε­πώς εάν τη φρά­ση «από το γένος και την οικο­γέ­νεια του Δαβίδ» την απο­δώ­σου­με στην Παρ­θέ­νο, ευστα­θεί η έκφρα­ση, εάν όμως την απο­δώ­σου­με στον Ιωσήφ, πάλι το ίδιο επι­τυγ­χά­νου­με. Πραγ­μα­τι­κά, εάν ο Ιωσήφ κατα­γό­ταν από το γένος και την οικο­γέ­νεια του Δαβίδ, δεν θα μπο­ρού­σε να λάβει σύζυ­γο από άλλο γένος, παρά μόνο από εκεί­νο που και ο ίδιος κατα­γό­ταν.

Ναι, αλλά αν δεν συμ­μορ­φώ­θη­κε στο νόμο αυτό; Μα γι’ αυτό ακρι­βώς πρό­φτα­σε και δια­βε­βαί­ω­σε ο ευαγ­γε­λι­στής ότι ο Ιωσήφ ήταν δίκαιος[πρβλ. Ματθ.1,19:«Ἰωσὴφ δὲ ὁ ἀνὴρ αὐτῆς, δίκαιος ὢν καὶ μὴ θέλων αὐτὴν παρα­δειγ­μα­τί­σαι, ἐβου­λή­θη λάθρα ἀπολῦσαι αὐτήν(:Κι ο Ιωσήφ ο αρρα­βω­νια­στι­κός της, όταν αντι­λή­φτη­κε την εγκυ­μο­σύ­νη, επει­δή ήταν ενά­ρε­τος και αγα­θός και δεν ήθε­λε να τη δια­πομ­πεύ­σει για δημό­σιο παρα­δειγ­μα­τι­σμό, σκέ­φτη­κε να της δώσει μυστι­κά δια­ζύ­γιο)»], ώστε να μην υπο­στη­ρί­ζεις την άπο­ψη αυτή, αλλά, αφού πλη­ρο­φο­ρη­θείς την αρε­τή του, να κατα­λά­βεις και αυτό, ότι δηλα­δή, δεν ήταν δυνα­τόν να παρα­βεί τον νόμο· διό­τι πώς μπο­ρού­σε να γίνει παρα­βά­της του νόμου χάριν της ηδο­νής, αυτός, που δια­κρι­νό­ταν για τη μεγά­λη του φιλαν­θρω­πία και ήταν απαλ­λαγ­μέ­νος από κάθε πάθος, τη στιγ­μή που δε θέλη­σε να τιμω­ρή­σει την παρ­θέ­νο, μολο­νό­τι η υπο­ψία τον προ­ω­θού­σε σε αυτό; Επί­σης, αυτός που σκέ­φθη­κε ανώ­τε­ρα από τον νόμο (διό­τι το να την αφή­σει ελεύ­θε­ρη, και μάλι­στα να την απε­λευ­θε­ρώ­σει κρυ­φά, είναι γνώ­ρι­σμα ανθρώ­που σκε­πτό­με­νου ανώ­τε­ρα από τον νόμο), πώς ήταν δυνα­τόν να δια­πρά­ξει κάτι παρά­νο­μο, όταν μάλι­στα, δεν τον υπο­χρέ­ω­νε καμία αιτία;

Επο­μέ­νως το ότι η Παρ­θέ­νος κατα­γό­ταν από το γένος του Δαβίδ απο­δει­κνύ­ε­ται ολο­φά­νε­ρα από τα παρα­πά­νω. Είναι, όμως, ανάγ­κη να πού­με στη συνέ­χεια για ποιο λόγο δεν παρέ­θε­σε την γενε­α­λο­γία της Παρ­θέ­νου, αλλά γενε­α­λό­γη­σε τον Ιωσήφ μόνο. Για ποιο λόγο, λοι­πόν; Διό­τι δεν υπήρ­χε νόμος στους Ιου­δαί­ους να γενε­α­λο­γούν­ται οι γυναί­κες. Για να συμ­μορ­φω­θεί όμως προς τη συνή­θεια και να μη δώσει την εντύ­πω­ση ότι από το προ­οί­μιο ακό­μη την παρα­βαί­νει, γι’ αυτό και απο­σιώ­πη­σε τους προ­γό­νους της και έδω­σε την γενε­α­λο­γία του Ιωσήφ. Αν όμως έκα­νε αυτό για την Παρ­θέ­νο, θα έδι­νε την εντύ­πω­ση ότι και­νο­το­μεί. Εάν πάλι αγνο­ού­σε εντε­λώς τον Ιωσήφ, δε θα ήμα­σταν σε θέση να πλη­ρο­φο­ρη­θού­με τους προ­γό­νους της. Συνε­πώς με σκο­πό να μάθου­με ποια ήταν η Μαρία και από ποιους κατα­γό­ταν, αλλά συγ­χρό­νως να μεί­νει αμε­τα­κί­νη­τη και η επι­τα­γή του νόμου, γενε­α­λό­γη­σε τον μνη­στή­ρα και μας απέ­δει­ξε ότι κατά­γε­ται από το γένος του Δαβίδ. Αφού όμως απο­δεί­χθη­κε αυτό, απο­δεί­χθη­κε συγ­χρό­νως και εκεί­νο, ότι δηλα­δή και η Παρ­θέ­νος κατα­γό­ταν από το ίδιο γένος, καθό­σον, όπως παρα­πά­νω ανέ­φε­ρα, ο δίκαιος Ιωσήφ δε θα δεχό­ταν να λάβει σύζυ­γο από δια­φο­ρε­τι­κή οικο­γέ­νεια.

Είναι δυνα­τόν να ανα­φέ­ρου­με και άλλο λόγο περισ­σό­τε­ρο μυστι­κό, για τον οποίο απο­σιω­πή­θη­καν οι πρό­γο­νοι της παρ­θέ­νου. Την αιτία αυτήν δεν είναι ώρα να την απο­κα­λύ­ψου­με, επει­δή είναι πολ­λά όσα έχουν ειπω­θεί. Για τον λόγο αυτόν, ας στα­μα­τή­σου­με εδώ τον λόγο για τα ζητή­μα­τα αυτά και ας κρα­τή­σου­με στο εξής με ακρί­βεια όσα απο­κα­λύ­ψα­με σε σας. Το για­τί π.χ. μνη­μό­νευ­σε τον Δαβίδ πρώ­τα, για­τί απο­κά­λε­σε το σύγ­γραμ­μά του «Βίβλον γενέ­σε­ως», για­τί είπε «τοῦ Ἰησοῦ Χρι­στοῦ », πώς η γέν­νη­ση είναι και δεν είναι κοι­νή, από πού φάνη­κε ότι η Μαρία προ­έρ­χε­ται από το γένος του Δαβίδ και για ποιο λόγο περι­λή­φθη­κε στη γενε­α­λό­γη­ση του Ιωσήφ, ενώ απο­σιω­πή­θη­καν οι δικοί της οι πρό­γο­νοι.

Βρι­σκό­μα­στε στην τρί­τη ομι­λία της σει­ράς αυτής και δεν κατορ­θώ­σα­με ακό­μη να ολο­κλη­ρώ­σου­με την εξέ­τα­ση του προ­οι­μί­ου. Δεν έκα­να επο­μέ­νως λάθος, όταν έλε­γα ότι το περιε­χό­με­νό του είναι από τη φύση του πολύ βαθύ. Εμπρός λοι­πόν, ας ασχο­λη­θού­με σήμε­ρα με τα αμέ­σως επό­με­να.

Τι είναι λοι­πόν εκεί­νο, που θα εξε­τά­σου­με τώρα; Το εξής: για ποιο λόγο περι­λαμ­βά­νε­ται στο γενε­α­λο­γι­κό δέν­δρο του Χρι­στού ο Ιωσήφ, αφού δεν συνέ­βα­λε καθό­λου στην γέν­νη­ση. Σε προ­η­γού­με­νη ομι­λία ανέ­φε­ρα ήδη μια αιτία. Είναι όμως απα­ραί­τη­το να σας εκθέ­σω και την άλλη, η οποία είναι περισ­σό­τε­ρο μυστι­κή και απόρ­ρη­τη από την προ­η­γού­με­νη. Ποια είναι αυτή; Το ότι ο ευαγ­γε­λι­στής δεν ήθε­λε να απο­κα­λύ­ψει στους Ιου­δαί­ους, τη στιγ­μή ακρι­βώς που η Εκκλη­σία βρι­σκό­ταν στην αρχή της ιδρύ­σε­ώς της, ότι ο Χρι­στός γεν­νή­θη­κε εκ Παρ­θέ­νου. Μην ταράσ­σε­στε, όμως, για το παρά­δο­ξο αυτού που λέγε­ται· διό­τι δεν είναι δική μου γνώ­μη, αλλά των απο­στο­λι­κών Πατέ­ρων μας, οι οποί­οι υπήρ­ξαν θαυ­μα­στοί και περί­φη­μοι άνδρες[Απο­στο­λι­κοί Πατέ­ρες ονο­μά­ζον­ται ιστο­ρι­κά και γραμ­μα­το­λο­γι­κά οι εκκλη­σια­στι­κοί εκεί­νοι συγ­γρα­φείς του 2^ου αι. π.Χ. Βαρ­νά­βας, Κλή­μης ο Ρώμης, Ιγνά­τιος ο Θεο­φό­ρος, Πολύ­καρ­πος Σμύρ­νης, ο Ερμάς και ο Παπί­ας. Έζη­σαν και έδρα­σαν ευθύς μετά τους Απο­στό­λους, δηλα­δή κατά τα τέλη του πρώ­του αιώ­να και το πρώ­το μισό του δευ­τέ­ρου].

Πραγ­μα­τι­κά, εάν πολ­λά γεγο­νό­τα ο ίδιος ο Ιησούς τα παρου­σί­α­σε συνε­σκια­σμέ­να από την αρχή, όπως όταν ονό­μα­ζε τον εαυ­τό Του «Υιό του ανθρώ­που», και δεν μας φανέ­ρω­σε καθα­ρά σε κάθε περί­πτω­ση την ισό­τη­τά Του προς τον Πατέ­ρα, για­τί παρα­ξε­νεύ­ε­σαι, εάν και τότε το απέ­κρυ­ψε αυτό, οικο­νο­μών­τας κάποιο θαυ­μα­στό και μέγα γεγο­νός; «Και ποιο ήταν άξιο θαυ­μα­σμού;», θα μπο­ρού­σε να ρωτή­σει κάποιος ίσως. Το να δια­σω­θεί η Παρ­θέ­νος και να απαλ­λα­γεί από την πονη­ρή υπο­ψία.

Διό­τι, εάν απο­κα­λυ­πτό­ταν αυτό από την αρχή στους Ιου­δαί­ους, ασφα­λώς θα θανά­τω­ναν με λιθο­βο­λι­σμό την Παρ­θέ­νο, κακο­ποιών­τας την εξαι­τί­ας της απο­κα­λύ­ψε­ως αυτής, και θα την κατα­δί­κα­ζαν για μοι­χεία. Εάν για άλλες πρά­ξεις του Κυρί­ου, για τις οποί­ες πολ­λές φορές είχαν αντί­στοι­χα παρα­δείγ­μα­τα από την Παλαιά Δια­θή­κη, συμ­πε­ρι­φέ­ρον­ταν φανε­ρά με αναί­δεια( έτσι π.χ. επει­δή εξε­δί­ω­κε τους δαί­μο­νες Τον ονό­μα­ζαν δαι­μο­νι­σμέ­νο και επει­δή θερά­πευε κατά την ημέ­ρα του Σαβ­βά­του, Τον θεω­ρού­σαν εχθρό του Θεού, μολο­νό­τι βέβαια πολ­λές φορές στο παρελ­θόν είχε κατα­λυ­θεί η αργία του Σαβ­βά­του) σκέ­ψου τι υπάρ­χει, το οποίο δεν θα το υπο­στή­ρι­ζαν, εάν και αυτό απο­κα­λυ­πτό­ταν;

Είχαν βέβαια ως συμ­πα­ρα­στά­τη στους ισχυ­ρι­σμούς τους ολό­κλη­ρο το παρελ­θόν, κατά τη διάρ­κεια του οποί­ου δεν είχε παρου­σια­στεί παρό­μοιο γεγο­νός πριν από αυτό. Αφού, λοι­πόν, ύστε­ρα ακό­μη κι από τόσα πολ­λά θαύ­μα­τα θεω­ρού­σαν τον Ιησού ως υιό του Ιωσήφ, πώς ήταν δυνα­τόν να πιστεύ­ουν πριν καν δουν θαύ­μα­τα ότι γεν­νή­θη­κε από Παρ­θέ­νο; Για τον λόγο αυτό και γενε­α­λο­γεί­ται ο Ιωσήφ και μνη­στεύ­ε­ται την Παρ­θέ­νο. Όταν όμως ακό­μη και ο ίδιος ο Ιωσήφ, ο οποί­ος ήταν δίκαιος και αξιο­θαύ­μα­στος άνθρω­πος, χρειά­στη­κε πολ­λές απο­δεί­ξεις, δηλα­δή και την εμφά­νι­ση του αγγέ­λου και την απο­κά­λυ­ψη μέσω των ονεί­ρων, καθώς και τη μαρ­τυ­ρία των προ­φη­τών για να παρα­δε­χθεί το συμ­βάν, πώς ήταν δυνα­τόν να παρα­δε­χθούν την ιδέα αυτή οι Ιου­δαί­οι, οι οποί­οι ήσαν πονη­ροί και διε­φθαρ­μέ­νοι και διέ­κειν­το τόσο εχθρι­κά απέ­ναν­τι στον Ιησού; Οπωσ­δή­πο­τε θα τους έφερ­νε μεγά­λη σύγ­χυ­ση το παρά­δο­ξο και πρω­το­φα­νές αυτό γεγο­νός και ακό­μη το ότι δεν είχαν, έστω και μία προ­φο­ρι­κή μαρ­τυ­ρία από τους προ­γό­νους τους ότι συνέ­βη κάτι παρό­μοιο στην επο­χή τους.

Εκεί­νος, όμως, ο οποί­ος μια φορά θα πίστευε ότι ο Ιησούς είναι Υιός του Θεού, δεν θα δια­τύ­πω­νε πλέ­ον αμφι­βο­λί­ες για τον τρό­πο της γεν­νή­σε­ως. Όποιος όμως θεω­ρεί Αυτόν πλά­νο και ασε­βή, πώς είναι δυνα­τόν να μη σκαν­δα­λι­σθεί περισ­σό­τε­ρο από τη γέν­νη­ση και να μην οδη­γη­θεί προς εκεί­νη την υπο­ψία; Επο­μέ­νως γι’ αυτό και οι από­στο­λοι δεν δια­κη­ρύσ­σουν αμέ­σως το γεγο­νός αυτό της εκ Παρ­θέ­νου γεν­νή­σε­ως του Κυρί­ου από την αρχή· μιλούν ωστό­σο κυρί­ως συνε­χώς και ανα­φέ­ρουν πολ­λά για την ανά­στα­ση, επει­δή υπήρ­χαν πολ­λά παρα­δείγ­μα­τα γι’ αυτήν από το παρελ­θόν, μολο­νό­τι, βέβαια, δεν ήσαν απο­λύ­τως όμοια με αυτή. Το ότι όμως γεν­νή­θη­κε από Παρ­θέ­νο δεν το ανα­φέ­ρουν συνε­χώς.

Μα ούτε και η ίδια η Μητέ­ρα τόλ­μη­σε να δώσει δημο­σιό­τη­τα σε αυτό το γεγο­νός. Κοί­τα­ξε, λοι­πόν, τι λέγει η Παρ­θέ­νος και προς τον ίδιο τον Ιησού: «Ἰδοὺ ἐγὼ καὶ ὁ πατήρ σου ἐζητοῦμέν σε(:Ο πατέ­ρας σου και εγώ σε ζητού­σα­με με μεγά­λη ανη­συ­χία)»[Λουκ. 2,48]. Συνε­πώς εάν δε γινό­ταν πιστευ­τό αυτό, δεν θα γινό­ταν βέβαια πιστευ­τό και ότι είναι από­γο­νος του Δαβίδ. Εάν πάλι, δεν γινό­ταν πιστευ­τό αυτό, θα προ­έ­κυ­πταν στη συνέ­χεια και πολ­λά άλλα κακά[όπως π.χ. εκεί­νο το οποίο ανα­φέ­ρει ο Ευαγ­γε­λι­στής: «Ἂλλοι ἔλεγον· οὗτός ἐστιν ὁ Χρι­στός· ἄλλοι ἔλεγον· μὴ γὰρ ἐκ τῆς Γαλι­λαί­ας ὁ Χριστὸς ἔρχε­ται; οὐχὶ ἡ γραφὴ εἶπεν ὅτι ἐκ τοῦ σπέρ­μα­τος Δαυ­ΐδ καὶ ἀπὸ Βηθλεὲμ τῆς κώμης, ὅπου ἦν Δαυ­ΐδ, ὁ Χριστὸς ἔρχε­ται;(:Άλλοι έλε­γαν: “Αυτός είναι ο Μεσ­σί­ας Χρι­στός”. Άλλοι έλε­γαν: ‘’Δεν είναι δυνα­τόν να είναι ο Μεσ­σί­ας· διό­τι μήπως ο Μεσ­σί­ας είναι να έρθει από τη Γαλι­λαία; Δεν είπε η Αγία Γρα­φή ότι ο Μεσ­σί­ας Χρι­στός θα προ­έρ­χε­ται από το γένος του Δαβίδ και από το χωριό της Βηθλε­έμ, όπου γεν­νή­θη­κε και μεγά­λω­σε ο Δαβίδ;’’)»[Ιω.7,42]]. Για τον ίδιο λόγο, ούτε και οι άγγε­λοι ανα­κοι­νώ­νουν σε όλους αυτό, παρά μόνο στη Μαρία και τον Ιωσήφ το απο­κα­λύ­πτουν, ενώ, όταν γνω­στο­ποιού­σαν τη Γέν­νη­ση στους ποι­μέ­νες, δεν πρό­σθε­σαν και το χαρα­κτη­ρι­στι­κό της αυτό.

Αλλά για ποια αιτία, ενώ όταν μνη­μό­νευ­σε τον Αβρα­άμ και ανέ­φε­ρε ότι απέ­κτη­σε ως γιο του τον Ισα­άκ και ότι ο Ισα­άκ στη συνέ­χεια απέ­κτη­σε τον Ιακώβ, δεν ανέ­φε­ρε και τους αδελ­φούς του[:αδερ­φοί του Αβρα­άμ ήταν ο Ναχώρ και ο Ααρών, ενώ του Ιακώβ αυτός που παρα­κά­τω ανα­φέ­ρε­ται, ο Ησαύ], ενώ όταν έφθα­σε στον Ιακώβ, μνη­μό­νευ­σε και τον Ιού­δα και τους αδελ­φούς του; Μερι­κοί, λοι­πόν, υπο­στη­ρί­ζουν ότι απο­σιώ­πη­σε τον Ησαύ εξαι­τί­ας του κακού του χαρα­κτή­ρα και των προ­η­γού­με­νων πονη­ρών ενερ­γειών του. Εγώ, όμως, δεν θα δεχθώ την άπο­ψη αυτή· διό­τι εάν συνέ­βαι­νε αυτό, τότε για­τί λίγο παρα­κά­τω ανέ­φε­ρε τέτοιας χαμη­λής ηθι­κής υπό­στα­σης γυναί­κες στη γενε­α­λο­γία Του; Πραγ­μα­τι­κά, από τα αντί­θε­τα απο­δει­κνύ­ε­ται εδώ η δόξα του Ιησού, δηλα­δή, δεν δοξά­ζε­ται επει­δή είχε μεγά­λους προ­γό­νους, αλλά επει­δή κατα­γό­ταν από μικρούς και αφα­νείς. Διό­τι στον διά­ση­μο προσ­δί­δει μεγά­λη δόξα το να κατορ­θώ­σει να ταπει­νω­θεί πάρα πολύ.

Μα για­τί λοι­πόν δεν τους ανέ­φε­ρε; Επει­δή εκεί­νοι δεν είχαν τίπο­τε το κοι­νό με το γένος των Ισραη­λι­τών, δηλα­δή οι Σαρα­κη­νοί, οι Ισμαη­λί­τες και οι Άρα­βες και όσοι κατά­γον­ταν από τους προ­γό­νους αυτούς. Ώστε γι’ αυτό τους απο­σιώ­πη­σε, αλλά σπεύ­δει να ανα­φέ­ρει τους προ­γό­νους του Ιησού και του ιου­δαϊ­κού λαού. Γι’ αυτό λέγει: «Ἰακὼβ δὲ ἐγέννη­σε τὸν Ἰούδαν καὶ τοὺς ἀδελ­φοὺς αὐτοῦ». Στο σημείο λοι­πόν αυτό χαρα­κτη­ρί­ζε­ται το υπό­λοι­πο γένος των Ιου­δαί­ων.

«Ἰούδας δὲ ἐγέννη­σε τὸν Φαρὲς καὶ τὸν Ζαρὰ ἐκ τῆς Θάμαρ». Τι επι­διώ­κεις, άνθρω­πε, υπεν­θυ­μί­ζον­τας ιστο­ρία, η οποία περιέ­χει παρά­νο­μη συνου­σία; Και για­τί το λέγει αυτό; Ασφα­λώς, εάν κάποιος κατέ­γρα­ψε την γενε­α­λο­γία ανθρώ­που κατα­γό­με­νου από ασή­μαν­το γένος, ήταν φυσι­κό να απέ­κρυ­πτε αυτά τα γεγο­νό­τα. Τώρα, όμως, που γενε­α­λο­γεί τον Σαρ­κω­θέν­τα Θεό, όχι μόνο δεν πρέ­πει να απο­σιω­πά αυτά, αλλά αντι­θέ­τως, πρέ­πει να τα φέρει στη δημο­σιό­τη­τα, για να απο­δεί­ξει την πρό­νοια και την δύνα­μη Αυτού· διό­τι γι’ αυτόν ακρι­βώς τον σκο­πό κατήλ­θε ο Κύριος στη γη, όχι βέβαια για να απο­φύ­γει τις δικές μας αμαρ­τί­ες, αλλά για να τις εξα­φα­νί­σει. Όπως ακρι­βώς προ­κα­λεί τον θαυ­μα­σμό, όχι επει­δή πέθα­νε, αλλά επει­δή υπέ­στη σταυ­ρι­κό θάνα­το.(Είναι, βέβαια, επο­νεί­δι­στος αυτός ο θάνα­τος, αλλά όσο πιο επο­νεί­δι­στος είναι, τόσο πιο φιλάν­θρω­πο απο­δει­κνύ­ει τον Ιησού).

Το ίδιο είναι δυνα­τόν να λεχθεί και για τη Γέν­νη­ση. Δεν είναι, δηλα­δή, δίκαιο να θαυ­μά­ζου­με Αυτόν μόνο επει­δή περιε­βλή­θη το σώμα και έγι­νε άνθρω­πος, αλλά και επει­δή κατα­δέ­χθη­κε να έχει αυτού του είδους τους συγ­γε­νείς, χωρίς σε καμία περί­πτω­ση να αισθαν­θεί ντρο­πή για τα δικά μας κακά. Και αυτό το δια­κή­ρυσ­σε από την ίδια την αρχή της γεν­νή­σε­ως ότι δηλα­δή, για κανέ­να από τα δικά μας δεν ντρέ­πε­ται, διδά­σκον­τας και εμάς με το παρά­δειγ­μά Του να μη νιώ­θου­με ντρο­πή για την κακία των προ­γό­νων μας, αλλά ένα μόνο να επι­θυ­μού­με δια­κα­ώς, την αρε­τή.

Διό­τι, αφού δεν είναι δυνα­τόν να ζημιω­θεί ο ενά­ρε­τος έστω και αν η μητέ­ρα του είναι αλλό­φυ­λη, έστω και αν είναι πόρ­νη, έστω και αν είναι οτι­δή­πο­τε άλλο· διό­τι, αφού δεν είναι καθό­λου προ­σβλη­τι­κή για τον ίδιο τον πόρ­νο που μετα­νόη­σε η προ­η­γού­με­νη ζωή του, πολύ περισ­σό­τε­ρο δεν είναι δυνα­τόν να είναι ενο­χλη­τι­κή για τον ενά­ρε­το η ανη­θι­κό­τη­τα των προ­γό­νων του, επει­δή η μητέ­ρα του ήταν πόρ­νη και μοι­χα­λί­δα. Και τα έκα­νε αυτά όχι μόνο για να διδά­ξει εμάς, αλλά και για να δαμά­σει τον εγωι­σμό των Ιου­δαί­ων. Επει­δή δηλα­δή αδια­φο­ρού­σαν για τις ψυχι­κές τους αρε­τές και πρό­βαλ­λαν παν­τού την αρε­τή του Αβρα­άμ με την εσφαλ­μέ­νη σκέ­ψη ότι μπο­ρούν να στη­ρί­ζον­ται στην αρε­τή των προ­γό­νων τους, τους διδά­σκει εξαρ­χής ότι πρέ­πει να καυ­χό­μα­στε όχι για τους προ­γό­νους μας, αλλά για τα δικά μας κατορ­θώ­μα­τα.

Εκτός από αυτό επι­διώ­κει και κάτι άλλο, να δεί­ξει ότι όλοι είναι αμαρ­τω­λοί, ακό­μη και οι πρό­γο­νοί τους. Ο πατριάρ­χης τους, από τον οποίο πήραν και το εθνι­κό τους όνο­μα, είναι γνω­στό ότι υπέ­πε­σε σε μεγά­λη αμαρ­τία· διό­τι παρου­σιά­ζε­ται η Θάμαρ και τον κατη­γο­ρεί για την πορ­νεία του. Και ο Δαβίδ επί­σης απέ­κτη­σε τον Σολο­μών­τα από γυναί­κα με την οποία περιέ­πε­σε στην πορ­νεία, τη Βηρ­σα­βεέ. Και αφού δεν κατόρ­θω­σαν οι σπου­δαί­οι να μην παρα­βούν τον μωσαϊ­κό νόμο, πολύ περισ­σό­τε­ρο δεν το κατόρ­θω­σαν οι ασή­μαν­τοι. Και αφού τον παρέ­βαι­ναν, ήσαν αμαρ­τω­λοί όλοι και ήταν αναγ­καία η εναν­θρώ­πη­ση του Χρι­στού.

Για τον λόγο αυτόν ανέ­φε­ρε και τους δώδε­κα πατριάρ­χες, για να αμβλύ­νει πάλι με αυτόν τον τρό­πο τον εγωι­σμό τους για την κατα­γω­γή τους από σπου­δαί­ους προ­γό­νους· διό­τι πολ­λοί από αυτούς είχαν γεν­νη­θεί από μητέ­ρες δού­λες. Αλλά η κοι­νω­νι­κή δια­φο­ρά των γονέ­ων δεν έγι­νε αιτία δια­φο­ράς και των παι­διών, διό­τι ήσαν όλοι εξί­σου και πατριάρ­χες και φύλαρ­χοι. Διό­τι η Εκκλη­σία μας υπε­ρέ­χει σε αυτό. Αυτή έχει την πρω­το­κα­θε­δρία για την αξιο­λό­γη­ση της αρε­τής μας, επει­δή έχει ως πρό­τυ­πο όσα συμ­βαί­νουν στους ουρα­νούς. Επο­μέ­νως, αν είσαι δού­λος ή ελεύ­θε­ρος, δεν έχεις ούτε κέρ­δος ούτε ζημία από αυτό, αλλά υπάρ­χει ένας όρος απα­ρά­βα­τος, η ψυχι­κή διά­θε­ση και ο χαρα­κτή­ρας σου.

Εκτός από όσα είπα­με, υπάρ­χει και κάτι άλλο, για το οποίο ανα­φέ­ρει αυτήν την ιστο­ρία. Δεν ανέ­φε­ρε δηλα­δή χωρίς λόγο εκτός από τον Φαρές, και τον Ζαρά· διό­τι, αφού ανα­φέ­ρει τον Φαρές, από τον οποίο θα γενε­α­λο­γού­σε τον Χρι­στό, δε χρεια­ζό­ταν και ήταν περιτ­τό να ανα­φέ­ρει και τον Ζαρά. Για­τί λοι­πόν τον ανέ­φε­ρε; Όταν ήλθε η ώρα να τους γεν­νή­σει η Θάμαρ και άρχι­σε ο τοκε­τός, έβγα­λε πρώ­τος το χέρι ο Ζαρά. Μόλις το είδε η μαμή, το έδε­σε με κάτι κόκ­κι­νο, για να γνω­ρί­ζουν το πρώ­το από τα παι­διά. Αλλά μόλις το έδε­σε τρά­βη­ξε το παι­δί το χέρι του και μόλις το τρά­βη­ξε, προ­η­γή­θη­κε ο Φαρές και ακο­λού­θη­σε ο Ζαρά. Όταν τα είδε αυτά η μαμή, είπε: «Τί διε­κό­πη διὰ σὲ φραγ­μός;(: Για­τί έφυ­γε από το μέσο ο φραγ­μός του προ­η­γου­μέ­νου αδελ­φού και άνοι­ξε για σένα ο δρό­μος;)»[Γέν.38,29].Βλέπεις πόσο παρά­ξε­νος είναι αυτός ο υπαι­νιγ­μός; Και ασφα­λώς δεν είναι τυχαία η ανα­γρα­φή του. Δεν έχει δηλα­δή σκο­πό η διή­γη­ση να μας κάνει γνω­στό τι είπε η μαμή. Ούτε έχει σκο­πό να μας μάθει ότι έβγα­λε πρώ­τος το χέρι του ο δεύ­τε­ρος.

Ποιο είναι λοι­πόν το βαθύ­τε­ρο νόη­μα; Την πρώ­τη απάν­τη­ση στο ερώ­τη­μα μας τη δίνει το όνο­μα του παι­διού· διό­τι Φαρές σημαί­νει διαί­ρε­ση και δια­κο­πή. Τη δεύ­τε­ρη μας τη δίνει το ίδιο το περι­στα­τι­κό. Διό­τι δεν ήταν φυσι­κό να βγά­λει το χέρι του και να το απο­σύ­ρει πάλι μόλις το έδε­σαν. Η κίνη­ση λοι­πόν αυτή δεν οφει­λό­ταν ούτε σε λογι­κή σκέ­ψη ούτε σε φυσι­κή κατά­στα­ση. Ίσως βέβαια να είναι φυσι­κό να προ­πο­ρευ­τεί το χέρι του ενός και να γεν­νη­θεί πρώ­τος ο άλλος. Δεν είναι όμως σύμ­φω­νο προς όσα συμ­βαί­νουν κατά τη γέν­νη­ση να απο­σύ­ρει το χέρι του και να αφή­σει τον άλλο να περά­σει. Αλλά βρι­σκό­ταν εκεί, κον­τά στα παι­διά, η χάρις του Θεού, ρύθ­μι­ζε όσα γίνον­ταν και σχε­δόν μας ζωγρά­φι­ζε με αυτόν τον τρό­πο την εικό­να όσων επρό­κει­το να συμ­βούν.

Τι σημαί­νουν λοι­πόν αυτά; Μερι­κοί από εκεί­νους που εξέ­τα­σαν με προ­σο­χή αυτά τα πράγ­μα­τα, λένε ότι αυτά τα παι­διά συμ­βο­λί­ζουν τους δύο λαούς. Έπει­τα λένε ότι δεν παρου­σιά­στη­κε το παι­δί ολό­κλη­ρο, αλλά το χέρι του τεν­τω­μέ­νο, και το απέ­συ­ρε μετά από λίγο, για να μάθεις ότι ακτι­νο­βό­λη­σε πρώ­τα ο δεύ­τε­ρος λαός με τον τρό­πο ζωής του και ακο­λού­θη­σε ο πρώ­τος λαός. Γεν­νή­θη­κε λοι­πόν ο πρώ­τος αδελ­φός μετά τη γέν­νη­σή του δευ­τέ­ρου. Αυτό συνέ­βη και με τους δύο λαούς. Κατά τους χρό­νους δηλα­δή του Αβρα­άμ[:ο Αβρα­άμ τοπο­θε­τεί­ται ιστο­ρι­κώς μετα­ξύ του 23^ου και 20^ού π.Χ. Ο Μωυ­σής τον 13^ο αι. π.Χ.] εμφα­νί­ζε­ται η εκκλη­σια­στι­κή πολι­τεία, η οποία όμως παρή­κμα­σε εν τω μετα­ξύ και παρου­σιά­στη­κε ο ιου­δαϊ­κός λαός και ο μωσαϊ­κός νόμος και τότε έχου­με την εμφά­νι­ση ολό­κλη­ρου του νέου λαού και των νόμων του. Για τον λόγο αυτόν είπε η μαία: «Τί διε­κό­πη διὰ σὲ φραγ­μός;». Διό­τι ήλθε εν τω μετα­ξύ ο μωσαϊ­κός νόμος και έθε­σε φραγ­μό στον ασύ­δο­το τρό­πο ζωής των Ισραη­λι­τών.

Η Αγία Γρα­φή ονο­μά­ζει πράγ­μα­τι πολύ συχνά φραγ­μό τον νόμο. Και ο προ­φή­της ομι­λεί ως εξής: «Καθεῖλες τὸν φραγμὸν αὐτῆς καὶ τρυγῶσιν αὐτὴν πάν­τες οἱ παρα­πο­ρευό­με­νοι τὴν ὁδόν(:Για­τί τώρα γκρέ­μι­σες τον φρά­κτη που ολό­γυ­ρα την περιέ­βα­λε, την προ­στα­σία σου, ώστε όλοι οι διερ­χό­με­νοι από την οδό δια­βά­τες να τρυ­γούν τους καρ­πούς της;)»[Ψαλμ.79,13]. Και «φραγμὸν περιέ­θη­κα(:έστη­σα ολό­γυ­ρα φρά­κτη)»[Ησ.5,2]. Και ο Παύ­λος: «Αὐτὸς γάρ ἐστιν ἡ εἰρήνη ἡμῶν, ὁ ποι­ή­σας τὰ ἀμφό­τε­ρα ἓν καὶ τὸ μεσό­τοι­χον τοῦ φραγ­μοῦ λύσας(:διό­τι Αυτός είναι η ειρή­νη όλων μας, ο οποί­ος τον Ιου­δαϊ­σμό και τον Εθνι­σμό, τους δύο αντι­μα­χό­με­νους αυτούς κόσμους, τους έκα­νε ένα. Αυτός γκρέ­μι­σε και κατέ­λυ­σε τον τοί­χο που δημιουρ­γού­σε ο φραγ­μός του νόμου που ορθω­νό­ταν ανά­με­σα στους δύο λαούς και τους χώρι­ζε)»[Εφ.2,14].

Άλλοι πάλι λένε ότι με τη φρά­ση «τί διε­κό­πη διὰ σὲ φραγ­μός;» γίνε­ται υπαι­νιγ­μός για τον νέο λαό· διό­τι Αυτός είναι που ήλθε και κατάρ­γη­σε τον νόμο.

Βλέ­πεις ότι δεν είναι λίγοι και ασή­μαν­τοι οι λόγοι, για τους οποί­ους ανα­φέ­ρει τη Ρουθ[:η Ρουθ ήταν Μωα­βί­τισ­σα. Η παρο­χή βοή­θειας από αυτήν στους Ισραη­λί­τες κατα­σκό­πους θεω­ρή­θη­κε ως ανα­γνώ­ρι­ση και υπο­τα­γή των ειδω­λο­λα­τρών στο θέλη­μα του ενός και αλη­θι­νού Θεού των Ισραη­λι­τών] και τη Ραάβ, από τις οποί­ες η πρώ­τη ήταν από άλλη φυλή και η δεύ­τε­ρη ήταν πόρ­νη, για να βεβαιω­θείς ότι ήλθε για να εξα­λεί­ψει όλες τις κακί­ες μας· διό­τι ήρθε για να δια­δρα­μα­τί­σει ρόλο ιατρού και όχι δικα­στού. Όπως λοι­πόν εκεί­νοι πήραν πόρ­νες για γυναί­κες τους, έτσι πήρε και ο Θεός και προ­στά­τε­ψε την ανθρω­πό­τη­τα, που είχε γίνει πόρ­νη και ανή­θι­κη. Μερι­κοί προ­φή­τες μάλι­στα λένε ότι αυτό έγι­νε παλιό­τε­ρα στην εκκλη­σία των Ισραη­λι­τών, τη συνα­γω­γή. Αλλά εκεί­νη απο­δεί­χτη­κε αχά­ρι­στη προς τον προ­στά­τη της. Η Εκκλη­σία μας αντί­θε­τα απαλ­λά­χτη­κε ορι­στι­κά από τις προ­γο­νι­κές αμαρ­τί­ες και παρα­μέ­νει ακλό­νη­τα πιστή στον Νυμ­φίο της.

Πρό­σε­ξε λοι­πόν ότι, όσα συνέ­βη­σαν με την Ρουθ, είναι όμοια με τα δικά μας. Εκεί­νη δηλα­δή ήταν αλλό­φυ­λη και είχε καταν­τή­σει πολύ πτω­χή. Όταν την είδε όμως ο Βοόζ, δεν έλα­βε υπό­ψη την ανέ­χειά της ούτε θεώ­ρη­σε απο­κρου­στι­κή την κατα­γω­γή της. Έτσι ακρι­βώς και ο Χρι­στός, αν και βρή­κε την Εκκλη­σία αλλό­φυ­λη, ειδω­λο­λα­τρι­κή δηλα­δή, και σε ελε­ει­νή κατά­στα­ση, την έκα­νε μέτο­χο των μεγά­λων Του αγα­θών. Αλλά όπως δε θα έκα­νε αυτόν τον επι­τυ­χη­μέ­νο γάμο η Ρουθ, αν δεν εγκα­τέ­λει­πε προ­η­γου­μέ­νως τον πατέ­ρα της και δεν ντρό­πια­ζε την πατρι­κή της οικο­γέ­νεια και τους ομο­φύ­λους και την πατρί­δα και τους συγ­γε­νείς της, έτσι και η Εκκλη­σία μας αγα­πή­θη­κε από τον Νυμ­φίο της, επει­δή εγκα­τέ­λει­ψε την νοο­τρο­πία των προ­γό­νων μας.

Αυτό ακρι­βώς της λέγει και ο προ­φή­της Δαβίδ απευ­θυ­νό­με­νος προς αυτήν: «Ἐπιλά­θου τοῦ λαοῦ σου καὶ τοῦ οἴκου τοῦ πατρός σου καὶ ἐπιθυ­μή­σει ὁ βασι­λεὺς τοῦ κάλ­λους σου(:λησμό­νη­σε εντε­λώς τον λαό, στον οποί­ον μέχρι τώρα ανή­κες, και αυτόν ακό­μη τον πατρι­κό σου οίκο. Τότε ο βασι­λέ­ας Νυμ­φί­ος σου θα αγα­πή­σει το κάλ­λος σου)»[Ψαλμ.44,11–12]. Αυτό έκα­νε και η Ρουθ. Για τού­το έγι­νε μητέ­ρα βασι­λέ­ων, όπως ακρι­βώς η Εκκλη­σία μας· διό­τι από τη Ρουθ κατά­γε­ται ο Δαβίδ. Επει­δή λοι­πόν ήθε­λε ο Ματ­θαί­ος να τους φιλο­τι­μή­σει και να τους πεί­σει να μην είναι εγωι­στές, περιέ­λα­βε στη γενε­α­λο­γία όλα αυτά τα γεγο­νό­τα και ανέ­φε­ρε τις γυναί­κες αυτές. Η Ρουθ λοι­πόν γέν­νη­σε έμμε­σα τον μέγα βασι­λέα Δαβίδ, ο οποί­ος δεν αισθά­νε­ται καμία ντρο­πή γι’ αυτό.

Είναι λοι­πόν σφάλ­μα, είναι μεγά­λο σφάλ­μα να θεω­ρεί­ται κανείς ηθι­κός ή ανή­θι­κος, ασή­μαν­τος ή σημαν­τι­κός εξαι­τί­ας της αρε­τής ή των ελατ­τω­μά­των των προ­γό­νων του, αλλά- ας πω κάτι που θα θεω­ρη­θεί πολύ παρά­ξε­νο- ακτι­νο­βο­λεί περισ­σό­τε­ρο όποιος δεν κατά­γε­ται από λαμ­προύς προ­γό­νους, αλλά είναι ενά­ρε­τος ο ίδιος. Για τον λόγο αυτόν δεν πρέ­πει ασφα­λώς να καμα­ρώ­νει κανείς για την κατα­γω­γή του, αλλά, αφού λάβει υπό­ψη του τους προ­γό­νους του Κυρί­ου, ας απο­βά­λει κάθε εγωι­σμό και ας υπε­ρη­φα­νεύ­ε­ται για τα δικά του κατορ­θώ­μα­τα. Μάλ­λον όμως ας μην υπε­ρη­φα­νεύ­ε­ται ούτε για αυτά. Διό­τι αυτή η νοο­τρο­πία έφε­ρε τον Φαρι­σαίο σε κατώ­τε­ρη θέση από τον τελώ­νη. Αν θέλεις λοι­πόν να θεω­ρη­θεί μεγά­λο το κατόρ­θω­μά σου, μην υπε­ρη­φα­νεύ­ε­σαι για αυτό. Έτσι θα απο­δεί­ξεις ότι είναι μεγα­λύ­τε­ρο. Μη νομί­σεις ότι έκα­νες κάτι και εξάν­τλη­σες όλες σου τις δυνα­τό­τη­τες· διό­τι αν όταν είμα­στε αμαρ­τω­λοί, επει­δή συνει­δη­το­ποι­ή­σα­με την πραγ­μα­τι­κή μας κατά­στα­ση, γινό­μα­στε ενά­ρε­τοι, όπως ακρι­βώς συνει­δη­το­ποί­η­σε και ο τελώ­νης, πόσο μάλ­λον θα συμ­βεί αυτό, αν είμα­στε ενά­ρε­τοι και θεω­ρού­με τους εαυ­τούς μας αμαρ­τω­λούς;

Αφού λοι­πόν η ταπει­νο­φρο­σύ­νη μάς μετα­βάλ­λει από αμαρ­τω­λούς σε ενά­ρε­τους- αν και αυτό δεν είναι ασφα­λώς ταπει­νο­φρο­σύ­νη, αλλά ευγνωμοσύνη‑, αφού λοι­πόν η ευγνω­μο­σύ­νη έχει τόση επί­δρα­ση επί των αμαρ­τω­λών, σκέ­ψου πόσο μπο­ρεί να επι­δρά­σει η ταπει­νο­φρο­σύ­νη επί των ενα­ρέ­των. Μην κατα­στρέ­ψεις λοι­πόν τους κόπους σου, μην αχρη­στεύ­σεις τους ιδρώ­τες σου, μην τρέ­χεις άδι­κα, αφού μετά από πάρα πολ­λά τρε­χά­μα­τα σπα­τα­λάς άδι­κα τους κόπους σου· διό­τι ο Κύριος γνω­ρί­ζει καλύ­τε­ρα και από εσέ­να τα κατορ­θώ­μα­τά σου. Και δεν παρα­λεί­πει να αμεί­ψει ούτε και ένα ποτή­ρι κρύο νερό που προ­σφέ­ρεις. Αν δώσεις έστω και μία δραχ­μή, αν ανα­στε­νά­ζεις απλώς, θα το δεχτεί με πολ­λή ευχα­ρί­στη­ση και θα το λάβει υπό­ψη Του και θα σε αμεί­ψει γεν­ναία για αυτό.

Για­τί διη­γεί­σαι τα κατορ­θώ­μα­τά σου και μας τα προ­βάλ­λεις κάθε στιγ­μή; Δεν γνω­ρί­ζεις ότι δεν θα σε επαι­νέ­σει ο Θεός αν επαι­νείς συνε­χώς τον εαυ­τό σου; Όπως δεν θα πάψει να σε επαι­νεί ασφα­λώς ενώ­πιον όλων, αν ελε­ει­νο­λο­γείς τον εαυ­τό σου· διό­τι δεν θέλει βεβαί­ως να μειώ­σει την αξία των προ­γό­νων σου. Τι λέω δεν θέλει να μειώ­σει την αξία τους; Είναι βέβαιο ότι κάνει το παν και φρον­τί­ζει να σε αμεί­ψει γεν­ναία και για το παρα­μι­κρό και επι­ζη­τεί να βρει κάποια αφορ­μή, για να μπο­ρέ­σεις να απαλ­λα­γείς από την αιώ­νια κόλα­ση.

«Πᾶσαι οὖν αἱ γενεαὶ ἀπὸ Ἀβρα­άμ ἕως Δαυ­ΐδ γενεαὶ δεκα­τέσ­σα­ρες, καὶ ἀπὸ Δαυ­ΐδ ἕως τῆς μετοι­κε­σί­ας Βαβυλῶνος γενεαὶ δεκα­τέσ­σα­ρες, καὶ ἀπὸ τῆς μετοι­κε­σί­ας Βαβυλῶνος ἕως τοῦ Χρι­στοῦ γενεαὶ δεκα­τέσ­σα­ρες(:Σύμ­φω­να λοι­πόν με τον παρα­πά­νω κατά­λο­γο, όλες οι γενιές που έζη­σαν από τον Αβρα­άμ μέχρι τον Δαβίδ, όπως αριθ­μούν­ται από τους συν­τά­κτες του κατα­λό­γου, είναι γενιές δεκα­τέσ­σε­ρις· και οι γενιές από τον Δαβίδ μέχρι την επο­χή που οι Ιου­δαί­οι μετα­φέρ­θη­καν ως αιχ­μά­λω­τοι στη Βαβυ­λώ­να είναι γενιές δεκα­τέσ­σε­ρις· και οι γενιές που έζη­σαν από την επο­χή που οι Ιου­δαί­οι μετα­φέρ­θη­καν στη Βαβυ­λώ­να μέχρι τα χρό­νια του Χρι­στού είναι γενιές δεκα­τέσ­σε­ρις)»[Ματθ.1,17].

Σε τρεις ομά­δες διέ­κρι­νε ο Ευαγ­γε­λι­στής όλες τις γενιές, διό­τι ήθε­λε να δεί­ξει ότι δεν βελ­τιώ­θη­καν ούτε με τις αλλα­γές της πολι­τεια­κής τους κατα­στά­σε­ως, αλλά δια­τή­ρη­σαν τα ίδια ελατ­τώ­μα­τα και με το αρι­στο­κρα­τι­κό πολί­τευ­μα και με τη βασι­λεία και με το ολι­γαρ­χι­κό. Και ότι δεν έγι­ναν περισ­σό­τε­ρο ενά­ρε­τοι ούτε υπό την ηγε­σία μεγά­λων αρχη­γών ούτε ιερέ­ων ούτε βασι­λέ­ων.

Αλλά για­τί παρέ­λει­ψε τρεις βασι­λείς στη μεσαία ομά­δα και για­τί είπε ότι είναι δεκα­τέσ­σε­ρις οι γενιές της τελευ­ταί­ας αφού ανα­φέ­ρει δώδε­κα;

Το πρώ­το ζήτη­μα αφή­νω να το ερευ­νή­σε­τε εσείς· διό­τι δεν είναι σκό­πι­μο να σας ερμη­νεύ­ον­ται τα πάν­τα, για να μη γίνε­τε αδιά­φο­ροι για την προ­σω­πι­κή έρευ­να. Μάλ­λον όμως θα σας δώσω την απάν­τη­ση και στο πρώ­το πρό­βλη­μα, ώστε να μη συναν­τά­τε δυσκο­λί­ες κατά την έρευ­να, διό­τι η έρευ­να έχει να μας απο­δεί­ξει κάτι βαθύ. Για ποιο λόγο, λοι­πόν, αφού από την επο­χή του Δαβίδ μέχρι τους χρό­νους του Ιεχο­νί­ου και της βαβυ­λώ­νιας αιχ­μα­λω­σί­ας βασί­λευ­σαν δεκα­ε­πτά βασι­λιά­δες, ανα­φέ­ρει ο ευαγ­γε­λι­στής ότι είναι δεκα­τέσ­σε­ρις γενε­ές;

Εάν βέβαια είχε ως έργο του να ανα­γρά­ψει τις δια­δο­χές των βασι­λέ­ων, ίσως δικαιο­λο­γη­μέ­να θα τον κατη­γο­ρού­σε κανείς ότι παρα­ποιεί τη σει­ρά των βασι­λέ­ων· διό­τι ενώ σύμ­φω­να με τα βιβλία των Βασι­λειών και των Παρα­λει­πο­μέ­νων ύστε­ρα από τον Ιωράμ τον υιό του Ιωσα­φάτ, βασί­λευ­σαν τρία πρό­σω­πα, ο Οζί­ας, ο Ιωά­θαμ και ο Άχαζ, ο ευαγ­γε­λι­στής όμως αφού παρέ­λει­ψε τους τρεις πρώ­τους, που βασί­λευ­σαν μετά τον υιό του Ιωσα­φάτ Ιωράμ, συν­δέ­ει προς αυτόν τον Οζία, τον Ιωά­θαμ και τον Άχαζ, απο­σιω­πών­τας τους τρεις ανα­φερ­θέν­τες ενδιά­με­σους. Αυτό το έκα­νε επει­δή σκο­πός του δεν ήταν να παρου­σιά­σει τη σει­ρά των βασι­λέ­ων, διότι τότε θα έπρε­πε να κατη­γο­ρού­σα­με το Ευαγ­γέ­λιο του Ματ­θαί­ου ως εσφαλ­μέ­νο.

Όμως δεν θέλη­σε να παρου­σιά­σει την δια­δο­χή των βασι­λέ­ων, αλλά να αριθ­μή­σει τους προ­γό­νους· διό­τι αυτό θέλει, όταν λέγει: «Πᾶσαι οὖν αἱ γενεαὶ ἀπὸ Ἀβρα­άμ ἕως Δαυ­ΐδ γενεαὶ δεκα­τέσ­σα­ρες, καὶ ἀπὸ Δαυ­ΐδ ἕως τῆς μετοι­κε­σί­ας Βαβυλῶνος γενεαὶ δεκα­τέσ­σα­ρες, καὶ ἀπὸ τῆς μετοι­κε­σί­ας Βαβυλῶνος ἕως τοῦ Χρι­στοῦ γενεαὶ δεκα­τέσ­σα­ρες(:Σύμ­φω­να λοι­πόν με τον παρα­πά­νω κατά­λο­γο, όλες οι γενιές που έζη­σαν από τον Αβρα­άμ μέχρι τον Δαβίδ, όπως αριθ­μούν­ται από τους συν­τά­κτες του κατα­λό­γου, είναι γενιές δεκα­τέσ­σε­ρις· και οι γενιές από τον Δαβίδ μέχρι την επο­χή που οι Ιου­δαί­οι μετα­φέρ­θη­καν ως αιχ­μά­λω­τοι στη Βαβυ­λώ­να είναι γενιές δεκα­τέσ­σε­ρις· και οι γενιές που έζη­σαν από την επο­χή που οι Ιου­δαί­οι μετα­φέρ­θη­καν στη Βαβυ­λώ­να μέχρι τα χρό­νια του Χρι­στού είναι γενιές δεκα­τέσ­σε­ρις)»[Ματθ.1,17].

Αλλά δεν είναι δεκα­τέσ­σε­ρις δια­δο­χι­κοί βασι­λείς. Συνε­πώς, δίκαια απαλ­λάσ­σε­ται από κάθε κατη­γο­ρία. Επει­δή όμως μερι­κοί νομί­ζουν ότι μπο­ρού­σε να τις ονο­μά­σει και δια­δο­χές και να γρά­ψει ως εξής· «όλες λοι­πόν οι γενε­ές από τον Αβρα­άμ μέχρι τον Δαβίδ είναι δια­δο­χές δεκα­τέσ­σε­ρις και από την αιχ­μα­λω­σία στη Βαβυ­λώ­να γενε­ές δεκα­τέσ­σε­ρις», εάν βέβαια, το έλε­γε αυτό, τότε το καθε­τί θα λεγό­ταν δικαιο­λο­γη­μέ­να. Αλλά θα μπο­ρού­σε να ελεγ­χθεί ότι παρα­χα­ράσ­σει την ιστο­ρία. Τώρα όμως, όπως προ­εί­πα, έχει ως σκο­πό να παρου­σιά­σει τις γενε­ές και όχι τις δια­δο­χές. Ενώ λοι­πόν στα βιβλία των Βασι­λειών και των Παρα­λει­πο­μέ­νων ιστο­ρούν­ται οι δια­δο­χές των βασι­λέ­ων και όχι οι γενε­ές, δεν είναι δυνα­τόν να υπάρ­ξει αντί­θε­ση μετα­ξύ αυτών και του Ευαγ­γε­λι­στού.

«Γενεά» δεν μπο­ρού­με να ονο­μά­σου­με τον χρό­νο της ζωής του ανθρώ­που. Επει­δή πολ­λές φορές συμ­βαί­νει μερι­κοί να ζήσουν λίγο χρό­νο και να πεθά­νουν πριν από την παι­δι­κή ηλι­κία. Άλλοι πάλι φτά­νουν μέχρι την ηλι­κία του παι­διού, άλλοι στην εφη­βι­κή ηλι­κία και άλλοι γίνον­ται άνδρες. Τέλος άλλοι φτά­νουν σε βαθύ γήρας. Ποια λοι­πόν θα θεω­ρή­σει κανείς ως γενεά, όταν ο ένας, επί παρα­δείγ­μα­τι, φτά­νει μέχρι το δέκα­το έτος της ηλι­κί­ας του, άλλος μέχρι το εικο­στό, άλλος μέχρι το πεν­τη­κο­στό, άλλος μέχρι το εβδο­μη­κο­στό και άλλος υπερ­βαί­νει και το εκα­το­στό; Και αυτό δεν παρα­τη­ρεί­ται μόνο στους παλαιούς, αλλά και στην επο­χή μας. Πώς λοι­πόν είναι δυνα­τόν να ονο­μά­ζου­με τη ζωή του ανθρώ­που γενεά;

Αλλά δεν μπο­ρού­με πάλι, να ονο­μά­σου­με γενεά το χρο­νι­κό διά­στη­μα που φτά­νει μέχρι της από­κτη­σης τέκνων, διό­τι άλλοι μεν νυμ­φεύ­τη­καν και απέ­κτη­σαν τέκνα προ­τού να γίνουν είκο­σι ετών, ενώ άλλοι, όταν υπε­ρέ­βη­σαν τα τριάν­τα. Και μετα­ξύ των συνο­μη­λί­κων μπο­ρεί κανείς να δει ότι άλλοι μεν απέ­κτη­σαν μόνο ένα παι­δί, άλλοι πάλι απέ­κτη­σαν τέσ­σε­ρα, ώστε να δουν τους εγγο­νούς τους στα πενήν­τα έτη τους, ενώ άλλοι στα εβδο­μήν­τα τους δεν είδαν κανέ­να παι­δί.

Πώς πρέ­πει συνε­πώς να αριθ­μή­σου­με τις γενε­ές; Με βάση αυτούς που ζουν πολ­λά χρό­νια ή με βάση αυτούς που ζουν λίγα χρό­νια; Με βάση αυτούς που απο­κτούν αμέ­σως παι­διά ή με βάση αυτούς που καθυ­στε­ρούν να τεκνο­ποι­ή­σουν; Με βάση εκεί­νους που βλέ­πουν μόνο τα πρώ­τα παι­διά ή με βάση εκεί­νους που αντι­κρί­ζουν πολ­λές γενε­ές;

Όταν λοι­πόν εξε­τα­στούν αυτά κατά αυτόν τον τρό­πο βλέ­που­με ότι ο ιερός ευαγ­γε­λι­στής, επει­δή δεν σκό­πευε να εκθέ­σει τις δια­δο­χές των βασι­λέ­ων, αλλά τις γενε­ές των ανθρώ­πων, δεν έδω­σε μεγά­λη σημα­σία στη σει­ρά των βασι­λέ­ων, όπως υπάρ­χει στην ιστο­ρία, αλλά αριθ­μών­τας όπως αυτός γνω­ρί­ζει, παίρ­νει τόσους βασι­λείς, όσοι του ήσαν αρκε­τοί για να συμ­πλη­ρώ­σει τις δεκα­τέσ­σε­ρις γενε­ές. Έτσι, δια­τη­ρεί­ται πλή­ρης ο αριθ­μός αυτών και καθό­λου δεν αντι­φά­σκει προς τις ειδή­σεις της ιστο­ρί­ας. Η πρώ­τη απο­ρία λύθη­κε πλέ­ον.

Πρέ­πει όμως να μιλή­σω και για το δεύ­τε­ρο πρό­βλη­μα. Για­τί, ενώ οι ανα­φε­ρό­με­νοι από τον Ιεχο­νία μέχρι τον Ιωσήφ είναι δώδε­κα, λέγει ο ευαγ­γε­λι­στής ότι είναι γενε­ές δεκα­τέσ­σε­ρις; Για την ίδια αιτία. Διό­τι, όπως είπα, δεν ήθε­λε να ανα­γρά­φει δια­δο­χές αλλά γενε­ές. Συμ­βαί­νει όμως πολ­λές φορές στους μακρό­βιους και τους πολυ­χρό­νιους ανθρώ­πους να γίνον­ται λίγες δια­δο­χές ανδρών, ενώ οι γενε­ές είναι πλή­ρεις. Σύμ­φω­να λοι­πόν με την σκέ­ψη αυτή, ενώ από τον Δαβίδ μέχρι την αιχ­μα­λω­σία της Βαβυ­λώ­νας ανα­φέ­ρον­ται περισ­σό­τε­ροι στις δια­δο­χές, οι γενε­ές, όμως, ήσαν λιγό­τε­ρες. Διό­τι σε δεκα­ε­πτά δια­δο­χές ανδρών ανα­φέρ­θη­καν δεκα­τέσ­σε­ρις γενε­ές. Κατά τον ίδιο συλ­λο­γι­σμό, συνε­πώς, και τώρα σε δώδε­κα γενε­ές ανδρών συμ­πλη­ρώ­νον­ται οι δεκα­τέσ­σε­ρις γενε­ές, επει­δή όπως είναι φυσι­κό, οι δώδε­κα ήσαν πιο μακρό­βιοι και πολυ­χρό­νιοι και ήσαν αρκε­τοί για να συμ­πλη­ρω­θούν οι δεκα­τέσ­σε­ρις γενε­ές. Μια απάν­τη­ση λοι­πόν στο πρό­βλη­μα αυτό είναι αυτή.

Αλλά και σύμ­φω­να με άλλο συλ­λο­γι­σμό θα μπο­ρού­σες να ερευ­νή­σεις και εδώ να βρεις δεκα­τέσ­σε­ρις άνδρες ανα­φε­ρό­με­νους και στην παρού­σα δια­δο­χή· σύμ­φω­να με την ιστο­ρία, εάν στους δώδε­κα συνα­ριθ­μή­σεις και τον ίδιο τον Ιησού Χρι­στό, ο οποί­ος θεω­ρή­θη­κε υιός του Ιωσήφ. Θα μπο­ρού­σες επί­σης να προ­σθέ­σεις σε αυτούς και τον Ιεχο­νία, ο οποί­ος γεν­νή­θη­κε στη Βαβυ­λώ­να, και όχι εκεί­νον που βασί­λευ­σε στην Ιερου­σα­λήμ πριν από την αιχ­μα­λω­σία· διό­τι υπήρ­ξαν δύο άντρες που είχαν το όνο­μα Ιωα­κείμ μετά τον Ιωσία, ο υιός του Ιωσί­ου, ο οποί­ος τον δια­δέ­χτη­κε στη βασι­λεία της Ιερου­σα­λήμ και ο υιός αυτού, δεύ­τε­ρος Ιωα­κείμ. Αυτοί ονο­μά­στη­καν και Ιεχο­νί­ας, όταν εξελ­λη­νί­στη­κε το όνο­μά τους. Ο πρώ­τος λοι­πόν Ιωα­κείμ, που κι αυτός λεγό­ταν και Ιεχο­νί­ας, ήταν υιός του πρώ­του Ιεχο­νί­ου και εγγο­νός του Ιωσί­ου, εάν υπο­λο­γι­στεί σε όσους γενε­α­λο­γούν­ται μετά την αιχ­μα­λω­σία μέχρι του Χρι­στού, τότε, θα μας δώσει πλή­ρη τον αριθ­μό των δεκα­τεσ­σά­ρων γενε­ών.

Το ότι υπήρ­ξαν δύο Ιωα­κείμ θα το μαρ­τυ­ρή­σει το βιβλίο των Βασι­λειών, το οποίο λέγει τα εξής: «Καὶ ἐβασί­λευ­σε φαραὼ Νεχαὼ ἐπ᾿ αὐτοὺς τὸν Ἐλιακὶμ υἱὸν Ἰωσί­ου βασι­λέ­ως Ἰούδα ἀντὶ Ἰωσί­ου τοῦ πατρὸς αὐτοῦ καὶ ἐπέστρε­ψε τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰωακείμ· καὶ τὸν Ἰωάχαζ ἔλαβε καὶ εἰσήνεγ­κεν εἰς Αἴγυπτον, καὶ ἀπέθα­νεν ἐκεῖ(:Ο βασι­λιάς της Αιγύ­πτου ο Νεχαώ ενθρό­νι­σε ως βασι­λέα στο βασί­λειο του Ιού­δα τον Ελια­κίμ, άλλο υιό του Ιωσί­ου, αντί του Ιωσί­ου του πατρός του. Ο Νεχαώ άλλα­ξε το όνο­μα του Ελια­κίμ σε Ιωα­κείμ. Τον δε Ιωά­χαζ πήρε και μετέ­φε­ρε στην Αίγυ­πτο, όπου και πέθα­νε ο Ιωά­χαζ)» [Δ΄Βασ. 23,34]. Στη συνέ­χεια λέγει ότι αυτός πέθα­νε και εντα­φιά­στη­κε με τους πατέ­ρες του. Έπει­τα, λέγει, ότι βασί­λευ­σε ο υιός του Ιωα­κείμ. Κατά τα πρώ­τα έτη της βασι­λεί­ας του, του επι­τέ­θη­κε ο Ναβου­χο­δο­νό­σο­ρας ο βασι­λέ­ας της Βαβυ­λώ­νας στην Ιερου­σα­λήμ και πολιόρ­κη­σε αυτήν και αφού την κυρί­ευ­σε, μετέ­φε­ρε και τον Ιωα­κείμ και τους άλλους στη Βαβυ­λώ­να. Αυτός λοι­πόν ο δεύ­τε­ρος Ιωα­κείμ, που από τον προ­φή­τη Ιερε­μία έχει ονο­μα­στεί Ιεχο­νί­ας, ήταν εγγο­νός και όχι υιός του Ιωσί­ου. Γι’ αυτό τον λόγο δικαιο­λο­γη­μέ­να ας υπο­λο­γι­στεί στην τρί­τη γενε­α­λο­γία των δεκα­τεσ­σά­ρων γενε­ών από τον Ιεχο­νία μέχρι τον Χρι­στό, ενώ ο πατέ­ρας του, επει­δή ήταν υιός του Ιωσί­ου, ας αριθ­μη­θεί στις προ­η­γού­με­νες γενε­ές. Έτσι, συμ­πλη­ρώ­νε­ται ο αριθ­μός των δεκα­τεσ­σά­ρων τελευ­ταί­ων γενε­ών· διό­τι σε αυτές, νομί­ζω, ότι υπο­λο­γί­ζει και τον χρό­νο της αιχ­μα­λω­σί­ας.

Θα σας μιλή­σω λοι­πόν και για το δεύ­τε­ρο. Νομί­ζω ότι στο σημείο αυτό υπο­λο­γί­ζει ως μία γενεά τον χρό­νο της αιχ­μα­λω­σί­ας[ο Ναβου­χο­δο­νό­σωρ ο Β΄, ο οποί­ος βασί­λευ­σε για 43 έτη( 604–561 π. Χ.), εκστρά­τευ­σε εναν­τί­ον της Ιερου­σα­λήμ, την κυρί­ευ­σε, την κατέ­σκα­ψε και εξαν­δρα­πό­δι­σε τους κατοί­κους] και ως άλλη τον ίδιο τον Χρι­στό και έτσι Τον συν­δέ­ει στε­νό­τα­τα με εμάς τους ανθρώ­πους. Ορθά επί­σης υπεν­θυ­μί­ζει και την αιχ­μα­λω­σία εκεί­νη και υπο­δη­λώ­νει ότι δε συνε­τί­στη­καν ακό­μη και τότε που εξέ­πε­σαν στην κατά­στα­ση εκεί­νη. Επο­μέ­νως όλα απο­δει­κνύ­ουν ότι ήταν ανάγ­κη να έλθει στον κόσμο ο Χρι­στός.

Τίθε­ται το ερώ­τη­μα: Για­τί λοι­πόν δεν κάνει το ίδιο και ο Μάρ­κος και δεν ανα­φέ­ρει τη γενε­α­λο­γία του Χρι­στού, αλλά εκθέ­τει με συν­το­μία τα πάν­τα; Νομί­ζω ότι ο Ματ­θαί­ος άρχι­σε το έργο του πριν από τους άλλους. Για τον λόγο αυτόν και τη γενε­α­λο­γία ανα­φέ­ρει με ακρί­βεια και τα σημαν­τι­κό­τε­ρα εκθέ­τει με λεπτο­με­ρέ­στε­ρο τρό­πο. Ο Μάρ­κος έγρα­ψε μετά από εκεί­νον, γι’ αυτό ακο­λού­θη­σε συν­το­μό­τε­ρη οδό, διό­τι ήσαν πολ­λά όσα είχαν γρα­φεί και είχαν γίνει μέχρι τότε.

Σε αυτά επι­πλέ­ον έδι­νε μεγα­λύ­τε­ρη σημα­σία ο ιου­δαϊ­κός λαός. Για τον λόγο αυτόν ήταν επό­με­νο να έχου­με δια­φο­ρε­τι­κό προ­οί­μιο στον καθέ­να. Και αν έγι­ναν θαύ­μα­τα σε διά­φο­ρες επο­χές έγι­ναν για τους βαρ­βά­ρους, για να πιστέ­ψουν πολ­λοί και για να φανε­ρω­θεί η δύνα­μη του Θεού, διό­τι, όπο­τε τους πέτα­ξαν οι εχθροί, νόμι­σαν ότι αυτό συνέ­βη, διό­τι οι θεοί εκεί­νων ήταν ισχυ­ροί. Αυτό ακρι­βώς συνέ­βη στην Αίγυ­πτο και γι’ αυτό δημιουρ­γή­θη­κε εκεί μεγά­λη σύγ­χυ­ση. Και αργό­τε­ρα στη Βαβυ­λώ­να, όπου τα σχε­τι­κά με την κάμι­νο και τα όνει­ρα του Ναβου­χο­δο­νό­σο­ρα. Έγι­ναν ακό­μη θαύ­μα­τα και όταν ήταν μόνοι τους στην έρη­μο, όπως έγι­ναν και μετά την Εναν­θρώ­πη­ση του Κυρί­ου· διό­τι και στην επο­χή εκεί­νη έγι­ναν πολ­λά θαύ­μα­τα, όταν απο­μα­κρυ­νό­μα­σταν από την ειδω­λο­λα­τρία. Έπει­τα στα­μά­τη­σαν, επει­δή έπε­σε παν­τού ο σπό­ρος της ευσέ­βειας. Και αν έγι­ναν, έγι­ναν λίγα και σπο­ρα­δι­κά, όπως π.χ. όταν στα­μά­τη­σε ο ήλιος να φωτί­ζει εξαι­τί­ας τρο­με­ρών γεγο­νό­των.

Τότε για­τί ο Λου­κάς παρα­θέ­τει τη γενε­α­λο­γία και μάλι­στα με περισ­σό­τε­ρα στοι­χεία; Αφού ο Ματ­θαί­ος προ­ε­τοί­μα­σε τον δρό­μο, επι­θυ­μεί και ο Λου­κάς να μας διδά­ξει κάτι περισ­σό­τε­ρο.

Πέραν αυτών, ο κάθε ευαγ­γε­λι­στής μιμή­θη­κε τον διδά­σκα­λό Του. Δηλα­δή ο μεν Λου­κάς μιμή­θη­κε τον Παύ­λο, του οποί­ου ο λόγος έρεε πλου­σιό­τε­ρος και ταχύ­τε­ρος των ποτα­μών, ο δε Μάρ­κος τον Πέτρο, ο οποί­ος αγα­πού­σε τη βρα­χυ­λο­γία.

Αλλά για ποιο λόγο ο Ματ­θαί­ος δεν πρό­σθε­σε στην αρχή της αφη­γή­σε­ώς του, όπως ο προ­φή­της, την φρά­ση: «Ὅρασις, ἣν εἶδεν Ἡσαΐ­ας(:Απο­κα­λυ­πτι­κά ορά­μα­τα, τα οποία εκ μέρους του Θεού είδε και άκου­σε ο Ησα­ΐ­ας)»[Ησ.1,1] ή «Ἀκού­σα­τε τὸν λόγον τοῦτον, ὃν ἐλάλη­σε Κύριος(:Ακού­σα­τε αυτόν τον λόγο, τον οποίο είπε ο Κύριος)»[Αμ.3,1], όπως έκα­ναν οι προ­φή­τες; Διό­τι έγρα­φε προς ανθρώ­πους, οι οποί­οι κατέ­χον­ταν από αισθή­μα­τα ευγνω­μο­σύ­νης προς τον Θεό για τις ευερ­γε­σί­ες Του και τον πρό­σε­χαν πάρα πολύ.

Εξάλ­λου, και τα περιε­χό­με­να στο Ευαγ­γέ­λιο θαύ­μα­τα μαρ­τυ­ρού­σαν την αλή­θεια των λόγων Του και οι ανα­γνώ­στες ήσαν πολύ στα­θε­ροί στην πίστη. Αντί­θε­τα, στην επο­χή των προ­φη­τών δεν πραγ­μα­το­ποιούν­ταν τόσο πολ­λά θαύ­μα­τα, για να απο­δει­κνύ­ουν την αξιο­πι­στία τους και σε μεγά­λο βαθ­μό ήκμα­σε η τάξη των ψευ­δο­προ­φη­τών, τους οποί­ους και πρό­σε­χε περισ­σό­τε­ρο ο ιου­δαϊ­κός λαός. Συνε­πώς, για τον λόγο αυτόν ήσαν αναγ­καία τα προ­οί­μια αυτού του είδους στους προ­φή­τες. Βέβαια, μερι­κές φορές, έγι­ναν και θαύ­μα­τα, αλλά αυτά συνέ­βη­σαν για τους βαρ­βά­ρους, για να πολ­λα­πλα­σια­στούν οι προ­σή­λυ­τοι και να απο­δει­χτεί η δύνα­μη του Θεού. Όσες φορές δηλα­δή αιχ­μα­λω­τί­στη­καν και πίστε­ψαν οι αντί­πα­λοί τους ότι τους νίκη­σαν, επει­δή τάχα οι θεοί τους ήσαν ισχυ­ροί, όπως συνέ­βη στην Αίγυ­πτο από την οποία ανα­χώ­ρη­σε πολύς λαός ανά­μει­κτος και στη συνέ­χεια στη Βαβυ­λώ­να με τα περι­στα­τι­κά της καμί­νου και των ονείρων[βλ. βιβλίο του Δανι­ήλ]. Επί­σης έγι­ναν θαύ­μα­τα και στην έρη­μο όταν ήσαν μόνοι τους, αλλά και σε μας πολ­λά θαυ­μα­στά γεγο­νό­τα, μαρ­τυ­ρούν­ται ότι συνέ­βη­σαν κατά τον χρό­νο που αφή­να­με την πλά­νη[όταν δηλα­δή από ειδω­λο­λά­τρες γίνον­ταν Χρι­στια­νοί].

Στη συνέ­χεια όμως όταν η πίστη προς τον Θεό φυτεύ­τη­κε σε όλα τα σημεία της γης, έπα­ψαν τα θαύ­μα­τα. Τώρα εάν και ύστε­ρα από αυτά συνέ­βη­σαν και άλλα θαύ­μα­τα, αυτά ήσαν ολί­γα και σπο­ρα­δι­κά. Όπως όταν ο ήλιος στα­μά­τη­σε την πορεία του και γύρι­σε πίσω[πρβ. Ιησ. Ναυή 10, 12–14: «Τότε ἐλάλη­σεν Ἰησοῦς πρὸς Κύριον, ᾗ ἡμέρᾳ παρέ­δω­κεν ὁ Θεὸς τὸν Ἀμοῤῥαῖον ὑποχεί­ριον Ἰσρα­ήλ, ἡνίκα συνέ­τρι­ψεν αὐτοὺς ἐν Γαβαὼν καὶ συνε­τρί­βη­σαν ἀπὸ προ­σώ­που υἱῶν Ἰσρα­ήλ, καὶ εἶπεν Ἰησοῦς· στή­τω ὁ ἥλιος κατὰ Γαβαὼν καὶ ἡ σελή­νη κατὰ φάραγ­γα Αἰλών. Καὶ ἔστη ὁ ἥλιος καὶ ἡ σελή­νη ἐν στά­σει, ἕως ἠμύνα­το ὁ Θεὸς τοὺς ἐχθροὺς αὐτῶν. Καὶ ἔστη ὁ ἥλιος κατὰ μέσον τοῦ οὐρανοῦ, οὐ προ­ε­πο­ρεύ­ε­το εἰς δυσμὰς εἰς τέλος ἡμέρας μιᾶς. Καὶ οὐκ ἐγένε­το ἡμέρα τοιαύ­τη οὐδὲ τὸ πρό­τε­ρον οὐδὲ τὸ ἔσχα­τον, ὥστε ἐπακοῦσαι Θεὸν ἀνθρώ­που, ὅτι Κύριος συνε­ξε­πο­λέ­μη­σε τῷ Ἰσρα­ήλ(:Κατά την ημέ­ρα εκεί­νη, κατά την οποία είχε ήδη απο­φα­σί­σει και παρα­δώ­σει ο Κύριος υπο­χει­ρί­ους τους Αμορ­ραί­ους στους Ισραη­λί­τες, όταν δηλα­δή συνέ­τρι­ψε αυτούς ο Ιησούς στην Γαβα­ών και συνε­τρί­βη­σαν πράγ­μα­τι ενώ­πιον των Ισραη­λι­τών, είπε τότε ο Ιησούς προς τον Κύριο: “Ας στα­θεί ο ήλιος επά­νω από την Γαβα­ών και η σελή­νη επά­νω από την κοι­λά­δα Αιλών”. Και πράγ­μα­τι στά­θη­κε ο ήλιος και έμει­νε στη θέση της η σελή­νη, μέχρις ότου ο Θεός απέ­κρου­σε τελεί­ως τους εχθρούς των Ισραη­λι­τών. Ο ήλιος στα­μά­τη­σε ακί­νη­τος στο μέσο του ουρα­νού. Δεν προ­χω­ρού­σε προς δυσμάς για μία ολό­κλη­ρη ημέ­ρα. Τόσο μεγά­λη και επι­φα­νής ημέ­ρα δεν έγι­νε ποτέ προ­η­γου­μέ­νως, ούτε στο απώ­τα­το, ούτε στο εγγύς παρελ­θόν, να ακού­σει δηλα­δή ο Θεός τέτοια αίτη­ση από άνθρω­πο. Και έγι­νε αυτό το πρω­το­φα­νές και μονα­δι­κό θαύ­μα, διό­τι ο Κύριος πολέ­μη­σε μάζα με τους Ισραη­λί­τες)»].

Είναι επί­σης δυνα­τόν να δια­πι­στώ­σει κανείς επί­σης ότι έγι­ναν θαύ­μα­τα και στη δική μας επο­χή. Πραγ­μα­τι­κά, και στον και­ρό μας, επί των ημε­ρών εκεί­νου που ξεπέ­ρα­σε στην απι­στία όλους, του Ιου­λια­νού του Παρα­βά­τη, συνέ­βη­σαν πολ­λά και παρά­δο­ξα. Δηλα­δή, όταν οι Ιου­δαί­οι επι­χεί­ρη­σαν να ανοι­κο­δο­μή­σουν τον ναό του Σολο­μών­τα[έπει­τα από σχε­τι­κή δια­τα­γή του αυτο­κρά­το­ρα Ιου­λια­νού, για να δια­ψεύ­σουν το βιβλίο της Απο­κα­λύ­ψε­ως σχε­τι­κά με την εμφά­νι­ση του Αντι­χρί­στου και μάλι­στα μέσα στον εκ νέου οικο­δο­μη­θέν­τα ναό του Σολο­μών­τα], φωτιά ξεπή­δη­σε από τα θεμέ­λια, κατα­τρο­μο­κρα­τών­τας τους και τους απέ­τρε­ψε όλους από τη συνέ­χεια του έργου αυτού. Και όταν ο ταμί­ας και θεί­ος και συνο­νό­μα­τος του Ιου­λια­νού, Ιου­λια­νός βεβή­λω­νε τα ιερά σκεύη, απο­δει­κνύ­ον­τας με πρω­το­φα­νή τρό­πο την ασέ­βειά του, αυτός μεν γέμι­σε σκου­λή­κια που τον έφα­γαν εσω­τε­ρι­κά και έπε­σε νεκρός, ενώ ο ίδιος ο αυτο­κρά­το­ρας Ιου­λια­νός έπα­θε διάρ­ρη­ξη από το περ­σι­κό δόρυ που τον δια­τρύ­πη­σε στην κοι­λια­κή του χώρα και χύθη­καν έξω όλα τα σπλά­χνα του και έτσι έφυ­γε από τη ζωή χωρίς να τελειώ­σει το ασε­βέ­στα­το έργο του[πρβ. για την έκφρα­ση αυτή- «ἐλάκη­σε μέσος, καὶ ἐξεχύ­θη πάν­τα τὰ σπλάγ­χνα αὐτοῦ»- στις Πρά­ξεις, 1,18 όπου ο από­στο­λος Πέτρος κάνει ανα­φο­ρά στον Ιού­δα που είχε παρό­μοιο τέλος: «Οὗτος μὲν οὖν ἐκτή­σα­το χωρί­ον ἐκ μισθοῦ τῆς ἀδικί­ας, καὶ πρηνὴς γενό­με­νος ἐλάκη­σε μέσος, καὶ ἐξεχύ­θη πάν­τα τὰ σπλάγ­χνα αὐτοῦ(:Ο Ιού­δας λοι­πόν από τον μισθό που πήρε ως αμοι­βή για την αδι­κία και το έγκλη­μα της προ­δο­σί­ας του απέ­κτη­σε κάποιο χωρά­φι. Και όταν αυτο­κτό­νη­σε, έπε­σε από εκεί και κρε­μά­στη­κε με το πρό­σω­πο κατά γης και έπα­θε διάρ­ρη­ξη στην κοι­λια­κή του χώρα και χύθη­καν έξω όλα τα σπλά­χνα του)»].Αλλά και το γεγο­νός ότι στέ­ρε­ψαν οι πηγές, όταν τελέ­στη­καν ειδω­λο­λα­τρι­κές θυσί­ες σε αυτές, και το ότι άρχι­σε η πεί­να στις πόλεις με την είσο­δο του βασι­λέ­ως Ιου­λια­νού, υπήρ­ξε μέγι­στο θαύ­μα.

Ο Θεός λοι­πόν ενερ­γεί συνή­θως κατά τον εξής τρό­πο. Όταν αυξη­θούν πάρα πολύ περισ­σεύ­σουν κάπου τα κακά και δει ότι στον τόπο εκεί­νο οι άρχον­τες κακουρ­γούν και οι αρχό­με­νοι παρα­λο­γί­ζον­ται φοβε­ρά από την κατα­πί­ε­ση που υφί­σταν­ται, τότε φανε­ρώ­νει στους ανθρώ­πους τη δύνα­μή Του. Έτσι ενήρ­γη­σε για τους Ιου­δαί­ους μετά την κατά­λη­ψη της Βαβυ­λώ­νας από τους Πέρ­σες[τότε επέ­τρε­ψε ο Θεός στον Πέρ­ση βασι­λιά Κύρο τον Β΄ να νική­σει στον πόλε­μο τους Βαβυ­λώ­νιους, και έπει­τα αφού κατέ­λα­βε και την ίδια τη Βαβυ­λώ­να το 538 π. Χ., παρα­χώ­ρη­σε την άδεια στους Ιου­δαί­ους να επα­νέλ­θουν στην Ιερου­σα­λήμ].

Έγι­νε λοι­πόν φανε­ρό από τα παρα­πά­νω ότι δεν ενέρ­γη­σε άσκο­πα και τυχαία ο Ματ­θαί­ος, όταν διέ­κρι­νε σε τρεις ομά­δες τους προ­γό­νους του Χρι­στού. Και πρό­σε­ξε από πού αρχί­ζει και πού τελειώ­νει. Από τον Αβρα­άμ στον Δαβίδ. Από τον Δαβίδ στη μετοι­κε­σία στη Βαβυ­λώ­να. Από τη μετοι­κε­σία στον ίδιο τον Χρι­στό. Και στην αρχή του Ευαγ­γε­λί­ου ανα­φέ­ρει και τους δύο μαζί, τον Δαβίδ και τον Αβρα­άμ, και στην ανα­κε­φα­λαί­ω­ση επί­σης τους ανα­φέ­ρει και τους δύο. Διό­τι, όπως είπα άλλο­τε, σε αυτούς είχαν δοθεί οι υπο­σχέ­σεις.

Για­τί όμως δεν ανέ­φε­ρε την κάθο­δο των Ιου­δαί­ων στην Αίγυ­πτο, όπως ανα­φέ­ρει τη μετοι­κε­σία τους στη Βαβυ­λώ­να; Διό­τι οι Ιου­δαί­οι δεν φοβούν­ταν πλέ­ον τους Αιγύ­πτιους, έτρε­μαν όμως ακό­μη τους Βαβυ­λώ­νιους. Και διό­τι η κάθο­δος στην Αίγυ­πτο ήταν γεγο­νός παλαιό, ενώ η μετοι­κε­σία ήταν νέο και είχε γίνει πρό­σφα­τα. Και διό­τι στην Αίγυ­πτο τους οδή­γη­σαν οι αμαρ­τί­ες τους, ενώ στη Βαβυ­λώ­να τους έσυ­ρε η ασέ­βειά τους.

Αν επι­χει­ρού­σα­με να διε­ρευ­νή­σου­με τα ονό­μα­τα, όπως π.χ. από τον Αβρα­άμ, από τον Ιακώβ, από τον Σολο­μών­τα, από τον Ζωρο­βά­βελ, θα οδη­γού­μα­σταν σε πολ­λά συμ­πε­ρά­σμα­τα με μεγά­λη σημα­σία για την Και­νή Δια­θή­κη. Διό­τι δεν τους δόθη­καν τυχαί­ως αυτά τα ονό­μα­τα. Όμως, για να μη γίνω ενο­χλη­τι­κός εξαι­τί­ας της μεγά­λης εκτά­σε­ως της ομι­λί­ας μου, θα αφή­σω αυτά και θα προ­χω­ρή­σω στα πάρα πολύ σημαν­τι­κά που ανα­φέ­ρει στο ευαγ­γέ­λιό του ο Ματ­θαί­ος αμέ­σως παρα­κά­τω.

«Ἰακὼβ δὲ ἐγέν­νη­σε τὸν Ἰωσὴφ τὸν ἄνδρα Μαρί­ας, ἐξ ἧς ἐγεν­νή­θη Ἰησοῦς ὁ λεγό­με­νος Χρι­στός(:Και ο Ιακώβ γέν­νη­σε τον Ιωσήφ, τον αρρα­βω­νια­στι­κό της Μαρί­ας. Αλλά και η Μαρία κατα­γό­ταν από το ίδιο γένος από το οποίο κατα­γό­ταν και ο Ιωσήφ. Από τη Μαρία αυτή, η οποία ήταν από­γο­νος του Δαβίδ και του Αβρα­άμ, γεν­νή­θη­κε ο Ιησούς που επο­νο­μά­ζε­ται Χρι­στός)»[Ματθ.1,16]

Αφού λοι­πόν κατο­νό­μα­σε όλους τους προ­γό­νους και έφτα­σε στον Ιωσήφ, δεν στα­μά­τη­σε σε αυτό το σημείο, αλλά πρό­σθε­σε: «Ο Ιωσήφ, ο άνδρας της Μαρί­ας», απο­δει­κνύ­ον­τας έτσι ότι εξαι­τί­ας της τον περιέ­λα­βε στο γενε­α­λο­γι­κό δέν­τρο που ανέ­φε­ρε. Έπει­τα ακού­γον­τας τη φρά­ση «άνδρα Μαρί­ας», για να μη νομί­σεις ότι γεν­νή­θη­κε σύμ­φω­να με τον κοι­νό νόμο της φύσης, πρό­σε­ξε πώς το διορ­θώ­νει αυτό με τα παρα­κά­τω που λέει. Άκου­σες, λέει, την λέξη άνδρας, άκου­σες την λέξη μητέ­ρα, άκου­σες το όνο­μα που ορί­σθη­κε για το παι­δί, άκου­σε λοι­πόν και το πώς γεν­νή­θη­κε αυτό: «Τοῦ δὲ Ἰησοῦ Χρι­στοῦ ἡ γέν­νη­σις οὕτως ἦν(:Η γέν­νη­ση του Ιησού Χρι­στού έγι­νε με τον εξής υπερ­φυ­σι­κό και πρω­το­φα­νή τρό­πο)»[Ματθ.1,18]. Για ποια γέν­νη­ση μού μιλάς; Πες μου, αν και ανέ­φε­ρες τους προ­γό­νους. Θέλω όμως να μου μιλή­σεις και για το πώς έγι­νε η γέν­νη­ση. Είδες πως ανέ­βα­σε ψηλά τον ακρο­α­τή; Καθώς επρό­κει­το κάτι πιο και­νούρ­γιο να πει, υπό­σχε­ται να μιλή­σει και για τον τρό­πο.

Πρό­σε­ξε την άρι­στη συμ­φω­νία των λεγο­μέ­νων. Δεν πηγαί­νει ο συγ­γρα­φέ­ας κατευ­θεί­αν στη γέν­νη­ση, αλλά πρώ­τα μας θυμί­ζει σε ποια σει­ρά βρι­σκό­ταν αν αρχί­σου­με να μετρά­με από τον Αβραάμ[Γέν.49,10: «Οὐκ ἐκλεί­ψει ἄρχων ἐξ Ἰούδα καὶ ἡγού­με­νος ἐκ τῶν μηρῶν αὐτοῦ, ἕως ἐὰν ἔλθῃ τὰ ἀποκεί­με­να αὐτῷ, καὶ αὐτὸς προσ­δο­κία ἐθνῶν(:Δεν θα λεί­ψει άρχον­τας από την φυλή Ιού­δα και αρχη­γός από τους απο­γό­νους του, μέχρις ότου έλθει Εκεί­νος, στα χέρια του οποί­ου από­κειν­ται οι εξου­σί­ες. Αυτός θα είναι η ελπί­δα και η προ­σμο­νή των λαών, ο Μεσ­σί­ας)»], σε ποια σει­ρά από τον Δαβίδ, σε ποια από τη μετα­νά­στευ­ση από τη Βαβυ­λώ­να, και με όλα αυτά αναγ­κά­ζει τον ακρι­βο­λό­γο ακρο­α­τή να ερευ­νή­σει τον αριθ­μό των ετών, απο­δει­κνύ­ον­τας έτσι ότι αυτός ακρι­βώς είναι ο Χρι­στός, για τον οποίο προ­φή­τευ­σαν οι προ­φή­τες.

Αν μετρή­σεις τις γενιές και πει­σθείς από το μέτρη­μα των χρό­νων ότι αυτός ακρι­βώς είναι εκεί­νος για τον οποίο μιλούν οι προ­φή­τες, εύκο­λα θα παρα­δε­χτείς και τον θαυ­μα­τουρ­γι­κό τρό­πο της γεν­νή­σε­ώς Του. Επει­δή λοι­πόν επρό­κει­το να πει κάτι πάρα πολύ σπου­δαίο, ότι δηλα­δή γεν­νή­θη­κε από παρ­θέ­νο, προ­τού να λογα­ριά­σει τον χρό­νο, συγ­κα­λύ­πτει αυτό που ειπώ­θη­κε «τον άνδρα της Μαρί­ας», μάλ­λον συν­το­μεύ­ει την ίδια τη διή­γη­ση της γεν­νή­σε­ως. Απα­ριθ­μεί λοι­πόν από δω και πέρα τα χρό­νια, θυμί­ζον­τας στον ακρο­α­τή, ότι Αυτός ακρι­βώς είναι Εκεί­νος, τον οποίο ο πατριάρ­χης Ιακώβ είπε ότι θα έλθει αφού εξέ­λι­παν στο μέλ­λον οι άρχον­τες των Ιου­δαί­ων.

Γι’ Αυτόν ο προ­φή­της Δανι­ήλ προ­φή­τευ­σε ότι θα έλθει, αφού περά­σουν πολ­λές χρο­νι­κές περί­ο­δοι που τις ονο­μά­ζει «εβδο­μά­δες»[Δαν.9,25–27: «Καὶ γνώσῃ καὶ συνή­σεις· ἀπὸ ἐξόδου λόγου τοῦ ἀποκριθῆναι καὶ τοῦ οἰκοδομῆσαι Ἱερου­σαλὴμ ἕως χρι­στοῦ ἡγου­μέ­νου ἑβδο­μά­δες ἑπτὰ καὶ ἑβδο­μά­δες ἑξηκον­τα­δύο· καὶ ἐπιστρέ­ψει καὶ οἰκοδο­μη­θή­σε­ται πλα­τεῖα καὶ τεῖχος, καὶ ἐκκε­νω­θή­σον­ται οἱ και­ροί. καὶ μετὰ τὰς ἑβδο­μά­δας τὰς ἑξηκον­τα­δύο ἐξολο­θρευ­θή­σε­ται χρῖσμα, καὶ κρί­μα οὐκ ἔστιν ἐν αὐτῷ· καὶ τὴν πόλιν καὶ τὸ ἅγιον δια­φθε­ρεῖ σὺν τῷ ἡγου­μένῳ τῷ ἐρχο­μένῳ καὶ ἐκκο­πή­σον­ται ἐν κατα­κλυ­σμῷ, καὶ ἕως τέλους πολέ­μου συν­τε­τμη­μέ­νου τάξει ἀφανι­σμοῖς. καὶ δυνα­μώ­σει δια­θή­κην πολ­λοῖς, ἑβδομὰς μία· καὶ ἐν τῷ ἡμίσει τῆς ἑβδο­μά­δος ἀρθή­σε­ταί μου θυσία καὶ σπον­δή, καὶ ἐπὶ τὸ ἱερὸν βδέ­λυγ­μα τῶν ἐρημώ­σε­ων, καὶ ἕως τῆς συν­τε­λεί­ας και­ροῦ συν­τέ­λεια δοθή­σε­ται ἐπὶ τὴν ἐρήμω­σιν(:Μάθε και κατα­νόη­σε καλά, ότι από την ημέ­ρα, που θα εκδο­θεί διά­ταγ­μα για την ανοι­κο­δό­μη­ση της Ιερου­σα­λήμ, μέχρι της ημέ­ρας που θα εμφα­νι­στεί ο άρχον­τας, ο οποί­ος θα έχει χρι­σθεί από Εμέ­να, θα περά­σουν επτά εβδο­μά­δες ετών και άλλες εξήν­τα δύο εβδο­μά­δες ετών. Μετά τις πρώ­τες επτά εβδο­μά­δες θα επι­στρέ­ψουν οι Ιου­δαί­οι αιχ­μά­λω­τοι και θα ανοι­κο­δο­μη­θεί η πλα­τεία και το τεί­χος της πόλε­ως και θα πραγ­μα­το­ποι­η­θούν έτσι οι πρώ­τοι και­ροί. Και μετά την παρέ­λευ­ση των εξήν­τα δύο εβδο­μά­δων ετών, θα θανα­τω­θεί ο χρι­στός Κυρί­ου, ο Σωτή­ρας, χωρίς να υπάρ­χει καμία απο­λύ­τως αμαρ­τία και αιτία θανά­του γι’ Αυτόν. Η πόλη της Ιερου­σα­λήμ και ο άγιος ναός θα κατα­στρα­φούν μαζί με τους ηγου­μέ­νους, τους άρχον­τες της επο­χής εκεί­νης. Οι κάτοι­κοι θα κατα­κλυ­σθούν από συμ­φο­ρές και ένας ξένος λαός θα ανα­λά­βει πόλε­μο κατά του Ισρα­ήλ, ενώ μέχρι το τέλος του πολέ­μου θα επι­φέ­ρει φοβε­ρές κατα­στρο­φές και τρο­με­ρούς αφα­νι­σμούς. Κατά μία εβδο­μά­δα ετών ο Χρι­στός θα συνά­ψει και θα κατα­στή­σει ισχυ­ρή και έγκυ­ρη μία νέα δια­θή­κη. Και κατά το μέσο της εβδο­μά­δας αυτής, που θα προ­σφερ­θεί η μεγά­λη θυσία του λυτρω­τή Χρι­στού, θα τεθεί ορι­στι­κό πλέ­ον τέρ­μα στις παλαιές θυσί­ες και σπον­δές. Και στον ναό μου και τον λαό του Ισρα­ήλ, θα εισέλ­θουν βδε­λυ­ρές δυνά­μεις κατα­στρο­φής και ερη­μώ­σε­ως. Τέρ­μα όμως στην κατα­στρο­φή αυτή θα τεθεί όταν συμ­πλη­ρω­θεί ο ορι­σμέ­νος χρό­νος)»]. Αν θελή­σει κάποιος τα χρό­νια που περι­λαμ­βά­νον­ται σε αυτές τις χρο­νι­κές περιό­δους που ο άγγε­λος ανέ­φε­ρε στον Δανι­ήλ, να τα αριθ­μή­σει αρχί­ζον­τας από την οικο­δό­μη­ση της Ιερου­σα­λήμ και φθά­σει στην γέν­νη­σή Του, θα δει ότι συμ­φω­νούν από­λυ­τα αυτά με εκεί­να που προ­φη­τεύ­τη­καν.

Να σου πω λοι­πόν πώς γεν­νή­θη­κε; «Μνη­στευ­θεί­σης τῆς μητρὸς αὐτοῦ(:Αφού μνη­στεύ­θη­κε η μητέ­ρα του Μαρία)». Δεν είπε η παρ­θέ­νος, αλλά απλά η μητέ­ρα, για να γίνει πιο εύκο­λα απο­δε­κτός αυτός ο λόγος. Γι’ αυτό προ­ε­τοι­μά­ζει πρώ­τα τον ακρο­α­τή να προσ­δο­κά να ακού­σει κάτι συνη­θι­σμέ­νο, και αφού το πετυ­χαί­νει αυτό, τότε τον ξαφ­νιά­ζει με την εμφά­νι­ση του παρά­δο­ξου γεγο­νό­τος, λέγον­τας ότι: «πρὶν ἢ συνελ­θεῖν αὐτοὺς εὑρέθη ἐν γαστρὶ ἔχου­σα ἐκ Πνεύ­μα­τος Ἁγίου(:προ­τού αυτοί να συνευ­ρε­θούν βρέ­θη­κε έγκυος με τη δημιουρ­γι­κή επε­νέρ­γεια του Αγί­ου Πνεύ­μα­τος)». Δεν είπε: «Προ­τού να οδη­γη­θεί αυτή στο σπί­τι του γαμ­πρού», για­τί ήδη κατοι­κού­σε εκεί. Υπήρ­χε έθι­μο στους παλιούς, ως επί το πλεί­στον τις γυναί­κες που μνη­στεύ­ον­ταν να τις κρα­τούν στο σπί­τι τους, πράγ­μα που θα μπο­ρού­σε να συναν­τή­σει κανείς να συμ­βαί­νει και στις μέρες μας. Για παρά­δειγ­μα οι γαμ­προί του Λωτ κατοι­κού­σαν μαζί του στο σπί­τι του. Κι αυτή λοι­πόν μαζί με τον Ιωσήφ κατοι­κού­σε στο σπί­τι του.

Ρωτάς για­τί δεν έμει­νε έγκυος από τη δημιουρ­γι­κή επε­νέρ­γεια του Αγί­ου Πνεύ­μα­τος πριν μνη­στευ­θεί κάποιον άντρα; Όπως είπα από την αρχή, για να συγ­κα­λύ­ψει αυτός ο αρρα­βω­νια­στι­κός το γεγο­νός της εγκυ­μο­σύ­νης της Παρ­θέ­νου και να απαλ­λα­γεί η Παρ­θέ­νος από κάθε πονη­ρή υπό­νοια. Για­τί όταν αυτός, που κυρί­ως οφεί­λει να είναι ζηλιά­ρης περισ­σό­τε­ρο από όλους, απο­δει­κνύ­ε­ται ότι όχι μόνο δεν την εκθέ­τει, ούτε την εξευ­τε­λί­ζει, αλλά την απο­δέ­χε­ται και την περι­ποιεί­ται μετά την κύη­ση, είναι ολο­φά­νε­ρο πως αν δεν ήταν από­λυ­τα βέβαιος ο ίδιος, ότι από την ενέρ­γεια του Αγί­ου Πνεύ­μα­τος προ­ερ­χό­ταν αυτό που επρό­κει­το να γεν­νη­θεί, δεν θα συγ­κρα­τιό­ταν ο ίδιος και δεν θα έκα­νε όλα τα άλλα που έκα­νε.

Ακρι­βώς με έντο­νο τρό­πο έγρα­ψε και το «Βρέ­θη­κε έγκυος», που συνη­θί­ζε­ται να λέγε­ται για παρά­δο­ξα και ανέλ­πι­στα πράγ­μα­τα, που δεν τα περι­μέ­νει κανείς να συμ­βούν. Μην προ­χω­ρείς λοι­πόν περισ­σό­τε­ρο, μην ζητάς ν’ ακού­σεις κάτι πέρα απ’ αυτά που ειπώ­θη­καν, μη λες: «Πώς το έκα­νε αυτό το Άγιο Πνεύ­μα να γίνει από μία παρ­θέ­νο;». Αν είναι αδύ­να­το να ερμη­νεύ­σου­με τον τρό­πο με τον οποίο η δημιουρ­γι­κή φύση δια­μορ­φώ­νει τα πράγ­μα­τα, πώς θα μπο­ρέ­σου­με να απαν­τή­σου­με στα παρα­πά­νω όταν θαυ­μα­τουρ­γεί το Άγιο Πνεύ­μα; Τα λέω όλα αυτά, για να μη στε­νο­χω­ρείς τον Ευαγ­γε­λι­στή ούτε να τον ενο­χλείς μέσα σου συνέ­χεια με τέτοιες ερω­τή­σεις. Αφού είπε ποιος έκα­νε το θαύ­μα, έκλει­σε την υπό­θε­ση. Λέει: «πρὶν ἢ συνελ­θεῖν αὐτοὺς εὑρέθη ἐν γαστρὶ ἔχου­σα ἐκ Πνεύ­μα­τος Ἁγίου(:προ­τού αυτοί να συνευ­ρε­θούν βρέ­θη­κε έγκυος με τη δημιουρ­γι­κή επε­νέρ­γεια του Αγί­ου Πνεύ­μα­τος)». Δηλα­δή :«Τίπο­τε περισ­σό­τε­ρο δεν γνω­ρί­ζω, παρά ότι αυτό που συνέ­βη έγι­νε από το Άγιο Πνεύ­μα».

Πρέ­πει να νιώ­θουν ντρο­πή όσοι λεπτο­λο­γούν τόσο πολύ με τη θεϊ­κή αυτή Γέν­νη­ση. Για­τί αν αυτή η γέν­νη­ση που έχει μύριους μάρ­τυ­ρες και που έχει προ­α­ναγ­γελ­θεί πριν από τόσα πολ­λά χρό­νια και απο­κα­λύ­φθη­κε και εξε­τά­σθη­κε λεπτο­με­ρώς από πολ­λούς, κανείς όμως δεν μπό­ρε­σε να την ερμη­νεύ­σει, δεν είναι τελεί­ως τρε­λοί αυτοί που περιερ­γά­ζον­ται το απόρ­ρη­το αυτό γεγο­νός και το εξε­τά­ζουν με περιέρ­γεια; Για­τί ούτε ο Γαβρι­ήλ[βλ.Ματθ.1,20: «Τὸ γὰρ ἐν αὐτῇ γεν­νηθὲν ἐκ Πνεύ­μα­τός ἐστιν Ἁγίου (: διό­τι το παι­δί που συνέ­λα­βε μέσα της προ­έρ­χε­ται από τη δημιουρ­γι­κή επε­νέρ­γεια του Αγί­ου Πνεύ­μα­τος)»], ούτε ο Ματ­θαί­ος μπό­ρε­σαν να πουν κάτι παρα­πά­νω, παρά μόνον ότι αυτό συνέ­βη από το Άγιο Πνεύ­μα.

Το πώς συνέ­βη αυτό από το Άγιο Πνεύ­μα και με ποιο τρό­πο, κανείς από τους δύο δεν προ­σπά­θη­σε να το ερμη­νεύ­σει, ούτε βέβαια αυτό ήταν δυνα­τόν. Μη νομί­σεις, ακρο­α­τή, ότι έμα­θες τα πάν­τα ακού­γον­τας ότι αυτά συνέ­βη­σαν από το Άγιο Πνεύ­μα, για­τί πολ­λά αγνο­ού­με ακό­μη κι αν πλη­ρο­φο­ρού­μα­σταν πως ο Άπει­ρος βρί­σκε­ται στη μήτρα, πως Αυτός που συγ­κρα­τεί το σύμ­παν κυο­φο­ρεί­ται από γυναί­κα, πως γεν­νά η Παρ­θέ­νος και παρα­μέ­νει παρ­θέ­νος. Πες μου, πώς δημιούρ­γη­σε το Άγιο Πνεύ­μα αυτόν τον ναό, δηλα­δή τον Χρι­στό; Πώς έλα­βε ο Κύριος ένα μέρος της σάρ­κας Του από τη μήτρα και το αύξη­σε αυτό και το μορ­φο­ποί­η­σε; Το ότι προ­ήλ­θε από την σάρ­κα της Παρ­θέ­νου, το δήλω­σε λέγον­τας: «τὸ γὰρ ἐν αὐτῇ γεν­νηθὲν(:το παι­δί που συνέ­λα­βε μέσα της)»· και ο από­στο­λος Παύ­λος είπε: «ὅτε δὲ ἦλθε τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου, ἐξαπέστει­λεν ὁ Θεὸς τὸν υἱὸν αὐτοῦ, γενόμενον ἐκ γυναικός γενόμενον ὑπὸ νόμον(:όταν όμως συμ­πλη­ρώ­θη­κε ο χρό­νος που είχε ορί­σει η παν­σο­φία του Θεού, απέ­στει­λε ο Θεός στον κόσμο τον Υιό Του, ο οποί­ος έγι­νε άνθρω­πος από γυναί­κα και υπο­τά­χθη­κε στον Μωσαϊ­κό νόμο)»[Γαλ.4,4], απο­στο­μώ­νον­τας αυτούς που ισχυ­ρί­ζον­ταν ότι ο Χρι­στός εμφα­νί­στη­κε σαν να πέρα­σε από κάποιο σωλή­να.

Αν συνέ­βαι­νε κάτι τέτοιο, για­τί χρεια­ζό­ταν η μήτρα; Αν συνέ­βαι­νε αυτό, τότε δεν θα είχε τίπο­τε κοι­νό με μας ο Χρι­στός, θα είχε κάποια άλλη σάρ­κα κι όχι όμοια με τη δική μας. Πώς όμως θα κατα­γό­ταν από την οικο­γέ­νεια του Ιεσ­σαί; Πώς θα ήταν η ράβδος; Πώς θα ονο­μα­ζό­ταν υιός ανθρώ­που; Πώς θα είχε μητέ­ρα τη Μαριάμ; Πώς θα κατα­γό­ταν από το σπέρ­μα του Δαβίδ; Πώς πήρε τελι­κά μορ­φή δού­λου; Πώς «ὁ Λόγος σὰρξ ἐγένε­το(:ο Θεός Λόγος έγι­νε μέσα στον χρό­νο άνθρω­πος)»; Πώς γρά­φει στους Ρωμαί­ους ο Παύ­λος: «Ἐξ ὧν ὁ Χριστὸς τὸ κατὰ σάρκα, ὁ ὢν ἐπὶ πάντων Θεός;(:Από αυτούς τους μακα­ρι­στούς πατέ­ρες κατά­γε­ται ο Χρι­στός ως προς την ανθρώ­πι­νη φύση Του, ο οποί­ος είναι Θεός εξου­σια­στής όλων, άξιος να υμνεί­ται στους αιώ­νες)» [Ρωμ.9,5]. Το ότι όμως κατά­γε­ται από μας και από το δικό μας φύρα­μα και από την παρ­θε­νι­κή μήτρα, απο­δει­κνύ­ε­ται κι απ’ αυτά και από άλλα πολύ περισ­σό­τε­ρα. Το πώς συνέ­βη­σαν αυτά, δεν είναι καθό­λου γνω­στό. Λοι­πόν μην ερευ­νάς και εσύ, ανα­γνώ­στη, αλλά δέξου την απο­κά­λυ­ψη και μην περιερ­γά­ζε­σαι αυτό που απο­σιώ­πη­σε ο Θεός.

«Ἰωσὴφ δὲ ὁ ἀνὴρ αὐτῆς, δίκαιος ὢν καὶ μὴ θέλων αὐτὴν παρα­δειγ­μα­τί­σαι, ἠβου­λή­θη λάθρα ἀπο­λῦ­σαι αὐτήν(:Ο Ιωσήφ, ο μνη­στή­ρας αυτής, όταν αντι­λή­φθη­κε την εγκυμοσύνη,(πήρε την από­φα­ση να δια­λύ­σει την μνη­στεία)·επει­δή όμως ήταν ενά­ρε­τος και εύσπλα­χνος και δεν ήθε­λε να την δια­πομ­πεύ­σει προς δημό­σιο παρα­δειγ­μα­τι­σμό, σκέ­φτη­κε να τη διώ­ξει μυστι­κά χωρίς να ανα­κοι­νώ­σει σε κανέ­να τις υπο­ψί­ες του)»[Ματθ.1,19].

Αφού ανέ­φε­ρε ότι ο Ιησούς γεν­νή­θη­κε εκ Πνεύ­μα­τος Αγί­ου και χωρίς να λάβει χώρα σαρ­κι­κή ένω­ση, ολο­κλη­ρώ­νει ο Ματ­θαί­ος την διή­γη­σή του και από μια άλλη σκο­πιά. Για να μη δώσει το δικαί­ω­μα στον οποιον­δή­πο­τε να ερω­τά: «Πώς απο­δει­κνύ­ε­ται αυτό; Ποιος είδε ή άκου­σε ότι συνέ­βη ποτέ κάποιο παρό­μοιο γεγο­νός;» Επί­σης, για να μην υπο­πτευ­θείς ότι ο μαθη­τής από εύνοια προς τον Διδά­σκα­λο επι­νο­εί όλα αυτά, εμφα­νί­ζει ο Ματ­θαί­ος τον Ιωσήφ να συνη­γο­ρεί, με όσα έπα­θε με τις υπο­ψί­ες του που δια­λύ­θη­καν από τον άγγε­λο, στο να γίνουν πιστευ­τά τα λεχθέν­τα, σαν να μας λέγει σχε­δόν με αυτά που γρά­φει ότι «εάν δεν πιστεύ­εις σε εμέ­να και θεω­ρείς ύπο­πτη τη μαρ­τυ­ρία μου, να πιστέ­ψεις στον ίδιο τον μνη­στή­ρα της Μαρί­ας».

Διό­τι λέγει: «Ἰωσὴφ δὲ ὁ ἀνὴρ αὐτῆς, δίκαιος ὢν(:Και ο Ιωσήφ, ο αρρα­βω­νια­στι­κός της, επει­δή ήταν ενά­ρε­τος)»[Ματθ.1,19]. «Δίκαιο» εδώ ονο­μά­ζει τον σε όλα ενά­ρε­το. Βέβαια, δικαιο­σύ­νη είναι το να απο­φεύ­γει κανέ­νας την πλε­ο­νε­ξία, αλλά δικαιο­σύ­νη ονο­μά­ζε­ται και η αρε­τή στο σύνο­λό της. Και μάλι­στα η Γρα­φή χρη­σι­μο­ποιεί με αυτή τη σημα­σία την έννοια της δικαιο­σύ­νης, όπως όταν λέγει· «Ἄνθρω­πος δίκαιος, ἀλη­θι­νός»[Ιώβ, 1,1] και αλλού: «Ἦσαν δὲ δίκαιοι ἀμφό­τε­ροι(:Ήσαν και οι δύο δίκαιοι)»[Λουκ. 1,16]. Ώστε «επει­δή ήταν δίκαιος» δηλα­δή καλο­κά­γα­θος και επιει­κής και σε όλα ενά­ρε­τος, «σκέ­φτη­κε να της δώσει δια­ζύ­γιο μυστι­κά». Γι’ αυτόν τον λόγο ανα­φέ­ρει το γεγο­νός πριν ο Ιωσήφ γνω­ρί­σει την αλή­θεια, για να μην δεί­ξεις απι­στία προς όσα συνέ­βη­σαν ύστε­ρα από την γνώ­ση της αλή­θειας. Βέβαια, μια τέτοια γυναί­κα δεν ήταν άξια να υπο­στεί μόνο την δια­πόμ­πευ­ση, τον δημό­σιο εξευ­τε­λι­σμό προς παρα­δειγ­μα­τι­σμό, αλλά ο νόμος διέ­τασ­σε να τιμω­ρη­θεί κιό­λας .

Όμως ο Ιωσήφ όχι μόνο τη μεγα­λύ­τε­ρη εκεί­νη τιμω­ρία αλλά και τη μικρό­τε­ρη δεν επέ­τρε­ψε, δηλα­δή την δια­πόμ­πευ­ση. Για­τί όχι μόνο να την τιμω­ρή­σει δεν ήθε­λε, αλλά ούτε και να τη δια­πομ­πεύ­σει προς παρα­δειγ­μα­τι­σμό. Βλέ­πεις, λοι­πόν, άνθρω­πο ευσε­βή και απαλ­λαγ­μέ­νο από το τυραν­νι­κό­τα­το πάθος της ζήλειας; Γνω­ρί­ζε­τε, βέβαια, πόσο μεγά­λο πάθος είναι η ζήλεια. Για τον λόγο αυτό και εκεί­νος ο οποί­ος γνώ­ρι­ζε καλά αυτά τα θέμα­τα, λέγει: «Μεστὸς γὰρ ζήλου θυμὸς ἀνδρός· οὐ φεί­σε­ται ἐν ἡμέ­ρᾳ κρί­σε­ως(:Είναι γεμά­τος από ζηλό­τυ­πη εκδί­κη­ση ο θυμός του άνδρα της μοι­χα­λί­δας γυναί­κας. Δεν θα δεί­ξει έλε­ος, όταν θα δικά­ζε­ται ενώ­πιον του δικα­στη­ρί­ου)»[Παροιμ. 6,34]· και: «Σκλη­ρὸς ὡς ᾅδης ζῆλος (:Η ζήλεια είναι σκλη­ρή σαν τον Άδη)»[ Άσμ.8,6] .

Και εμείς, όμως, γνω­ρί­ζου­με πολ­λούς ανθρώ­πους, οι οποί­οι θα προ­τι­μού­σαν να χάσουν τη ζωή τους, παρά να κυριευ­τούν από ζηλό­τυ­πη καχυ­πο­ψία. Εδώ βέβαια δεν επρό­κει­το απλά περί υπο­ψί­ας, εφό­σον έγι­νε αντι­λη­πτός ο όγκος της κοι­λιάς. Ήταν όμως τόσο πολύ απαλ­λαγ­μέ­νος από τη ζήλεια ο Ιωσήφ, ώστε δεν θέλη­σε να προ­ξε­νή­σει λύπη στην Παρ­θέ­νο, ούτε και με την πλέ­ον ασή­μαν­τη τιμω­ρία. Επει­δή όμως αφε­νός μεν ήταν από­δει­ξη ότι παρα­βαί­νει τον νόμο, εάν την κρα­τού­σε στο σπί­τι του, αφε­τέ­ρου δε το να την δια­πομ­πεύ­σει και να την οδη­γή­σει στο δικα­στή­ριο σήμαι­νε σαν να την ανάγ­κα­ζε να υπο­στεί την ποι­νή του θανά­του, γι’ αυτό δεν έκα­νε τίπο­τε από αυτά, αλλά συμ­πε­ρι­φέ­ρε­ται πλέ­ον κατά τρό­πο ανώ­τε­ρο από εκεί­νο που ορί­ζει ο νόμος.

Έπρε­πε, βέβαια, να υπάρ­χουν πολ­λά δείγ­μα­τα υψη­λής, ανώ­τε­ρης συμ­πε­ρι­φο­ράς, εκεί που παρου­σιά­στη­κε η χάρη του Θεού. Δηλα­δή, όπως ακρι­βώς ο ήλιος, χωρίς ακό­μη να ανα­τεί­λει, καταυ­γά­ζει με το φως του το μεγα­λύ­τε­ρο μέρος της γης, κατά όμοιο τρό­πο και ο Χρι­στός, όταν επρό­κει­το να ανα­τεί­λει από την μήτρα εκεί­νη και προ­τού να γεν­νη­θεί, φώτι­σε ολό­κλη­ρη την οικου­μέ­νη. Γι’ αυτό τον λόγο οι προ­φή­τες σκιρ­τού­σαν από χαρά πριν να γεν­νη­θεί, οι γυναί­κες προ­έ­λε­γαν τα μέλλοντα[Λουκ.1,42–43: «Εὐλογη­μέ­νη σὺ ἐν γυναιξὶ καὶ εὐλογη­μέ­νος ὁ καρπὸς τῆς κοι­λί­ας σου· καὶ πόθεν μοι τοῦτο ἵνα ἔλθῃ ἡ μήτηρ τοῦ Κυρί­ου μου πρός με;(:Είσαι ευλο­γη­μέ­νη από τον Θεό εσύ περισ­σό­τε­ρο από κάθε άλλη γυναί­κα. Και είναι ευλο­γη­μέ­νο και το έμβρυο που βλά­στη­σε στην κοι­λιά σου ως καρ­πός άχραν­τος και παρ­θε­νι­κός. Και πώς μου έγι­νε αυτή η τιμή; Ποια αρε­τή ή αξία έχω εγώ, ώστε να έλθει να με επι­σκε­φτεί η μητέ­ρα του Κυρί­ου μου;)»] και ο Ιωάν­νης πριν να εξέλ­θει από την κοι­λιά της μητέ­ρας του της Ελι­σά­βετ ανα­πή­δη­σε από αγαλλίαση[Λουκ. 1,44: «Ἰδοὺ γὰρ ὡς ἐγένε­το ἡ φωνὴ τοῦ ἀσπα­σμοῦ σου εἰς τὰ ὦτά μου, ἐσκίρ­τη­σε τὸ βρέ­φος ἐν ἀγαλ­λιά­σει ἐν τῇ κοι­λίᾳ μου(:Και είσαι πραγ­μα­τι­κά η μητέ­ρα του Κυρί­ου μου, διό­τι να, μόλις ήλθε στα αυτιά μου η φωνή του χαι­ρε­τι­σμού σου, ανα­πή­δη­σε μέσα στα σπλά­χνα μου το βρέ­φος με ασυγ­κρά­τη­τη χαρά)»].

Έτσι και ο Ιωσήφ συμ­πε­ρι­φέρ­θη­κε με μεγά­λη λεπτό­τη­τα, αφού ούτε την κατήγ­γει­λε, ούτε την δια­πόμ­πευ­σε, παρά απο­πει­ρά­θη­κε μονά­χα να την απο­μα­κρύ­νει από το σπί­τι του. Ενώ λοι­πόν τα πράγ­μα­τα είχαν φθά­σει σ’ αυτό το σημείο και όλοι βρί­σκον­ταν σε αμη­χα­νία, εμφα­νί­ζε­ται ο άγγε­λος για να λύσει όλες τις απο­ρί­ες.

Αξί­ζει, όμως, να εξε­τά­σου­με για ποιο λόγο δεν μίλη­σε προ­η­γου­μέ­νως ο άγγε­λος, δηλα­δή, προ­τού να σκε­φθεί αυτό ο Ιωσήφ, αλλά, όταν το σκέ­φθη­κε, τότε εμφα­νί­ζε­ται. «Ταῦτα γὰρ αὐτοῦ ἐνθυ­μηθέντος(:ενώ όμως σκε­πτό­ταν αυτά)», λέγει ο ευαγ­γε­λι­στής, «ἰδοὺ ἄγγε­λος Κυρί­ου»[Ματθ. 1,20] έρχε­ται. Βέβαια, ο ίδιος άγγε­λος είχε αναγ­γεί­λει την ευχά­ρι­στη είδη­ση προς την Θεο­τό­κο, πριν ακό­μη συλ­λά­βει. Το γεγο­νός όμως αυτό δημιουρ­γεί νέα απο­ρία. Δηλα­δή εάν ο άγγε­λος δεν το έλε­γε στον Ιωσήφ, για ποιο λόγο το απο­σιώ­πη­σε η Παρ­θέ­νος, όταν το πλη­ρο­φο­ρή­θη­κε από τον άγγε­λο και ενώ έβλε­πε τον μνη­στή­ρα της να κατέ­χε­ται από σύγ­χυ­ση, δεν του έλυ­σε την απο­ρία; Ακό­μη, για ποιο λόγο δεν μίλη­σε ο άγγε­λος προ­τού να θορυ­βη­θεί ο Ιωσήφ;

Είναι ωστό­σο ανάγ­κη να επι­λύ­σου­με πρώ­τα την προ­γε­νέ­στε­ρη απο­ρία. Για­τί λοι­πόν δεν το είπε από την αρχή ο άγγε­λος στον Ιωσήφ, ώστε να μη βρε­θεί σε τέτοια αμη­χα­νία; Για να μη δεί­ξει απι­στία και πάθει ό,τι έπα­θε ο Ζαχα­ρί­ας[Λουκ.1,8–20]. Πραγ­μα­τι­κά, όταν βρι­σκό­μα­στε μπρο­στά στο θαυ­μα­στό γεγο­νός και το βλέ­που­με, τότε λοι­πόν είναι εύκο­λο να πιστέ­ψου­με σε αυτό. Όταν όμως δεν έχει καν αρχί­σει να πραγ­μα­το­ποιεί­ται ακό­μη, τότε δεν γίνε­ται εξί­σου εύκο­λα παρα­δε­κτό αυτό που λέγε­ται. Συνε­πώς, γι΄αυτό τον λόγο δεν το ανήγ­γει­λε από την αρχή ο άγγε­λος στον Ιωσήφ και για την ίδια αιτία το απο­σιώ­πη­σε και η Παρ­θέ­νος. Νόμι­σε δηλα­δή ότι δεν θα γινό­ταν πιστευ­τή από τον μνη­στή­ρα, όταν θα ανήγ­γει­λε είδη­ση παρά­δο­ξη· αντι­θέ­τως, θα τον εξόρ­γι­ζε περισ­σό­τε­ρο, εάν του γεν­νιό­ταν η υπο­ψία ότι προ­σπα­θού­σε να καλύ­ψει μια αμαρ­τία που είχε δια­πρα­χθεί. Διό­τι όταν ακό­μα κι αυτή η οποία επρό­κει­το να δεχθεί τόσο μεγά­λη χάρη, δει­κνύ­ει ανθρώ­πι­νη αδυ­να­μία και ερω­τά: «Πῶς ἔσται τοῦ­το ἐπεὶ ἄνδρα οὐ γινώ­σκω;(:Πώς θα γίνει το πρω­το­φα­νές και πρω­τά­κου­στο τού­το μυστή­ριο, και πώς θα συλ­λά­βω και θα γεν­νή­σω αφού δεν έχω συζυ­γι­κή σχέ­ση με άντρα;)»[Λουκ. 1,34], πολύ περισ­σό­τε­ρο θα εξέ­φρα­ζε αμφι­βο­λί­ες εκεί­νος (:ο Ιωσήφ) δεδο­μέ­νου μάλι­στα ότι θα πλη­ρο­φο­ρεί­το την παρά­δο­ξη είδη­ση από τη γυναί­κα η οποία μπο­ρού­σε να εγεί­ρει κάθε υπο­ψία.

Αυτή είναι λοι­πόν η αιτία για την οποία η Παρ­θέ­νος δεν λέγει τίπο­τε στον Ιωσήφ για τον ευαγ­γε­λι­σμό του αγγέ­λου. Όταν όμως έφθα­σε η κατάλ­λη­λη ευκαι­ρία, εμφα­νί­ζε­ται ο άγγε­λος. Γεν­νά­ται όμως το ερώ­τη­μα: Για­τί δεν έκα­νε το ίδιο και στην Παρ­θέ­νο και δεν επα­νέ­λα­βε τον ευαγ­γε­λι­σμό μετά την κύη­ση; Αναμ­φί­βο­λα, για να μην βρι­σκό­ταν σε ταρα­χή και μεγά­λη ανη­συ­χία καθ’ όλο το διά­στη­μα της κυο­φο­ρί­ας. Ήταν, βέβαια, φυσι­κό, αφού δεν θα γνώ­ρι­ζε την πραγ­μα­τι­κή σημα­σία του γεγο­νό­τος, να σκε­φθεί κάτι άτο­πο για τον εαυ­τό της και να απο­πει­ρα­θεί να θέσει τέλος στη ζωή της με απαγ­χο­νι­σμό ή με ξίφος, μην υπο­φέ­ρον­τας τη μεγά­λη ντρο­πή· διό­τι η Παρ­θέ­νος ήταν θαυ­μα­στή και φανε­ρώ­νει την αρε­τή της ο ευαγ­γε­λι­στής Λου­κάς, όταν λέγει ότι όταν άκου­σε τον χαι­ρε­τι­σμό του αγγέ­λου, δεν άφη­σε τον εαυ­τό της να κυριευ­θεί από χαρά, ούτε δέχτη­κε αδια­μαρ­τύ­ρη­τα αυτό που της ειπώ­θη­κε, αλλά αντι­θέ­τως κατα­λή­φθη­κε από ταρα­χή και προ­σπα­θού­σε να αντι­λη­φθεί ποια σημα­σία και ποιο σκο­πό να είχε ο χαι­ρε­τι­σμός αυτός[Λουκ. 1,28–29: «Καὶ εἰσελθὼν ὁ ἄγγε­λος πρὸς αὐτὴν εἶπε· χαῖρε, κεχα­ρι­τω­μέ­νη· ὁ Κύριος μετὰ σοῦ· εὐλογη­μέ­νη σὺ ἐν γυναι­ξίν. ἡ δὲ ἰδοῦσα διε­τα­ρά­χθη ἐπὶ τῷ λόγῳ αὐτοῦ, καὶ διε­λο­γί­ζε­το ποταπὸς εἴη ὁ ἀσπα­σμὸς οὗτος(: Μόλις μπή­κε ο άγγε­λος στο δωμά­τιό της, της είπε: “Χαί­ρε εσύ, που είσαι προι­κι­σμέ­νη από τον Θεό με πολ­λής και εξαι­ρε­τι­κές χάρι­τες. Ο Κύριος είναι μαζί σου και Αυτός σε γέμι­σε με τις χάρι­τές Του. Έχεις ευλο­γη­θεί εσύ όσο καμία άλλη γυναί­κα”. Αυτή όμως, όταν είδε τον άγγε­λο, ταρά­χτη­κε πολύ απ΄ τον λόγο που της είπε και σκε­πτό­ταν μέσα της ποια σημα­σία και ποιο σκο­πό να είχε άρα­γε ο χαι­ρε­τι­σμός αυτός)»]. Συνε­πώς, αυτή η οποία ήταν τόσο γνω­στή για την αρε­τή της, ασφα­λώς, θα έχα­νε τα λογι­κά της από την λύπη της, όταν θα σκε­πτό­ταν την ντρο­πή, αφού μάλι­στα δεν πίστευε ότι ήταν δυνα­τό όσα και αν έλε­γε, να πεί­σει κάποιον από όσους την άκου­γαν ότι το γεγο­νός δεν ήταν πρά­ξη μοι­χεί­ας.

Για να μη συμ­βούν λοι­πόν όλα τα παρα­πά­νω, εμφα­νί­στη­κε ο άγγε­λος προ της συλ­λή­ψε­ως· διό­τι έπρε­πε οπωσ­δή­πο­τε να είναι απαλ­λαγ­μέ­νη ταρα­χής η κοι­λιά εκεί­νη στην οποία εισήλ­θε ο Δημιουρ­γός του σύμ­παν­τος, και ακό­μη, να είναι ελεύ­θε­ρη από κάθε σύγ­χυ­ση η ψυχή, η οποία κρί­θη­κε άξια να υπη­ρε­τή­σει τόσο μεγά­λα μυστή­ρια.

Γι’ αυτούς τους λόγους, λοι­πόν, ομι­λεί ο άγγε­λος στην Παρ­θέ­νο προ της συλ­λή­ψε­ως, ενώ στον Ιωσήφ εμφα­νί­ζε­ται κατά τις ημέ­ρες της γεν­νή­σε­ως περί­που. Το γεγο­νός αυτό πολ­λοί οι οποί­οι από μεγά­λη αφέ­λεια δεν γνω­ρί­ζουν καλά τα πράγ­μα­τα, το θεώ­ρη­σαν ότι είναι δια­φω­νία μετα­ξύ των ευαγ­γε­λι­στών. Επει­δή, δηλα­δή, ο Λου­κάς γρά­φει ότι ο άγγε­λος έφε­ρε τη χαρ­μό­συ­νη είδη­ση στη Μαρία, ενώ ο Ματ­θαί­ος στον Ιωσήφ( γι’ αυτό δημιουρ­γούν την υπο­τι­θέ­με­νη διαφωνία),χωρίς να γνω­ρί­ζουν ότι έλα­βαν χώρα και οι δύο εμφα­νί­σεις. Την περί­πτω­ση αυτήν πρέ­πει να λαμ­βά­νου­με υπό­ψη και σε ολό­κλη­ρη τη διή­γη­ση, διό­τι έτσι θα δώσου­με απάν­τη­ση σε πολ­λές φαι­νο­με­νι­κές δια­φω­νί­ες.

Εμφα­νί­ζε­ται λοι­πόν ο άγγε­λος, όταν ο Ιωσήφ κατα­λή­φθη­κε από ταρα­χή. Ασφα­λώς ανα­βάλ­λει την εμφά­νι­σή του και για όσα είπα­με παρα­πά­νω, αλλά και για να απο­δει­χθεί η ευσέ­βεια του Ιωσήφ. Όταν όμως επρό­κει­το να ολο­κλη­ρω­θεί το έργο, έρχε­ται πλέ­ον ο άγγε­λος.

«Ταῦ­τα δὲ αὐτοῦ ἐνθυ­μη­θέν­τος, ἄγγε­λος Κυρί­ου κατ᾿ ὄναρ ἐφάνη αὐτῷ λέγων (:Ενώ όμως σκε­πτό­ταν αυτά, ιδού, ένας άγγε­λος του Κυρί­ου φάνη­κε στο όνει­ρό του και του είπε)».Βλέ­πεις την επιεί­κεια του ανδρός; Όχι μόνο, διό­τι δεν την τιμώ­ρη­σε, αλλά και διό­τι σε κανέ­να δεν είπε τίπο­τε, ούτε και στην ίδια που θεω­ρού­σε ως ύπο­πτη. Αντί­θε­τα, σκε­πτό­ταν μυστι­κά μέσα του, στην προ­σπά­θειά του να κρύ­ψει την αιτία και από την ίδια την Παρ­θέ­νο. Πραγ­μα­τι­κά, δεν είπε ο ευαγ­γε­λι­στής ότι ο Ιωσήφ ήθε­λε να την εκδιώ­ξει βίαια από τα σπί­τι του, παρά ότι ήθε­λε να της δώσει κρυ­φά δια­ζύ­γιο. Τόσο πολύ ήρε­μος και επιει­κής ήταν ο άνθρω­πος αυτός.

«Ταῦ­τα δὲ αὐτοῦ ἐνθυ­μη­θέν­τος, ἄγγε­λος Κυρί­ου κατ᾿ ὄναρ ἐφάνη αὐτῷ(:Καθώς λοι­πόν ο Ιωσήφ συλ­λο­γι­ζό­ταν αυτά, ένας άγγε­λος φάνη­κε στο όνει­ρό του)». Αλλά για­τί δεν έρχε­ται φανε­ρά ο άγγε­λος, όπως στους ποι­μέ­νες, τον Ζαχα­ρία και την Παρ­θέ­νο, αλλά έρχε­ται στο όνει­ρο του Ιωσήφ; Ήταν τόσο πολύ πιστός ο Ιωσήφ, ώστε δεν χρεια­ζό­ταν την εμφά­νι­ση αυτή ενώ­πιόν του για να πιστέ­ψει την αλή­θεια των λόγων του αγγέ­λου. Αντί­θε­τα, η Παρ­θέ­νος επει­δή ευαγ­γε­λι­ζό­ταν πολύ σπου­δαιό­τε­ρη είδη­ση και από αυτήν ακό­μη που άκου­σε ο Ζαχα­ρί­ας, χρεια­ζό­ταν και προ του γεγο­νό­τος παρά­δο­ξη εμφά­νι­ση. Επί­σης, οι ποι­μέ­νες βρί­σκον­ταν σε περισ­σό­τε­ρο πνευ­μα­τι­κά ακαλ­λιέρ­γη­τη και απο­λί­τι­στη κατά­στα­ση (και γι’ αυτό είχαν ανάγ­κη από πιο έντο­νη και πιο θαυ­μα­στή εμφά­νι­ση). Ο Ιωσήφ όμως δέχε­ται εύκο­λα την απο­κά­λυ­ψη διό­τι του έγι­νε μετά την εκδή­λω­ση της εγκυ­μο­σύ­νης και ενώ η ψυχή του είχε πλέ­ον κυριευ­θεί από την πονη­ρή καχυ­πο­ψία, αλλά ήταν και έτοι­μη να δεχθεί τις αγα­θές ελπί­δες, υπό την προ­ϋ­πό­θε­ση ότι θα εμφα­νι­ζό­ταν κάποιος που θα τον οδη­γού­σε με ευκο­λία προς αυτές. Γι’ αυτό και μαθαί­νει την ευχά­ρι­στη πλη­ρο­φο­ρία μετά την υπο­ψία που άρχι­σε να τον βασα­νί­ζει, για να του χρη­σι­μεύ­σει το γεγο­νός αυτό ως από­δει­ξη των λεγο­μέ­νων.

Πραγ­μα­τι­κά, ενώ τα σκέ­φθη­κε κατ’ ιδί­αν όλα αυτά, χωρίς να πει τίπο­τε σε κανέ­ναν άλλον, και άκου­σε τον άγγε­λο να του ομι­λεί για τις σκέ­ψεις του αυτές, του πρό­σφε­ρε πλέ­ον μια αδιά­σει­στη από­δει­ξη ότι είχε έλθει απε­σταλ­μέ­νος από τον Θεό· διό­τι μόνο ο Θεός έχει την ικα­νό­τη­τα να γνω­ρί­ζει τις από­κρυ­φες επι­θυ­μί­ες της καρ­διάς. Κοί­τα­ξε, λοι­πόν, πόσα πράγ­μα­τα λαμ­βά­νουν χώρα και αφε­νός μεν απο­δει­κνύ­ε­ται η ευσέ­βεια του Ιωσήφ, αφε­τέ­ρου δε ενι­σχύ­ει την πίστη του το γεγο­νός ότι η αναγ­γε­λία έγι­νε στην κατάλ­λη­λη στιγ­μή, αλλά επι­πλέ­ον και το όλο περι­στα­τι­κό δεν γεν­νά υπο­ψί­ες ανα­λη­θεί­ας, διό­τι φανε­ρώ­νει ότι έπα­θε ό,τι ήταν φυσι­κό να πάθει ένας άντρας.

Με ποιο τρό­πο όμως τον οδη­γεί προς την πίστη ο άγγε­λος; Άκου­σε και θαύ­μα­σε τη σοφία της αφη­γή­σε­ως. Όταν ήλθε, λοι­πόν, ο άγγε­λος λέγει: «Ἰωσὴφ υἱὸς ∆αυῒδ, μὴ φοβη­θῇς παρα­λα­βεῖν Μαριὰμ τὴν γυναῖ­κά σου (:Ιωσήφ, από­γο­νε του Δαυίδ, μη διστά­σεις και μη φοβη­θείς να παρα­λά­βεις στον οίκο σου την Μαριάμ, την αγνή και πιστή μνη­στή σου)»[Ματθ. 1,20]. Αμέ­σως δηλα­δή του υπεν­θυ­μί­ζει τον Δαβίδ, από το γένος του οποί­ου έμελ­λε να προ­έλ­θει ο Χρι­στός και δεν τον αφή­νει να ταρα­χθεί, αφού του υπεν­θύ­μι­σε την υπό­σχε­ση, η οποία είχε δοθεί προς ολό­κλη­ρο το γένος, με το να τον προ­σφω­νή­σει από τους προ­γό­νους του. Διό­τι για ποιο άλλο λόγο τον ονό­μα­σε «υιό του Δαυίδ»;

«Μὴ φοβη­θῇς(:Να μη δοκι­μά­σεις κανέ­να φόβο)», λέγει. Βέβαια, ο Θεός σε άλλες περι­πτώ­σεις δεν κάνει το ίδιο, αλλά όταν κάποιος όπως π.χ. ο Αβι­μέ­λεχ έκα­νε απρε­πείς σκέ­ψεις για κάποια γυναί­κα, χρη­σι­μο­ποί­η­σε προς αυτόν ο Θεός αυστη­ρό­τε­ρες λέξεις και τις συνό­δευ­σε από απει­λή, μολο­νό­τι και εκεί η συμ­πε­ρι­φο­ρά ήταν απο­τέ­λε­σμα της άγνοιας. Δηλα­δή, και εκεί­νος ο ίδιος ο βασι­λιάς των Γερά­ρων, ο Αβι­μέ­λεχ, χωρίς να γνω­ρί­ζει ότι η Σάρα είναι σύζυ­γος και όχι αδελ­φή του Αβρα­άμ όπως νόμι­ζε, έλα­βε τη Σάρα για να την έχει ως σύζυ­γό του, αλλά παρά ταύ­τα τον επέ­πλη­ξε ο Θεός[Γέν. 12,10–20 και 20, 1–18· ειδι­κό­τε­ρα, βλ. Γέν.20, 3 : «Καὶ εἰσῆλθεν ὁ Θεὸς πρὸς Ἀβιμέ­λεχ ἐν ὕπνῳ τὴν νύκτα καὶ εἶπεν· ἰδοὺ σὺ ἀποθνή­σκεις περὶ τῆς γυναι­κός, ἧς ἔλαβες, αὕτη δέ ἐστι συνῳκηυῖα ἀνδρί (:Ο Θεός όμως παρου­σιά­στη­κε στον Αβι­μέ­λεχ κατά την νύκτα στο όνει­ρό του και του είπε· “ιδού εσύ πεθαί­νεις αμέ­σως μετά ως τιμω­ρία, εξαι­τί­ας της γυναι­κός, την οποία έλα­βες, διό­τι αυτή είναι σύζυ­γος άλλου ανδρός, του Αβρα­άμ”)»]. Στην προ­κει­μέ­νη όμως περί­πτω­ση ο Θεός φέρε­ται με μεγα­λύ­τε­ρη επιεί­κεια, διό­τι είναι μεγί­στη η σπου­δαιό­τη­τα των γεγο­νό­των που επι­τε­λούν­ται, αλλά και η μετα­ξύ των δύο ανδρών δια­φο­ρά, ώστε δεν θεω­ρεί­ται απα­ραί­τη­τη η επί­πλη­ξη.

Με το να πει «μη δοκι­μά­σεις κανέ­να φόβο» απο­δει­κνύ­ει ότι ο Ιωσήφ είχε κυριευ­θεί από φόβο μήπως έλθει αντι­μέ­τω­πος προς το θέλη­μα του Θεού, εάν την εκλάμ­βα­νε ως μοι­χα­λί­δα· διό­τι δια­φο­ρε­τι­κά δεν θα σχε­δί­α­ζε να την απο­μα­κρύ­νει από το σπί­τι του. Με όλα αυτά λοι­πόν, απο­δει­κνύ­ει ότι ο άγγε­λος ήλθε εκ μέρους του Θεού, αφού του απο­κα­λύ­πτει και του φανε­ρώ­νει τις σκέ­ψεις και τα συναι­σθή­μα­τα, τα οποία δοκί­μα­σε.

Αφού λοι­πόν ανα­φέ­ρε­ται το όνο­μα της Παρ­θέ­νου, δεν στα­μά­τη­σε εκεί, αλλά πρό­σθε­σε: «την γυναί­κα σου». Βέβαια, δεν θα την απο­κα­λού­σε με τέτοιο τρό­πο, εάν είχε δια­φθα­ρεί και είχε φερ­θεί με ανή­θι­κο τρό­πο προ­δί­δον­τάς τον. Μάλι­στα όταν λέγει «γυναί­κα», εννο­εί την μνη­στή, όπως ακρι­βώς συνη­θί­ζει η Γρα­φή να ονο­μά­ζει «γαμ­προύς» τους μνη­στή­ρες και προ του γάμου.

Τι σημαί­νει όμως η λέξη «να παρα­λά­βει»; Να την κρα­τή­σει στο σπί­τι του, επει­δή με τη σκέ­ψη του της είχε δώσει πλέ­ον δια­ζύ­γιο. «Συνε­πώς αυτήν την οποία έχεις απο­μα­κρύ­νει ήδη με τα σχέ­διά σου», λέγει, «να την κρα­τή­σεις κον­τά σου. Σου την παρα­δί­δει ο Θεός, όχι οι γονείς της. Σου την παρα­δί­δει, όμως, όχι ως σύζυ­γο, αλλά απλώς για να κατοι­κείς μαζί της, και σου την παρα­δί­δει δια­μέ­σου της δικής μου φωνής». Όπως δηλα­δή, αργό­τε­ρα, ο Χρι­στός παρέ­δω­σε τη Μητέ­ρα Του στον μαθη­τή[ Ιω. 19, 26–27: «Ἰησοῦς οὖν ἰδὼν τὴν μητέ­ρα καὶ τὸν μαθητὴν παρεστῶτα ὃν ἠγάπα, λέγει τῇ μητρὶ αὐτοῦ· γύναι, ἴδε ὁ υἱός σου ·εἶτα λέγει τῷ μαθητῇ· ἰδοὺ ἡ μήτηρ σου. καὶ ἀπ᾿ ἐκεί­νης τῆς ὥρας ἔλαβεν ὁ μαθητὴς αὐτὴν εἰς τὰ ἴδια(:Ο Ιησούς λοι­πόν, όταν είδε τη μητέ­ρα Του και τον μαθη­τή που αγα­πού­σε να στέ­κε­ται εκεί κον­τά, λέει στην μητέ­ρα του: ‘’ Γυναί­κα, να ποιος από τώρα θα είναι γιος σου’’. Έπει­τα λέει στον μαθη­τή:’’ Να η μητέ­ρα σου’’. Και από εκεί­νη την ώρα την πήρε ο μαθη­τής στο κατά­λυ­μά του)»], έτσι και τώρα την παρα­δί­δει στην προ­στα­σία του Ιωσήφ.

Στη συνέ­χεια, αφού έθι­ξε το θέμα της γεν­νή­σε­ως του Υιού του Θεού με τη δημιουρ­γι­κή επε­νέρ­γεια του Αγί­ου Πνεύ­μα­τος, δεν ανέ­φε­ρε την πονη­ρή υπο­ψία που ως τότε βασά­νι­ζε τον Ιωσήφ για την Μαρία, αλλά κατά τρό­πο περισ­σό­τε­ρο ευγε­νή και δια­κρι­τι­κό ο άγγε­λος την εξα­φά­νι­σε, με το να δώσει την εξή­γη­ση του επι­κεί­με­νου τοκε­τού. Έτσι απο­δεί­κνυε ότι εκεί­νη η αιτία, η οποία τον έκα­νε να νιώ­σει φόβο και ήθε­λε να απο­μα­κρύ­νει την Παρ­θέ­νο από το σπί­τι του, αυτή ακρι­βώς ήταν που θα τον έκα­νε να ενερ­γή­σει σωστά, εάν έπαιρ­νε την Παρ­θέ­νο κον­τά του και της πρό­σφε­ρε την προ­στα­σία του κάτω από τη στέ­γη του σπι­τιού του. Με αυτόν τον τρό­πο διέ­λυ­σε πλή­ρως την αγω­νία του Ιωσήφ, με την αφθο­νία της πει­στι­κό­τη­τας των λόγων του· διό­τι δεν λέγει μόνο ότι η Παρ­θέ­νος είναι απαλ­λαγ­μέ­νη από την υπο­ψία της παρά­νο­μης συνευ­ρέ­σε­ως, αλλά επι­πλέ­ον εξη­γεί ότι κυο­φο­ρεί κατά τρό­πο υπερ­βαί­νον­τα τους φυσι­κούς νόμους. «Συνε­πώς, όχι μόνο να διώ­ξεις τελεί­ως τον φόβο σου, αλλά και να χαί­ρε­σαι υπερ­βο­λι­κά».

«Τὸ γὰρ ἐν αὐτῇ γεν­νηθὲν ἐκ Πνεύ­μα­τός ἐστιν Ἁγίου(:διό­τι το παι­δί που κυο­φο­ρεί­ται μέσα της έχει συλ­λη­φθεί από τη δημιουρ­γι­κή επε­νέρ­γεια του Αγί­ου Πνεύ­μα­τος)»[Ματθ.1,20].Παράδοξο είναι το περιε­χό­με­νο των λόγων αυτών και υπερ­βαί­νει την ανθρώ­πι­νη νόη­ση και τους νόμους της φύσε­ως. Πώς λοι­πόν μπο­ρού­σε να το πιστέ­ψει ο άνθρω­πος αυτός, ο Ιωσήφ δηλα­δή, ο οποί­ος δεν είχε πεί­ρα από παρό­μοια λόγια; «Μα φυσι­κά από την απο­κά­λυ­ψη των προ­η­γού­με­νων γεγο­νό­των», λέγει. Διό­τι γι’ αυτόν ακρι­βώς τον σκο­πό του φανέ­ρω­σε ο άγγε­λος όλες γενι­κώς τις σκέ­ψεις του, δηλα­δή, τα συναι­σθή­μα­τά του, τους φόβους του και ό, τι δια­νο­ή­θη­κε να πρά­ξει, για να τον κάνει να πιστέ­ψει και αυτό από τις απο­κα­λύ­ψεις αυτές. Και όχι μόνο από τα γεγο­νό­τα του παρελ­θόν­τος τον οδη­γεί προς την πίστη, αλλά μάλ­λον από τα μέλ­λον­τα να ακο­λου­θή­σουν: «Τέξε­ται υἱόν»(:Θα γεν­νή­σει ένα γιο)»,λέγει, «καὶ καλέ­σεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦ(:και εσύ που από τον νόμο της Παλαιάς Δια­θή­κης ανα­γνω­ρί­ζε­σαι ως προ­στά­της του, θα του δώσεις το όνο­μα ’’Ιησούς’’, το οποίο σημαί­νει ‘’σωτή­ρας’’)»[Ματθ.1,21].

«Επο­μέ­νως, να μην έχεις την ιδέα ότι είσαι απαλ­λαγ­μέ­νος από την υπο­χρέ­ω­ση να προ­σφέ­ρεις τις υπη­ρε­σί­ες σου στην τακτο­ποί­η­ση των ζητη­μά­των τα οποία σχε­τί­ζον­ται με το νεο­γέν­νη­το, επει­δή η γέν­νη­σή Του έχει ως αιτία την επε­νέρ­γεια του Αγί­ου Πνεύ­μα­τος· διό­τι, μολο­νό­τι δεν έπαι­ξες κανέ­να ρόλο στη γέν­νη­ση και παρέ­μει­νε ανέ­πα­φη η Παρ­θέ­νος, εντού­τοις σου ανα­θέ­τω το εξής καθή­κον, το οποίο απο­τε­λεί γνώ­ρι­σμα του πατέ­ρα, χωρίς βέβαια να κατα­στρέ­φει την ιδιό­τη­τα της παρθενίας,δηλαδή να δώσεις το όνο­μα στο παι­δί. Εσύ, λοι­πόν, θα το ονο­μά­σεις. Έστω κι αν δεν είναι δικό σου το παι­δί, θα εκτε­λέ­σεις χάριν αυτού τα καθή­κον­τα που ανή­κουν στον πατέ­ρα. Γι’ αυτό αμέ­σως σου δίδω τη θέση του πατέ­ρα για το παι­δί που γεν­νιέ­ται, με το να σου ανα­θέ­σω να δώσεις το όνο­μα σε αυτό».

Έπει­τα για να μη δημιουρ­γη­θεί η υπο­ψία στον οποιον­δή­πο­τε ότι είναι πραγ­μα­τι­κός πατέ­ρας, άκου­σε με πόση προ­σο­χή ομι­λεί στη συνέ­χεια: «Θα γεν­νή­σει», λέγει, «υιό». Δεν είπε: «Θα σου γεν­νή­σει γιο», αλλά απλώς «θα γεν­νή­σει» χωρίς να προσ­διο­ρί­σει τη φρά­ση· διό­τι δεν γεν­νού­σε τον Ιησού χάριν του Ιωσήφ, αλλά Τον χάρι­ζε στην οικου­μέ­νη ολό­κλη­ρη.

Γι’ αυτό τον λόγο ήλθε ο άγγε­λος από τον ουρα­νό φέρον­τας το όνο­μα, για να απο­δεί­ξει και με το γεγο­νός αυτό ότι η γέν­νη­ση ήταν άξια θαυ­μα­σμού, διό­τι ο Θεός από υψη­λά έστει­λε με τον άγγε­λο το όνο­μα στον Ιωσήφ. Αλλά και το ίδιο το όνο­μα δεν στε­ρεί­το περιε­χο­μέ­νου. Αντί­θε­τα, περιέ­κλειε ένα θησαυ­ρό, από τον οποίο πήγα­ζαν ανα­ρίθ­μη­τα καλά. Γι’ αυτό και ερμη­νεύ­ει αυτό ο άγγε­λος και συν­τε­λεί στο να δημιουρ­γη­θούν αγα­θές ελπί­δες. Έτσι οδη­γεί τον Ιωσήφ προς την πίστη. Βέβαια, συνη­θί­ζου­με να δεί­χνου­με μεγα­λύ­τε­ρο ενδια­φέ­ρον γι’ αυτά τα θέμα­τα, γι’ αυτό και πιστεύ­ου­με ευκο­λό­τε­ρα στα ευχά­ρι­στα.