Ἡ ἄμμος εἶνε ἕνα ἐλάχιστο μόριο ὕλης. Ἕνας κόκκος θραύσματος ὀρυκτῶν ἢ πετρωμάτων, τὰ ὁποῖα κάτω ἀπὸ τὴν πίεσι ὑδάτινων ὄγκων διασπῶνται καὶ κατακερματίζονται. Ποιός δίνει σημασία σ’ ἕνα κόκκο ἄμμου; Ἀλλ’ οἱ κόκκοι τῆς ἄμμου συσσωρευόμενοι καταλαμβάνουν σοβαρὲς ἐκτάσεις ἐδάφους καὶ σχηματίζουν στὶς παραλίες τὶς ἀμμουδιές. Σ’ αὐτὲς ἀποσύρουν τὰ ἁλιευτικά τους πλοιάρια οἱ ἁλιεῖς, ἁπλώνουν, καθαρίζουν καὶ τακτοποιοῦν τὰ δίκτυά τους, ἀπολαμβάνουν τὸν ἥλιο οἱ λουόμενοι, καὶ παίζουν εὐχαρίστως τὰ παιδιά. Ἡ δὲ ἄμμος, ἡ ὁποία συσσωρεύεται σὲ ἐρημικὰ μέρη τῆς γῆς, καταλαμβάνει ἀχανεῖς ἐκτάσεις καὶ σχηματίζει Σαχάρες. Ἐὰν δὲ στὶς ἐρήμους αὐτὲς ἐκτάσεις πνεύσῃ σφοδρὸς ἄνεμος, τότε ὑψώνονται τεράστια σύννεφα, ὄχι πλέον ἀπὸ ὑδρατμούς, ἀλλ’ ἀπὸ κόκκους ἄμμου· δημιουργοῦνται οἱ ἀμμοθύελλες, ποὺ σκιάζουν τὸν ἥλιο. Ἡ δὲ δύναμί τους εἶνε φοβερή. Ἕνας κόκκος ἄμμου μηδὲν ὡς πρὸς τὴ δύναμι. Ἀλλ’ ἀναρίθμητοι κόκκοι ἄμμου εἶνε πελώρια δύναμι. Ὅπως ἀναφέρει ἡ ἱστορία, ἀμμοθύελλες σκέπασαν ὡς σάβανα καὶ ἐξαφάνισαν πόλεις. Καὶ μετὰ πολλοὺς αἰῶνες συνεργεῖα ἀρχαιολόγων ἀγωνίζονται ν’ ἀνακαλύψουν κάτω ἀπὸ τὰ στρώματα τῆς ἄμμου ἴχνη πολιτισμοῦ. Στρατιὲς δέ, οἱ ὁποῖες ἦταν ὑποχρεωμένες νὰ διαβοῦν ἀπὸ τὶς ἐρήμους, ὑπέφεραν πολὺ λόγῳ τοῦ καύσωνος, ὁ ὁποῖος πυρακτώνει τὴν ἄμμο, καὶ περισσότερο λόγῳ τῆς ἀνυδρίας. Πόσο ὑπέφεραν οἱ στρατιῶτες μας, ὅταν κατὰ τὸ θέρος τοῦ 1921 ἐξορμώντας πρὸς τὴν Ἄγκυρα ἀναγκάσθηκαν νὰ διαβοῦν τὴν Ἁλμυρὴ ἔρημο!
Ἀλλ’ ἡ ἄμμος, ἡ ὁποία ἀπὸ ἀπόψεως ἐπιστημονικῆς εἶνε ἀντικείμενο ἐρεύνης τῶν γεωλόγων, μέσα στὴν Ἁγία Γραφὴ χρησιμοποιεῖται, ὅπως καὶ ἄλλα φυσικὰ πράγματα, ὡς εἰκόνα καὶ σύμβολο πνευματικῶν πραγμάτων καὶ ἀληθειῶν. Ἡ ἄμμος διδάσκαλος καὶ ἱεροκῆρυξ! Περίεργο σᾶς φαίνεται; Δὲν εἶνε περίεργο. Διότι μὲ ὅλα διδάσκει ὁ Θεός.
Πρῶτον, κατὰ τὴ Γραφή, ἡ ἄμμος εἶνε ἔκφρασι τοῦ ἀμετρήτου πλήθους. Ὁ Θεὸς μιλώντας στὸν πατριάρχη Ἀβραὰμ εἶπε· «Ἀνάβλεψον τοῖς ὀφθαλμοῖς σου καὶ ἴδε ἀπὸ τοῦ τόπου, οὗ νῦν σὺ εἶ, πρὸς βορρᾶν καὶ λίβαν καὶ ἀνατολὰς καὶ θάλασσαν· ὅτι πᾶσαν τὴν γῆν, ἣν σὺ ὁρᾷς, σοὶ δώσω αὐτὴν καὶ τῷ σπέρματί σου ἕως αἰῶνος. Καὶ ποιήσω τὸ σπέρμα σου ὡς τὴν ἄ μ μ ο ν τῆς γῆς εἰ δύναταί τις ἐξαριθμῆσαι τὴν ἄ μ μ ο ν τῆς γῆς, καὶ τὸ σπέρμα σου ἐξαριθμηθήσεται» (Γεν. 13:14-16). Τὴν ἴδια ὑπόσχεσι, ὅτι ὁ Ἑβραϊκὸς λαὸς θὰ αὐξανόταν καὶ θὰ γινόταν ὅπως ἡ ἄμμος τῆς θαλάσσης ἡ ἀναρίθμητος, ὁ Θεὸς ἐπανέλαβε πρὸς τὸν πατριάρχη Ἰακώβ (Γεν. 28:14).
Ἀλλ’ ἕνα ἔθνος δὲν εἶνε μεγάλο, ἐὰν ἁπλῶς ἔχῃ πολλὰ ἑκατομμύρια ἀνθρώπων, ὅπως ἡ ἄμμος τῆς θαλάσσης. Ἕνα ἔθνος εἶνε πραγματικῶς μεγάλο, ἐὰν σ’ αὐτὸ ὑπάρχουν ἀξιόλογοι ἄνθρωποι, ἄνθρωποι μὲ πίστι, σοφία, ἐπιστήμη καὶ προπάντων ἀρετή. Τὴν ἀλήθεια αὐτὴ τονίζει ὁ προφήτης Ἡσαΐας, ὅταν λέγῃ· «Καὶ ἐὰν γένηται ὁ λαὸς Ἰσραὴλ ὡς ἡ ἄμμος τῆς θαλάσσης, τὸ κατάλειμμα αὐτῶν σωθήσεται» (Ἡσ. 10:22). Ἀπὸ τὰ ἑκατομμύρια, δηλαδή, τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ θὰ σωθῇ μόνο ἕνα μικρὸ ποσοστό, τὸ ἐκλεκτὸ ὑπόλοιπο, οἱ πιστοί. Τὸ ἴδιο μπορεῖ νὰ λεχθῇ καὶ γιὰ τὸ νέο Ἰσραήλ, τὸ χριστιανικὸ κόσμο. Ὁ κόσμος αὐτὸς στὶς μέρες μας ἔφθασε τὰ δισεκατομμύρια. Ἀλλὰ πόσοι ἀπ’ αὐτοὺς θὰ σωθοῦν; Πάλι τὸ «λεῖμμα», τὸ ἐκλεκτὸ ὑπόλοιπο, οἱ πιστοὶ χριστιανοὶ θὰ σωθοῦν. Φίλοι ἀναγνῶστες! Δὲν σᾶς τρομάζει αὐτὸς ὁ λόγος τῆς Γραφῆς;
Ἀλλὰ νομίζουμε, ὅτι δὲν ἀπομακρυνόμεθα ἀπὸ τὶς σχετικὲς ἔννοιες τῆς Γραφῆς, ἐὰν ποῦμε, ὅτι ἡ ἄμμος εἶνε συμβολικὴ ἔκφρασι καὶ τῶν ἀναριθμήτων φανερῶν καὶ ἀφανῶν εὐεργεσιῶν, τὶς ὁποῖες ἡ σοφία τοῦ Θεοῦ διαρκῶς σκορπίζει στὸν ἄνθρωπο μὲ μυρίους τρόπους. Τὴν ἀνεξιχνίαστη αὐτὴ σοφία τοῦ Θεοῦ στὰ μικρὰ καὶ στὰ μεγάλα ἐξυμνεῖ ἡ Σοφία Σειρὰχ στὴν ἀρχή της· «Πᾶσα σοφία παρὰ Κυρίου καὶ μετ’ αὐτοῦ ἐστιν εἰς τὸν αἰῶνα. Ἄμμον θαλασσῶν καὶ σταγόνας ὑετοῦ καὶ ἡμέρας αἰῶνος τίς ἐξαριθμήσει; Ὕψος οὐρανοῦ καὶ πλάτος γῆς καὶ ἄβυσσον καὶ σοφίαν τίς ἐξιχνιάσει;» (Σοφ. Σειρ. 1:1-3). Τί ν’ ἀνταποδώσωμε στὸ Θεὸ γιὰ τὶς πρὸς ἐμᾶς εὐεργεσίες του, οἱ ὁποῖες εἶνε ἀναρίθμητες ὅπως ἡ ἄμμος τῆς θαλάσσης καὶ ἀνεξιχνίαστες; Νὰ τὸν ὑμνοῦμε; Νὰ τὸν δοξολογοῦμε; Νὰ λέγωμε ἀκατάπαυστα τὸ «Δόξα σοι, Κύριε, δόξα σοι»; Ἀλλά, Χριστέ! Καὶ ἂν ἀκόμη, ὅπως λέγει ὁ ποιητὴς τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου, σοῦ προσφέρωμε ὕμνους ἰσαρίθμους μὲ τὴν ἄμμο, «οὐδὲν τελοῦμεν ἄξιον ὧν δέδωκας ἡμῖν».
Ἀλλὰ δυστυχῶς, ἀντὶ ὕμνων καὶ δοξολογιῶν, ὕβρεις καὶ βλασφημίες ἐκστομίζονται καθημερινῶς κατὰ τοῦ Θεοῦ καὶ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ, καὶ ἄλλες παραβάσεις μεγάλων καὶ μικρῶν ἐντολῶν συνεχῶς διαπράττονται μὲ ἔργα, μὲ λόγους καὶ μὲ λογισμούς, οἱ ὁποῖοι, ἀναρίθμητοι ὅπως ἡ ἄμμος τῆς θαλάσσης, μᾶς ὑπενθυμίζουν τὸ περίφημο τροπάριο τῆς Κασσιανῆς· «Ἁμαρτιῶν μου τὰ πλήθη καὶ κριμάτων σου ἀβύσσους τίς ἐξιχνιάσει, ψυχοσῶστα Σωτήρ μου;».
Ἡ ἄμμος συμβολικὴ ἔκφρασι τοῦ ἀναριθμήτου πλήθους τῶν ἀνθρώπων καὶ τῆς σοφίας καὶ τῶν εὐεργεσιῶν τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ καὶ τοῦ ἀναριθμήτου πλήθους τῶν ἁμαρτιῶν μας. Ὡς πρὸς τὸ τελευταῖο τοῦτο, ἡ ἄμμος εἶνε εἰκονικὴ ἔκφρασι τῆς ἁμαρτίας καὶ ἀπὸ τὴν ἑξῆς ἄποψι.
Ὅταν σιδηροδρομικὴ ἁμαξοστοιχία διέρχεται ἀπὸ ἐρήμους ἐκτάσεις, τὰ παράθυρα τῶν σιδηροδρόμων κλείνονται καλά, γιὰ νὰ μὴν εἰσέρχωνται τὰ λεπτὰ σωματίδια τῆς ἄμμου. Ἐν τούτοις ὅμως ἡ λεπτότατη ἄμμος κατορθώνει καὶ διεισδύει ἀπὸ τὶς σχισμὲς καὶ λεπτὸ στρῶμα τῆς ἄμμου καλύπτει τὸ ἐσωτερικὸ τῶν βαγονιῶν. Ἔτσι καὶ ἡ ἁμαρτία ὡς πονηρός λογισμὸς κατορθώνει καὶ διεισδύει στοὺς μυστικούς θαλάμους τῆς ψυχῆς, καὶ γι’ αὐτὸ ἀκοῦμε ἀσκητὰς καὶ νηπτικούς πατέρες ν’ ἀναστενάζουν. Διότι, παρ’ ὅλη τὴν ἐπαγρύπνησι καὶ προσοχὴ καὶ ἄσκησι, δὲν μένουν ἀμόλυντοι ἀπὸ ἁμαρτωλοὺς λογισμούς. Μία λέμβος δὲν βυθίζεται μόνο ἐὰν σ’ αὐτὴ ριφθῇ ὀγκώδης βράχος, ἀλλὰ βυθίζεται καὶ ἐὰν ὀλίγο κατ’ ὀλίγον γεμισθῇ μὲ ἄμμο. Ἔτσι καὶ ὁ ἄνθρωπος ναυαγεῖ πνευματικῶς, ὄχι μόνο ὅταν διαπράττῃ μεγάλη ἁμαρτία, ἀλλὰ καὶ ὅταν ἀφήνῃ τὸ Διάβολο νὰ γεμίζῃ τὴν ψυχή του μὲ πονηρὲς σκέψεις καὶ ἐπιθυμίες.
Ἀλλὰ τὴν ἄμμο ἡ Σοφία Σειρὰχ μεταχειρίζεται καὶ ὡς εἰκόνα μιᾶς ἄλλης πραγματικότητος. Ἐὰν τὰ παιδιὰ καὶ οἱ νέοι δὲν κουράζωνται νὰ περπατοῦν καὶ νὰ παίζουν στὴν ἄμμο, ἕνας ὅμως γέρων πολύ δυσκολεύεται νὰ βαδίζῃ σὲ ἀμμώδη ἔκτασι, καὶ μάλιστα ἀνηφορική. Ἀλλ’ ἐὰν γιὰ ἕνα γέροντα τὸ βάδισμα σὲ ἀμμώδη περιοχὴ εἶνε βαρὺ καὶ ἐπίπονο, πολύ περισσότερο βαρὺ καὶ ἐπίπονο εἶνε νὰ ζῇ ὁ ἄνδρας μὲ γλωσσώδη γυναῖκα. Εἶνε σὰν νὰ ὑποχρεώνεται νὰ βαδίζῃ, ὄχι ἐπὶ μίαν ὥρα ἢ ἡμέρα, ἀλλὰ καθ’ ὅλη τὴ ζωή του, σὲ ἀμμώδη καὶ ἀνηφορικὸ τόπο. Μπορεῖτε νὰ φαντασθῆτε τὸ μαρτύριό του; Μόνο ἄνδρες, οἱ ὁποῖοι γιὰ τὶς ἁμαρτίες τους ἔλαβαν γλωσσώδεις γυναῖκες, ἔλαβαν καὶ τέτοια πικρὰ πεῖρα. Ὦ ἀνόητοι ἄνδρες, ὅσοι εἱλκύσθητε ἀπὸ τὸ ἐξωτερικὸ κάλλος τῶν γυναικῶν καὶ δὲν ἐξετάσατε, ἐὰν ἔχουν ἠθικὰ καὶ θρησκευτικά προσόντα, ταπείνωσι, περίσκεψι, σεμνότητα καὶ ἐγκράτεια γλώσσας! Δικαίως τώρα τιμωρεῖσθε γιὰ τὴν ἄφρονη ἐκλογή σας. Βαδίζετε τώρα μὲ ὑπομονὴ πολλὴ τὴ Σαχάρα τῆς ζωῆς σας καὶ «ἐν τῇ ὑπομονῇ ὑμῶν κτήσασθε τὰς ψυχὰς ὑμῶν» (Λουκ. 21:19). Διότι γυμνάσιο ὑπομονῆς καὶ μέσο ἐξαγνισμοῦ εἶνε μία τέτοια γυναίκα. Ἐξάγετε, λοιπόν, καὶ ἐκ τοῦ πικροῦ γλυκύ. Οἱ δὲ νέοι, προτοῦ προβοῦν στὴν ἐκλογὴ τῆς συντρόφου τους, ἂς προσέξουν καλῶς τὸ θεόπνευστο λόγο «Συνοικῆσαι λέοντι καὶ δράκοντι εὐδοκήσω ἢ ἐνοικῆσαι μετὰ γυναικὸς πονηρᾶς. Πονηρία γυναικὸς ἀλλοιοῖ τὴν ὅρασιν αὐτῆς καὶ σκοτοῖ τὸ πρόσωπον αὐτῆς ὡς ἄρκος. Ἀνὰ μέσον τοῦ πλησίον αὐτοῦ ἀναπεσεῖται ὁ ἀνὴρ αὐτῆς, καὶ ἀκούσας ἀνεστέναξε πικρά. Μικρὰ πᾶσα κακία πρὸς κακίαν γυναικός, κλῆρος ἁμαρτωλοῦ ἐπιπέσοι αὐτῇ. Ἀνάβασις ἀμμώδης ἐν ποσὶ πρεσβυτέρου, οὕτως γυνὴ γλωσσώδης ἀνδρὶ ἡσύχῳ» (Σοφ. Σειρ. 25:16-20).
Ἀλλ’ ἡ ἄμμος μᾶς παρέχει καὶ ἄλλη εἰκόνα. Ὅταν ἤμασταν μικρά παιδιά, παίζαμε στὴν παραλία τῆς νήσου Πάρου. Μὲ τὴν ἄμμο κατασκευάζαμε, ὡς δῆθεν σπουδαῖοι ἀρχιτέκτονες, μικρὰ οἰκήματα ποικίλων σχημάτων καὶ θαυμάζαμε αὐτά. Ἀλλὰ μετὰ ἀπὸ λίγο σφοδρὸ κῦμα τῆς θαλάσσης σάρωνε τὰ παιδικά κατασκευάσματά μας. Καὶ μεῖς γινόμασταν περίλυποι. Ἀλλὰ μήπως καὶ οἱ μεγάλοι στὴν ἡλικία δὲν παίζουν, ὅπως τὰ παιδιά; Καὶ τὰ ἔργα τους, τεχνικὰ καὶ ἐπιστημονικά, τὰ ὁποῖα θεωροῦν μεγάλα καὶ σπουδαῖα καὶ θαυμάζει ὁ κόσμος, δὲν ἔρχεται ὥρα, κατὰ τὴν ὁποία καταρρέουν καὶ ἐκμηδενίζονται ὡς παιδικὰ παιχνίδια;
Ἀσταθὴς καὶ ἀνασφαλὴς ἡ ἄμμος. Ποιός σώφρων ἄνθρωπος τολμᾷ νὰ κτίσῃ στὴν ἄμμο τὸ σπίτι του; Ὅπως εἶπε ὁ Χριστός, θὰ ἔλθουν ἡ βροχὴ καὶ οἱ ποταμοὶ καὶ οἱ ἄνεμοι, καὶ θὰ προσπέσουν στὸ σπίτι, καὶ θὰ πέσῃ, καὶ θὰ εἶνε ἡ πτῶσι του μεγάλη. Ὄχι στὴν ἄμμο, ἀλλὰ στὴν πέτρα, σὲ στερεὸ ἔδαφος, κτίζονται τὰ σπίτια. Ἀλλὰ καὶ σύ, ὦ ἄνθρωπε, ὁ ὁποῖος θέλεις νὰ εἶσαι μαθητής μου, λέγει ὁ Χριστός, μὴ κτίζεις τὸ πνευματικὸ οἰκοδόμημά σου στὴν ἄμμο, ἁπλῶς δηλαδὴ σὲ λόγους καὶ θεωρίες. Ἀλλὰ κτίζε τὸ πνευματικὸ οἰκοδόμημά σου στὰ ἔργα τῆς πίστεως. Ἡ πίστι, ὄχι ἁπλῶς μὲ λόγους ἀλλὰ μὲ ἔργα, ἡ πίστι ποὺ ἐνεργεῖται μὲ ἀγάπη, αὐτὴ εἶνε τὸ θεμέλιο τῶν στερεῶν πνευματικῶν οἰκοδομημάτων. Καμμία θύελλα, κανεὶς ποταμός, ὁσοδήποτε ὁρμητικός, κανείς ἄνεμος, ὁσοδήποτε σφοδρός, καμμία δηλαδὴ ἀντιξοότης τῆς ζωῆς, καμμία θλῖψι καὶ περιπέτεια, δὲν μπορεῖ νὰ γκρεμίσῃ τὸν ἄνθρωπο τῆς ζωντανῆς καὶ ἔμπρακτης πίστεως (Ματθ. 7:24 27).
Ἀναφέρουμε καὶ μίαν ἄλλη εἰκόνα, τὴν ὁποία δίνει ἡ ἄμμος τῆς θαλάσσης· εἰκόνα, ἡ ὁποία σχετίζεται μὲ τὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Φοβερὴ εἶνε ἡ θάλασσα. Ὅταν τὰ λυσσαλέα κύματα ἐξορμοῦν ὡς μανιώδη θηρία καὶ πλησιάζουν τὴν ξηρά, ἀναμένει κανείς, ὅτι ὡς ἀκατάσχετη δύναμι θὰ ὑπερπηδήσουν τὴν παραλία καὶ θὰ κατακλύσουν τὸ πρόσωπο τῆς γῆς. Ἀήττητη φαίνεται ἡ θάλασσα. Καὶ ὅμως ἡ θάλασσα ἡττᾶται. Ἀπὸ ποιόν ἡττᾶται; Ἀπὸ τὴν ἄμμο! Ναί, ἀπὸ τὴν ἄμμο. Αὐτὴ εἶνε τὸ ὅριο, τὸ ὁποῖο δὲν μπορεῖ ἡ θάλασσα νὰ ὑπερβῇ καὶ νὰ καλύψῃ τὴ γῆ. «Ὅριον ἔθου», λέγει ὁ Ψαλμῳδὸς πρὸς τὸ Θεὸ γιὰ τὰ νερὰ τῆς θαλάσσης, «ὃ οὐ παρελεύσονται, οὐδὲ ἐπιστρέψουσι καλύψαι τὴν γῆν» (Ψαλμ. 103:9). Καὶ ὁ Ἱερεμίας λέγει: «Τὸν τάξαντα ἄμμον ὅριον τῇ θαλάσσῃ, πρόσταγμα αἰώνιον, καὶ οὐχ ὑπερβήσεται αὐτό, καὶ ταραχθήσεται καὶ οὐ δυνήσεται, καὶ ἠχήσουσι τὰ κύματα αὐτῆς καὶ οὐχ ὑπερβήσεται αὐτό» (Ἱερ. 5:22).
Ἀλλὰ καὶ στὴν Ἐκκλησία, ἡ ὁποία πλήττεται ἀπὸ τὰ λυσσαλέα κύματα τῆς μαινομένης θαλάσσης τῶν αἱρέσεων, τῶν πλανῶν καὶ τῶν παθῶν, ὑπάρχουν ὅρια. Εἶνε τὰ δόγματα τῆς Πίστεως. Εἶνε οἱ ἱεροὶ Κανόνες τῶν ἁγίων Οἰκουμενικῶν καὶ Τοπικῶν Συνόδων. Κανεὶς δὲν ἐπιτρέπεται νὰ μετακινήσῃ ὅρια, τὰ ὁποῖα ἔθεσε ὁ Κύριος, οἱ Ἀπόστολοι καὶ οἱ Πατέρες.
Αὐτά, φίλοι ἀναγνῶστες, εἶνε τὰ ἀπὸ τὴν ἄμμο ἠθικὰ διδάγματα ἐπὶ τῇ βάσει κυρίως τῆς Γραφῆς. Καὶ καθένας, εἴτε κληρικὸς εἴτε λαϊκός, εἴτε ἄνδρας εἴτε γυναίκα, ἂς λάβῃ τὸ σχετικὸ μάθημα.
Greek