ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΑΘΗΜΑ

π. Δημη­τρί­ου Μπό­κου

Ἡ παρα­κοὴ τῶν Πρω­το­πλά­στων ποὺ δρο­μο­λό­γη­σε κοσμο­γο­νι­κὲς ἀνα­κα­τα­τά­ξεις, ἡ παρὰ πᾶσαν ἐλπί­δα τους ἀπώ­λεια τοῦ Παρα­δεί­σου καὶ ἡ ἀνε­πι­θύ­μη­τη ἐξο­ρία τους στὸν τόπο τῶν τρι­βό­λων καὶ τῶν ἀκαν­θῶν, εἶναι τὰ ἀρχέ­γο­να συγ­κλο­νι­στι­κὰ γεγο­νό­τα ποὺ ἔρχον­ται πρὸ ὀφθαλ­μῶν μας ἐν ὄψει τῆς ἀρχό­με­νης Μεγά­λης Σαρα­κο­στῆς (Κυρια­κὴ τῆς Τυρι­νῆς).

Στὸν Παρά­δει­σο ὁ ἄνθρω­πος εἶχε ἐπι­φορ­τι­σθεῖ μὲ μικρὴ ἄσκη­ση νηστεί­ας. Ἀπορ­ρί­πτον­τας ὅμως τὸ μικρὸ αὐτὸ φορ­τίο, ἐνε­πλά­κη ἀντι­στρό­φως στὴ γῆ σὲ σκλη­ρὸ ἀδιέ­ξο­δο ἀγώ­να. Ὁ μικρὸς περιο­ρι­σμὸς στὸν Παρά­δει­σο ἀπέ­βλε­πε στὴν ἐξά­σκη­ση τοῦ αὐτε­ξου­σί­ου, ἦταν ἕνας μικρὸς ἀγώ­νας γιὰ νὰ δοκι­μά­σει τὴν ἐλεύ­θε­ρη θέλη­σή του.

Ὄντως ὁ ἄνθρω­πος ἔφε­ρε σὲ ὁρια­κὸ σημεῖο τὸ αὐτε­ξού­σιό του, ἐπι­λέ­γον­τας ἀμφι­σβή­τη­ση τῆς θεϊ­κῆς αὐθεν­τί­ας, ἀπόρ­ρι­ψη τοῦ θεί­ου θελή­μα­τος. Ἡ διάρ­ρη­ξη τῆς σχέ­σης του μὲ τὸν Θεὸ τὸν κατέ­στη­σε ἀνά­ξιο τοῦ Παρα­δεί­σου. Χοϊ­κὸς ὤν, κατήν­τη­σε «εἰς γῆν, ἐξ ἧς ἐλή­φθη». Στὸ ἑξῆς ὁ ἀγώ­νας, τόσο γιὰ ἐπι­βί­ω­ση, ὅσο καὶ γιὰ ἐπά­νο­δο «εἰς τὸ ἀρχαῖ­ον κάλ­λος», θὰ εἶναι τρα­χὺς καὶ μόνι­μος, ἂν καὶ ἀτε­λέ­σφο­ρος.

Ἐξ ἀρχῆς λοι­πὸν ἡ νηστεία ὑπῆρ­ξε καὶ παρα­μέ­νει ἐσα­εὶ τὸ πρῶ­το μάθη­μα ἄσκη­σης. Ἀπο­σκο­πεῖ στὸν περιο­ρι­σμὸ τοῦ ἐγω­κεν­τρι­κοῦ θελή­μα­τος, γι’ αὐτὸ καὶ ἐκτεί­νε­ται στὴ σύνο­λη ζωὴ τοῦ ἀνθρώ­που. Ὁριο­θε­τεῖ ὅλες τὶς περιο­χὲς τῶν κινή­σε­ων τῆς ψυχῆς, περιο­ρί­ζον­τας μὲ τὸ ἄρι­στο μέτρο τοῦ Θεοῦ τὴν ἐνέρ­γεια τῶν ψυχο­φθό­ρων παθῶν. Αὐτο­νό­μη­ση τῆς νηστεί­ας ἀπὸ τὴ λοι­πὴ συνο­λι­κὴ προ­σπά­θεια κατὰ τῶν παθῶν δὲν εἶναι νοη­τή. Ἂν συμ­βεῖ κάτι τέτοιο, ὁ ἄνθρω­πος δὲν ἀνε­βαί­νει, ἀλλὰ συνε­χί­ζει νὰ κατρα­κυ­λᾶ, διαιω­νί­ζον­τας τὴν ἀρχι­κὴ συν­τρι­πτι­κή του πτώ­ση.

Ἄδι­κα λοι­πὸν καμα­ρώ­νει γιὰ τὴ νηστεία του ὅποιος νηστεύ­ει μόνο ἀπὸ φαγη­τά, χωρὶς νὰ καθα­ρί­ζε­ται ἀπὸ τὰ πάθη. Νηστεία, ποὺ δὲν προ­ξε­νεῖ διόρ­θω­ση τοῦ ἀνθρώ­που, «ὡς ψευ­δὴς μισεῖ­ται παρὰ Θεοῦ». Ὁ ἄνθρω­πος τότε «τοῖς κακί­στοις δαί­μο­σιν ὁμοιοῦ­ται», ποὺ δὲν τρῶ­νε ποτέ. Τρα­γι­κὸ ἡ νηστεία σου νὰ σὲ ἐξο­μοιώ­νει μὲ τοὺς δαί­μο­νες! Καὶ ἀχρη­στεύ­ε­ται ἡ νηστεία, ὅταν δὲν ἐπι­τε­λεῖ τὸν σκο­πό της, ὅταν δὲν περιο­ρί­ζει τὶς ἐγω­κεν­τρι­κὲς ἐπι­θυ­μί­ες, ὅταν δὲν ὁδη­γεῖ στὶς ἀρε­τὲς καὶ ἰδιαί­τε­ρα στὴν ταπεί­νω­ση, τὸ μόνο ποὺ φοβοῦν­ται οἱ δαί­μο­νες.

Ὄντως ὁ διά­βο­λος δὲν φοβᾶ­ται μεμο­νω­μέ­να τὴ νηστεία μας. Ὁμο­λο­γεῖ στὸν ἀββᾶ Μακά­ριο: «Ὅ,τι κάνεις, τὸ κάνω κι ἐγὼ καὶ μάλι­στα καλύ­τε­ρα ἀπὸ σένα. Νηστεύ­εις ἐσύ; Ἐγὼ δὲν τρώ­γω καθό­λου. Ἀγρυ­πνεῖς ἐσύ; Ἐγὼ δὲν κοι­μᾶ­μαι καθό­λου. Ἕνα μόνο ὑπάρ­χει ποὺ μὲ νικᾶς». «Ποιὸ εἶναι αὐτό;» ρωτά­ει ὁ ἀββᾶς Μακά­ριος. «Ἡ ταπεί­νω­σή σου. Γι’ αὐτὸ δὲν μπο­ρῶ νὰ σὲ νική­σω» (ἀπὸ τὸ Γερον­τι­κό). Ἀξί­ζει πράγ­μα­τι ἡ νηστεία μόνο ὅταν πολε­μά­ει τὰ ἐγω­κεν­τρι­κά μας πάθη.

Ἡ δική σου νηστεία ποῦ σὲ ὁδη­γεῖ; Στὴ σωτή­ρια ταπεί­νω­ση ἢ στὴ δαι­μο­νι­κὴ ἔπαρ­ση;