ΚΥΡΙΑΚΗ Ε΄ ΝΗΣΤΕΙΩΝ (ΟΣΙΑΣ ΜΑΡΙΑΣ ΑΙΓΥΠΤΙΑΣ)

Ο ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΙΤΗΜΑ ΤΩΝ ΥΙΩΝ ΤΟΥ ΖΕΒΕΔΑΙΟΥ

Σε τόσο μεγά­λο βαθ­μό έφθα­σε η αδυ­να­μία των μαθη­τών να αντι­λη­φθούν καθα­ρά τα λόγια του Κυρί­ου για το επι­κεί­με­νο Πάθος και την Ανά­στα­σή Του, ώστε ευθύς αμέ­σως να Τον πλη­σιά­σουν οι υιοί του Ζεβε­δαί­ου και να συζη­τή­σουν μαζί Του για την πρω­το­κα­θε­δρία που θα ήθε­λαν να τους παρα­χω­ρή­σει στο μέλ­λον· διό­τι, όπως ανα­φέ­ρει ο ευαγ­γε­λι­στής Μάρ­κος, είπαν τότε στον Κύριο: «Δὸς ἡμῖν ἵνα εἷς ἐκ δεξιῶν σου καὶ εἷς ἐξ εὐωνύ­μων σου καθί­σω­μεν ἐν τῇ δόξῃ σου(:Όταν έλθεις στη δόξα σου και ανε­βείς στον επί­γειο βασι­λι­κό θρό­νο του Δαβίδ, βάλε μας να καθί­σου­με ο ένας στα δεξιά σου κι ο άλλος στ’ αρι­στε­ρά σου)»[Μάρκ.10,37].

Πώς τότε λοι­πόν ο ευαγ­γε­λι­στής Ματ­θαί­ος λέγει ότι πλη­σί­α­σε τον Κύριο η μητέ­ρα τους και το ζήτη­σε αυτό και όχι οι ίδιοι οι μαθη­τές; «Τότε προ­σῆλ­θεν αὐτῷ ἡ μήτηρ τῶν υἱῶν Ζεβε­δαί­ου μετὰ τῶν υἱῶν αὐτῆς προ­σκυ­νοῦ­σα καὶ αἰτοῦ­σά τι παρ᾿ αὐτοῦ(: Τότε Τον πλη­σί­α­σε η μητέ­ρα των παι­διών του Ζεβε­δαί­ου με τους γιους της, η οποία Τον προ­σκύ­νη­σε και έδει­ξε ότι σκό­πευε να Του ζητή­σει κάτι)»[Ματθ.20,20]. Φυσι­κό ήταν και τα δύο να συνέ­βη­σαν· διό­τι παρέ­λα­βαν τη μητέ­ρα τους, με σκο­πό να μεγα­λώ­σουν την παρά­κλη­σή τους, και κατ’ αυτόν τον τρό­πο να συγ­κι­νή­σουν τον Χρι­στό. Το ότι λοι­πόν είναι αλη­θι­νό αυτό που είπα και ότι η παρά­κλη­ση ήταν μάλ­λον δική τους, αλλά παρου­σιά­ζουν από ντρο­πή τη μητέ­ρα τους, πρό­σε­ξε πως ο Χρι­στός απευ­θύ­νει προς αυτούς τον λόγο. Καλύ­τε­ρα όμως ας προ­σπα­θή­σου­με να γνω­ρί­σου­με κατά πρώ­τον τι είναι αυτό που ζητούν, με ποια διά­θε­ση το ζητούν και τι ήταν εκεί­νο που τους οδή­γη­σε να ενερ­γή­σουν κατ’ αυτόν τον τρό­πο.

Από τι λοι­πόν παρα­κι­νού­με­νοι έφθα­σαν σε αυτήν την ενέρ­γειά τους; Έβλε­παν ότι έχαι­ραν εκτι­μή­σε­ως εκ μέρους των άλλων ανθρώ­πων και ήλπι­σαν ότι εξαι­τί­ας αυτού θα επι­τύ­χουν να εκπλη­ρω­θεί και αυτή η αίτη­σή τους. Αλλά τι τέλος πάν­των είναι αυτό το οποίο ζητούν; Άκου­σε άλλον ευαγ­γε­λι­στή, τον Λου­κά, ο οποί­ος απο­κα­λύ­πτει αυτό πολύ καθα­ρά. Διό­τι, λέγει, ζητού­σαν αυτά «διὰ τὸ ἐγγὺς αὐτὸν εἶναι Ἱερου­σαλὴμ καὶ δοκεῖν αὐτοὺς ὅτι παρα­χρῆμα μέλ­λει ἡ βασι­λεία τοῦ Θεοῦ ἀναφαί­νε­σθαι(:διό­τι πλη­σί­α­ζε στα Ιερο­σό­λυ­μα κι αυτοί νόμι­ζαν ότι θα φανε­ρω­νό­ταν αμέ­σως η βασι­λεία του Θεού με λαμ­πρό­τη­τα και δόξα)»[Λουκ.19,11]. Νόμι­ζαν δηλα­δή ότι η βασι­λεία του Θεού βρί­σκε­ται κον­τά τους και ότι είναι αισθη­τή και ότι δεν επρό­κει­το να υπο­στούν τίπο­τε το δυσά­ρε­στο, εάν ήθε­λαν να επι­τύ­χουν αυτό που ζητού­σαν. Διό­τι δεν ζητού­σαν τη βασι­λεία του Θεού μόνο γι’αυτήν καθ’εαυτήν, αλλά και για να απο­φύ­γουν τα δυσά­ρε­στα. Για τον λόγο αυτόν και ο Χρι­στός κατ΄αρχήν τους απαλ­λάσ­σει από αυτές τις σκέ­ψεις, λέγον­τάς τους ότι πρέ­πει να ανα­μέ­νουν σφα­γές, κιν­δύ­νους και τα πιο φοβε­ρά κακά. Διό­τι, λέγει, «δύνα­σθε πιεῖν τὸ ποτή­ριον ὃ ἐγὼ μέλ­λω πίνειν; (:Μπο­ρεί­τε να πιεί­τε το ποτή­ρι του θανά­του που πρό­κει­ται εγώ σε λίγο να πιω;)».

Αλλά κανείς ας μην ανη­συ­χεί, επει­δή είναι τόσο ατε­λής η πνευ­μα­τι­κή κατά­στα­ση των μαθη­τών· διό­τι δεν είχε ακό­μη λάβει χώρα το σταυ­ρι­κό πάθος του Κυρί­ου και ούτε είχε ακό­μη δοθεί η χάρις του αγί­ου Πνεύ­μα­τος. Εάν όμως θέλεις να γνω­ρί­σεις την αρε­τή τους, εξέ­τα­σέ τους μετά από αυτά τα γεγο­νό­τα, και θα τους βρεις να είναι ανώ­τε­ροι από κάθε πάθος· διό­τι ακρι­βώς γι’ αυτόν τον λόγο φανε­ρώ­νει τα ελατ­τώ­μα­τά τους, ώστε στη συνέ­χεια να γνω­ρί­σεις ποιοι έγι­ναν με την ενί­σχυ­ση της χάρι­τος του Θεού. Το ότι λοι­πόν δεν ζητού­σαν τίπο­τε το πνευ­μα­τι­κό, ούτε είχαν καμία ιδέα για την ουρά­νια βασι­λεία, γίνε­ται φανε­ρό από τα όσα ελέ­χθη­σαν. Πλην όμως εμείς ας εξε­τά­σου­με και πώς Τον πλη­σιά­ζουν και τι Του λέγουν.

«Διδά­σκα­λε, θέλο­μεν(:‘’Διδά­σκα­λε, θέλου­με)», λέγει ο ευαγ­γε­λι­στής Μάρ­κος, «ἵνα ὃ ἐὰν αἰτήσω­μεν ποι­ήσῃς ἡμῖν(:να μας κάνεις αυτό που θα σου ζητή­σου­με)»[Μάρκ.10,35]. Και ο Χρι­στός απαν­τά προς αυτούς: «Τί θέλε­τε ποιῆσαί με ὑμῖν;(:Τι θέλε­τε να σας κάνω;)»[Μάρκ.10,36]· όχι επει­δή το αγνο­ού­σε, αλλά για να τους εξα­ναγ­κά­σει να απαν­τή­σουν για να απο­κα­λύ­ψει το τραύ­μα και έτσι να θέσει το φάρ­μα­κο. Εκεί­νοι όμως, κατα­κόκ­κι­νοι από εντρο­πή, επει­δή έφθα­σαν σε αυτήν την ενέρ­γειά τους υπο­κι­νού­με­νοι από ανθρώ­πι­νο πάθος, Τον πήραν ιδιαι­τέ­ρως, μακριά από τους άλλους μαθη­τές και Τον ρώτη­σαν· διό­τι, όπως λέγει ο ευαγ­γε­λι­στής Μάρ­κος: «πλη­σί­α­σαν πολύ κον­τά Του»[Μάρκ.10,35:«Προ­σπο­ρεύ­ον­ται αὐτῷ»], ώστε να μην τους αντι­λη­φθούν οι άλλοι μαθη­τές, και έτσι Του είπαν αυτά που ήθε­λαν.

Ήθε­λαν επί­σης, κατά τη γνώ­μη μου, επει­δή άκουαν ότι «καθί­σε­σθε καὶ ὑμεῖς ἐπὶ δώδε­κα θρό­νους(:θα καθί­σε­τε κι εσείς σε δώδε­κα θρό­νους)»[Ματθ.19,28], να λάβουν την προ­ε­δρία αυτής της καθέ­δρας. Και το γνώ­ρι­ζαν βέβαια ότι έχαι­ραν ιδιαι­τέ­ρας εκτι­μή­σε­ως από τον Κύριο έναν­τι των άλλων μαθη­τών, αλλά φοβούν­ταν τον Πέτρο και έτσι Του λέγουν: «Δὸς ἡμῖν ἵνα εἷς ἐκ δεξιῶν σου καὶ εἷς ἐξ εὐωνύ­μων σου καθί­σω­μεν ἐν τῇ δόξῃ σου(:Όταν έλθεις στη δόξα σου και ανε­βείς στον επί­γειο βασι­λι­κό θρό­νο του Δαβίδ, βάλε μας να καθί­σου­με ο ένας στα δεξιά σου κι ο άλλος στ’ αρι­στε­ρά σου)»[Μάρκ.10,37]· και μάλι­στα Του ασκούν μεγά­λη πίε­ση για να επι­σπεύ­σει την πραγ­μα­το­ποί­η­ση του αιτή­μα­τός τους, λέγον­τάς Του: «δώσε εντο­λή».

Τι κάνει λοι­πόν ο Κύριος; Για να αντι­λη­φθούν ότι δεν ζητού­σαν τίπο­τε το πνευ­μα­τι­κό, ούτε πάλι, εάν γνώ­ρι­ζαν αυτό που ζητού­σαν, θα τολ­μού­σαν να το ζητή­σουν κατά τέτοιον τρό­πο, τους λέγει: «Οὐκ οἴδατε τί αἰτεῖσθε(:Δεν γνω­ρί­ζε­τε τι ζητά­τε)», «διό­τι αυτό είναι πολύ μεγά­λο, πάρα πολύ άξιο θαυ­μα­σμού, που υπερ­βαί­νει και τις ουρά­νιες δυνά­μεις». Ακο­λού­θως προ­σθέ­τει: «Δύνα­σθε πιεῖν τὸ ποτή­ριον ὃ ἐγὼ πίνω, καὶ τὸ βάπτι­σμα ὃ ἐγὼ βαπτί­ζο­μαι βαπτι­σθῆναι;(:Μπο­ρεί­τε να πιεί­τε το ποτή­ριο του θανά­του που πρό­κει­ται να πιω εγώ μετά από λίγο, και να βαπτι­στεί­τε το βάπτι­σμα του μαρ­τυ­ρί­ου που μετά από λίγο θα υπο­στώ;)»[Μάρκ.10,38].

Βλέ­πεις πώς τους απάλ­λα­ξε από τη σκέ­ψη αυτήν, ομι­λών­τας τους για τα αντί­θε­τα από αυτά που ζήτη­σαν; «Διό­τι», λέγει, «εσείς μου ομι­λεί­τε περί τιμής και στε­φά­νων, ενώ εγώ σας ομι­λώ για αγώ­νες και ιδρώ­τες. Καθό­σον ο παρών και­ρός δεν είναι και­ρός επά­θλων, ούτε τώρα πρό­κει­ται να απο­κα­λυ­φθεί η δόξα μου εκεί­νη, αλλά ο παρών και­ρός είναι και­ρός σφα­γής, πολέ­μων και κιν­δύ­νων». Και πρό­σε­ξες ότι, με την ερώ­τη­ση που τους κάνει, και τους προ­τρέ­πει και τους προ­σελ­κύ­ει; Διό­τι δεν είπε «Μπο­ρεί­τε να σφα­για­στεί­τε; Μπο­ρεί­τε να χύσε­τε το αίμα σας;», αλλά τι τους είπε; «Μπο­ρεί­τε να πιεί­τε αυτό το ποτή­ρι;». Έπει­τα για να τους προ­σελ­κύ­σει, λέγει: «το οποίο πρό­κει­ται εγώ να πιω;», ώστε να τους κάνει προ­θυ­μό­τε­ρους στις σχέ­σεις τους με Αυτόν. Και στη συνέ­χεια το ονο­μά­ζει και βάπτι­σμα το Πάθος Του, για να δεί­ξει ότι θα είναι πολύ μεγά­λος ο καθα­ρι­σμός της οικου­μέ­νης που θα προ­έλ­θει από αυτά που θα συμ­βούν.

«Οἱ δὲ εἶπον αὐτῷ· δυνά­με­θα(:Κι αυτοί, θέλον­τας να εξα­σφα­λί­σουν το αίτη­μά τους, Του είπαν χωρίς να το σκε­φτούν καλά: ‘’Μπο­ρού­με’’)». Λόγω της προ­θυ­μί­ας τους υπο­σχέ­θη­καν αμέ­σως, χωρίς να γνω­ρί­ζουν ούτε και αυτό που είπαν τι σήμαι­νε, αλλά το είπαν με την ελπί­δα να ακού­σουν αυτό που ζήτη­σαν. Τι λοι­πόν τους απαν­τά Εκεί­νος; «Τὸ μὲν ποτή­ριον ὃ ἐγὼ πίνω πίε­σθε, καὶ τὸ βάπτι­σμα ὃ ἐγὼ βαπτί­ζο­μαι βαπτι­σθή­σε­σθε(:Το ποτή­ριο του μαρ­τυ­ρί­ου που εγώ θα πιω μετά από λίγο, θα το πιεί­τε κι εσείς, και το βάπτι­σμα που μετά από λίγο θα υπο­στώ στη θάλασ­σα των παθη­μά­των μου, θα το υπο­στεί­τε κι εσείς· διό­τι κι εσείς θα υπο­στεί­τε διωγ­μούς και μαρ­τύ­ριο για το ευαγ­γέ­λιό μου)»[Μάρκ. 10,39]. Με τους λόγους αυτούς τους προ­φή­τευ­σε πολύ μεγά­λα αγα­θά· δηλα­δή, «θα αξιω­θεί­τε να υπο­στεί­τε και εσείς το μαρ­τύ­ριό μου και θα πάθε­τε αυτά που θα υπο­στώ εγώ, διό­τι θα τελειώ­σε­τε τη ζωή σας με βίαιο θάνα­το, και έτσι θα γίνε­τε μέτο­χοι των παθη­μά­των μου».

«Τὸ δὲ καθί­σαι ἐκ δεξιῶν μου καὶ ἐξ εὐωνύ­μων οὐκ ἔστιν ἐμὸν δοῦναι, ἀλλ᾿ οἷς ἡτοί­μα­σται(:Το να καθί­σε­τε όμως στα δεξιά μου και στα αρι­στε­ρά μου δεν εξαρ­τά­ται από μένα να το δώσω σε όποιον μου το ζητή­σει, αλλά αυτό θα δοθεί σε εκεί­νους για τους οποί­ους έχει ετοι­μα­στεί από τον δικαιο­κρί­τη Πατέ­ρα μου, που κανο­νί­ζει τις αντα­μοι­βές σύμ­φω­να με την αρε­τή του καθε­νός)»[Μάρκ.10,40].Αφού δηλα­δή γέμι­σε τις ψυχές τους με θάρ­ρος και τις ανύ­ψω­σε πνευ­μα­τι­κά και τις έκα­νε ακα­τά­βλη­τες από τη λύπη, τότε πλέ­ον διορ­θώ­νει και το αίτη­μά τους. Αλλά τι τέλος πάν­των σημαί­νουν οι λόγοι αυτοί του Κυρί­ου; Καθό­σον δύο είναι τα ζητή­μα­τα που θέτουν οι πολ­λοί εν προ­κει­μέ­νω: το πρώ­το είναι εάν έχει ετοι­μα­στεί για ορι­σμέ­νους να καθί­σουν στα δεξιά Του, ενώ το δεύ­τε­ρο, εάν ο Κύριος όλων εκεί­νων, για τους οποί­ους έχουν ετοι­μα­στεί, δεν έχει τη δύνα­μη να τους τα παρά­σχει.

Τι λοι­πόν σημαί­νουν οι λόγοι αυτοί του Κυρί­ου; Εάν λύσου­με το πρώ­το ερώ­τη­μα, τότε θα γίνει σαφές στους ερευ­νη­τές και το δεύ­τε­ρο. Ποια λοι­πόν η σημα­σία αυτού; Κανείς δεν θα καθί­σει στα δεξιά Του, ούτε στα αρι­στε­ρά Του· διό­τι ο θρό­νος εκεί­νος είναι απλη­σί­α­στος για όλους γενι­κώς· και δεν εννοώ για τους ανθρώ­πους, τους αγί­ους και τους απο­στό­λους, αλλά και για τους αγγέ­λους και αρχαγ­γέ­λους και για όλες γενι­κώς τις ουρά­νιες δυνά­μεις, καθώς βέβαια και ο Παύ­λος παρου­σιά­ζει αυτό ως απο­κλει­στι­κό, εξαί­ρε­το γνώ­ρι­σμα του Μονο­γε­νούς Υιού με τους λόγους Του: «Πρὸς τίνα δὲ τῶν ἀγγέ­λων εἴρηκέ ποτε· κάθου ἐκ δεξιῶν μου ἕως ἂν θῶ τοὺς ἐχθρούς σου ὑποπό­διον τῶν ποδῶν σου;(:Σε ποιον άλλω­στε από τους αγγέ­λους έχει πει ποτέ ο επου­ρά­νιος Πατέ­ρας: ’’Κάθι­σε τώρα μετά την Ανά­λη­ψή Σου στα δεξιά μου, έως ότου υπο­τά­ξω τους εχθρούς Σου νικη­μέ­νους κάτω από τα πόδια Σου ως υπο­πό­διο, για να έχεις αιω­νί­ως αδια­φι­λο­νί­κη­τη την εξου­σία’’; Σε κανέ­ναν)»[Εβρ.1,13]· «Καὶ πρὸς μὲν τοὺς ἀγγέ­λους λέγει· ὁ ποιῶν τοὺς ἀγγέ­λους αὐτοῦ πνεύ­μα­τα, καὶ τοὺς λει­τουρ­γοὺς αὐτοῦ πυρὸς φλό­γα(:και για τους αγγέ­λους, λέει: ‘’Ο Θεός κάνει τους αγγέ­λους Του ταχυ­κί­νη­τους και αιθέ­ριους σαν τους ανέ­μους, και τους λει­τουρ­γούς που Τον υπη­ρε­τούν λαμ­προύς και δρα­στι­κούς σαν την πύρι­νη φλό­γα’’)»[Εβρ.1,7]· «πρὸς δὲ τὸν υἱόν· ὁ θρό­νος σου, ὁ Θεός, εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος(:για τον Υιό όμως λέει:’’ Ο βασι­λι­κός Σου θρό­νος, Θεέ, μένει στε­ρε­ός και ασά­λευ­τος στους ατέ­λειω­τους αιώ­νες. Η βασι­λι­κή Σου ράβδος είναι ράβδος και εξου­σία ευθύ­τη­τας και δικαιο­σύ­νης’’)» [Εβρ.1,8].

Πώς λοι­πόν, λέγει: «Τὸ δὲ καθί­σαι ἐκ δεξιῶν μου καὶ ἐξ εὐωνύ­μων οὐκ ἔστιν ἐμὸν δοῦναι, ἀλλ᾿ οἷς ἡτοί­μα­σται (:Το να καθί­σε­τε όμως στα δεξιά μου και στα αρι­στε­ρά μου δεν εξαρ­τά­ται από μένα να το δώσω σε όποιον μου το ζητή­σει, αλλά αυτό θα δοθεί σε εκεί­νους για τους οποί­ους έχει ετοι­μα­στεί από τον δικαιο­κρί­τη Πατέ­ρα μου, που κανο­νί­ζει τις αντα­μοι­βές σύμ­φω­να με την αρε­τή του καθε­νός)»[Μάρκ.10,40], σαν να υπάρ­χουν ορι­σμέ­νοι που ήδη κάθον­ται εκεί; Δεν το λέγει σαν να υπάρ­χουν εκεί καθι­σμέ­νοι· μακριά από εδώ αυτή η σκέ­ψη· αλλά απάν­τη­σε στη σκέ­ψη αυτών που Τον ρώτη­σαν, δεί­χνον­τας συγ­κα­τά­βα­ση στην ατε­λή ακό­μη πνευ­μα­τι­κό­τη­τά τους· διό­τι δεν γνώ­ρι­ζαν ακό­μη τον υψη­λό εκεί­νο θρό­νο και την στα δεξιά του Πατρός καθέ­δρα του Υιού, κατά την οποία στιγ­μή αγνο­ού­σαν ακό­μη και εκεί­να που ήσαν κατά πολύ κατώ­τε­ρα αυτών και άκου­γαν καθη­με­ρι­νώς να τους ομι­λεί γι’ αυτά. Αλλά ένα μόνο ζητού­σαν· να απο­λαύ­σουν τα πρω­τεία και να τοπο­θε­τη­θούν μπρο­στά από τους άλλους και να μην είναι κανείς πριν από αυτούς κον­τά στον Κύριο. Και όπως προ­α­νέ­φε­ρα, επει­δή άκου­σαν να τους ομι­λεί για δώδε­κα θρό­νους, επει­δή δεν αντι­λή­φθη­καν το βαθύ­τε­ρο νόη­μα των λόγων Του, ζήτη­σαν να τους δοθεί η πρω­το­κα­θε­δρία.

Οι λόγοι του Χρι­στού έχουν την εξής σημα­σία: «Θα πεθά­νε­τε βέβαια για Εμέ­να και θα σφα­για­στεί­τε χάριν του κηρύγ­μα­τος της Διδα­σκα­λί­ας Μου και θα υπο­στεί­τε το ίδιο πάθος με το δικό Μου, αλλά αυτό δεν αρκεί για να σας κάνει να απο­λαύ­σε­τε την πρω­το­κα­θε­δρία και να κατα­λά­βε­τε την πρώ­τη θέση· διότι εάν έλθει κάποιος άλλος, ο οποί­ος, μαζί με τον μαρ­τυ­ρι­κό θάνα­το, έχει απο­κτή­σει και όλη την άλλη γενι­κώς την αρε­τή κατά πολύ περισ­σό­τε­ρο από εσάς, δεν σημαί­νει, επει­δή σας αγα­πώ τώρα εσάς και σας προ­τι­μώ από τους άλλους, ότι θα παρα­βλέ­ψω εξαι­τί­ας αυτού εκεί­νον που λάμ­πει με τα έργα του, και θα δώσω σε σας τα πρω­τεία».

Όμως δεν τους μίλη­σε έτσι, για να μην τους λυπή­σει, αλλά κατά τρό­πο αινιγ­μα­τι­κό τούς είπε το ίδιο πράγ­μα, λέγον­τάς τους: «Τὸ μὲν ποτή­ριον ὃ ἐγὼ πίνω πίε­σθε, καὶ τὸ βάπτι­σμα ὃ ἐγὼ βαπτί­ζο­μαι βαπτι­σθή­σε­σθε. τὸ δὲ καθί­σαι ἐκ δεξιῶν μου καὶ ἐξ εὐωνύ­μων οὐκ ἔστιν ἐμὸν δοῦναι, ἀλλ᾿ οἷς ἡτοί­μα­σται(:Το ποτή­ριο βέβαια που θα πιω εγώ θα το πιεί­τε και σεις, και το βάπτι­σμα που πρό­κει­ται να βαπτι­σθώ σε λίγο μέσα στη θάλασ­σα των παθη­μά­των μου θα το βαπτι­στεί­τε· διό­τι κι εσείς θα υπο­στεί­τε διωγ­μούς και μαρ­τύ­ριο για το ευαγ­γέ­λιο. Το να καθί­σε­τε όμως στα δεξιά και στα αρι­στε­ρά μου δεν είναι δικό μου δικαί­ω­μα να το δώσω σε όποιον μου το ζητή­σει, αλλά αυτό θα δοθεί σε εκεί­νους για τους οποί­ους έχει ετοι­μα­στεί από τον δικαιο­κρί­τη Πατέ­ρα μου. Αυτός θα δώσει τις αμοι­βές και τις δια­κρί­σεις στον καθέ­να σύμ­φω­να με τα έργα του και την αρε­τή του)»[Μάρκ.10,39–40].

Για ποιους όμως έχει ετοι­μα­στεί; Για εκεί­νους που μπο­ρούν να γίνουν ένδο­ξοι με τα έργα τους. Για τον λόγο αυτόν δεν είπε: «Δεν εξαρ­τά­ται από εμέ­να να το δώσω αυτό», αλλά είπε «τού­το είναι δικαί­ω­μα του Πατρός μου», ώστε να μην μπο­ρεί κανείς να πει ότι Αυτός δεν μπο­ρεί ή ότι δεν έχει τη δύνα­μη της αντα­πο­δό­σε­ως αγα­θών. Αλλά ποια απάν­τη­ση έδω­σε; «Δεν εξαρ­τά­ται από εμέ­να, αλλά θα δοθεί σε εκεί­νους για τους οποί­ους έχει ετοι­μα­στεί». Για να γίνει όμως ακό­μη πιο σαφές αυτό που λέγω, ας το εξη­γή­σου­με βάσει ενός παρα­δείγ­μα­τος, και ας υπο­θέ­σου­με ότι υπάρ­χει κάποιος αγω­νο­θέ­της και ότι στη συνέ­χεια προ­σήλ­θαν πολ­λοί άρι­στοι αθλη­τές για να μετά­σχουν στον αγώ­να. Δύο μάλι­στα από τους αθλη­τές, που ήσαν πάρα πολύ γνω­στοί στον αγω­νο­θέ­τη, στη­ρι­ζό­με­νοι στην εύνοια και φιλία αυτού, αφού Τον πλη­σί­α­σαν, Του είπαν να ενερ­γή­σει έτσι ώστε να στε­φα­νω­θούν και να ανα­κη­ρυ­χθούν νικη­τές. Εκεί­νος όμως λέγει προς αυτούς, ότι αυτός δεν έχει δικαί­ω­μα να το πρά­ξει αυτό, αλλά η νίκη θα δοθεί σε εκεί­νους για τους οποί­ους έχει ετοι­μα­στεί, οι οποί­οι θα κοπιά­σουν και θα ιδρώ­σουν. Μπο­ρού­με άρα­γε να του κατα­λο­γί­σου­με αδυ­να­μία; Ασφα­λώς όχι· αλλά αντί­θε­τα θα ανα­γνω­ρί­σου­με ότι αυτός είναι δίκαιος και αμε­ρό­λη­πτος.

Όπως ακρι­βώς λοι­πόν δεν θα μπο­ρού­σα­με να πού­με ότι αυτό ο αγω­νο­θέ­της δεν έχει δύνα­μη, επει­δή δεν δίνει τον στέ­φα­νο, με σκο­πό να μην κατα­λύ­σει τον νόμο των αγώ­νων και να μη δια­τα­ρά­ξει την τάξη του δικαί­ου, έτσι λοι­πόν θα μπο­ρού­σα να πω ότι και ο Χρι­στός το είπε αυτό με σκο­πό να τους παρα­κι­νή­σει με κάθε τρό­πο να στη­ρί­ζουν τις ελπί­δες της σωτη­ρί­ας τους και της προ­κο­πής τους στην αρε­τή στα προ­σω­πι­κά τους κατορ­θώ­μα­τα που γίνον­ται με τη χάρη του Θεού. Για τον λόγο αυτόν, λέγει, «σε εκεί­νους για τους οποί­ους έχει ετοι­μα­στεί». «Διό­τι», λέγει, «τι θα συμ­βεί εάν παρου­σια­στούν άλλοι καλύ­τε­ροι από εσάς;». Τι λοι­πόν θα συμ­βεί, εάν επι­τε­λέ­σουν μεγα­λύ­τε­ρα έργα; Ή νομί­ζε­τε επει­δή έχε­τε γίνει μαθη­τές μου, ότι θα απο­λαύ­σε­τε εξαι­τί­ας αυτού και τα πρω­τεία, εάν δεν φανεί­τε εσείς οι ίδιοι άξιοι της εκλο­γής;

Το ότι λοι­πόν Αυτός είναι Κύριος του σύμ­παν­τος, είναι φανε­ρό από το ότι Αυτός κρί­νει το σύμ­παν. Καθό­σον λέγει τα εξής στον Πέτρο: «Καὶ δώσω σοι τὰς κλεῖς τῆς βασι­λεί­ας τῶν οὐρανῶν, καὶ ὃ ἐὰν δήσῃς ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται δεδε­μέ­νον ἐν τοῖς οὐρανοῖς, καὶ ὃ ἐὰν λύσῃς ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται λελυ­μέ­νον ἐν τοῖς οὐρανοῖς(:Και θα σου δώσω την εξου­σία να εισά­γεις στη βασι­λεία των ουρα­νών κάθε άνθρω­πο άξιο να εισέλ­θει και να απο­κλεί­εις απ’ αυτήν κάθε ανά­ξιο. Και οποιο­δή­πο­τε αμάρ­τη­μα δέσεις και το δια­κη­ρύ­ξεις ασυγ­χώ­ρη­το πάνω στη γη, θα είναι δεμέ­νο και ασυγ­χώ­ρη­το και στους ουρα­νούς˙ ενώ οποιο­δή­πο­τε αμάρ­τη­μα λύσεις με συγ­χώ­ρη­ση πάνω στη γη, θα είναι συγ­χω­ρη­μέ­νο και στους ουρα­νούς)»[Ματθ.16,19].

Και ο Παύ­λος επί­σης, για να δηλώ­σει αυτό, έλε­γε: «Λοιπὸν ἀπόκει­ταί μοι ὁ τῆς δικαιοσύνης στέφανος, ὃν ἀποδώσει μοι ὁ Κύριος ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ, ὁ δίκαιος κριτής, οὐ μόνον δὲ ἐμοί, ἀλλὰ καὶ πᾶσι τοῖς ἠγαπηκόσι τὴν ἐπιφάνειαν αὐτοῦ(:Λοι­πόν τώρα πια με περι­μέ­νει στε­φά­νι που ανή­κει ως βρα­βείο στη δικαιο­σύ­νη και την αρε­τή. Το στε­φά­νι αυτό θα μου το δώσει ως αντα­μοι­βή ο Κύριος κατά την ένδο­ξη εκεί­νη ημέ­ρα της Κρί­σε­ως, ο δίκαιος κρι­τής. Θα το δώσει μάλι­στα όχι μόνο σε μένα, αλλά και σε όλους όσους έχουν περι­βάλ­λει με αγά­πη και ευγνω­μο­σύ­νη την ενσάρ­κω­σή Του για τη σωτη­ρία του ανθρώ­πι­νου γένους)»[Β΄Τιμ.4,8]. Η ένσαρ­κη εμφά­νι­ση του Χρι­στού στον κόσμο έχει γίνει. Το ότι επί­σης κανείς δεν θα στα­θεί πριν από τον Παύ­λο, είναι φυσι­κά ολο­φά­νε­ρο. Εάν όμως αυτά ο Κύριος τα έχει πει κατά τρό­πο μη σαφή, μην απο­ρείς· διό­τι ήθε­λε, δεί­χνον­τας όλη τη συγ­κα­τά­βα­σή Του, να τους προ­φυ­λά­ξει με τους λόγους Του, ώστε να μην τον ενο­χλούν άδι­κα και άσκο­πα για τα πρω­τεία(καθό­σον αυτό συνέ­βαι­νε σε αυτούς από ανθρώ­πι­νη αδυ­να­μία), και επει­δή δεν ήθε­λε να τους στε­νο­χω­ρή­σει· και με την ασά­φεια αυτήν επι­τυγ­χά­νει και τα δύο.

«Καὶ ἀκού­σαν­τες οἱ δέκα ἠγανά­κτη­σαν περὶ τῶν δύο ἀδελφῶν(:Όταν τα άκου­σαν αυτά οι δέκα μαθη­τές, αγα­νά­κτη­σαν για τη συμ­πε­ρι­φο­ρά αυτή των δύο αδελ­φών, οι οποί­οι ζητού­σαν να τους παραγ­κω­νί­σουν και να τιμη­θούν περισ­σό­τε­ρο απ’ αυτούς)».

Τότε αγα­νά­κτη­σαν λοι­πόν οι υπό­λοι­ποι μαθη­τές. Πότε δηλα­δή; Όταν ο Κύριος επι­τί­μη­σε τους γιους του Ζεβε­δαί­ου για το αίτη­μά τους· διό­τι, όσο χρό­νο η προ­τί­μη­ση απο­τε­λού­σε από­φα­ση του Χρι­στού, δεν αγα­να­κτού­σαν, αλλά βλέ­πον­τας αυτούς να προ­τι­μών­ται, το απο­δέ­χον­ταν και σιω­πού­σαν επει­δή σέβον­ταν τον διδά­σκα­λο και Τον τιμού­σαν· αλλά και αν ακό­μη λυπούν­ταν στη σκέ­ψη τους, όμως δεν τολ­μού­σαν να το φανε­ρώ­σουν αυτό. Και στην περί­πτω­ση επί­σης του Πέτρου, όταν του έδω­σε τα δίδραχμα[πρβ. Ματθ.17,24–27], μολο­νό­τι παρου­σί­α­σαν κάποια ανθρώ­πι­νη αδυ­να­μία, όμως δε λυπή­θη­καν, αλλά απλώς Τον ρώτη­σαν: «Τίς ἄρα μεί­ζων ἐστὶν ἐν τῇ βασι­λείᾳ τῶν οὐρανῶν;(:Ποιος λοι­πόν άρα­γε είναι μεγα­λύ­τε­ρος και περισ­σό­τε­ρο δια­κε­κρι­μέ­νος απ’ τους άλλους στη βασι­λεία των ουρα­νών;)»[Ματθ.18,1]. Επει­δή όμως στην περί­πτω­ση αυτήν το αίτη­μα ήταν των μαθη­τών, αγα­να­κτούν. Αλλά ούτε και πάλι αγα­να­κτούν αμέ­σως, μόλις το ζήτη­σαν, αλλά όταν ο Χρι­στός τούς επι­τί­μη­σε και τους είπε ότι δεν θα απο­λαύ­σουν τα πρω­τεία, εάν δεν κάνουν τους εαυ­τούς τους άξιους γι’ αυτά.

Είδες πόσο ατε­λής ήταν η πνευ­μα­τι­κό­τη­τα όλων των μαθη­τών Του, ώστε και αυτοί οι δύο να επι­χει­ρούν να επι­βλη­θούν των δέκα, και εκεί­νοι να φθο­νούν τους δύο; Αλλά, όπως προ­α­νέ­φε­ρα, σε παρα­κα­λώ να μου τους δεί­ξεις μετά από όλα αυτά, μετά την επε­νέρ­γεια της Θεί­ας Χάρι­τος που τα σωτή­ρια πάθη του Κυρί­ου μας ανέ­βλυ­σαν και θα τους δεις όλους να είναι απαλ­λαγ­μέ­νοι από τα πάθη τους αυτά. Άκου­σε λοι­πόν πώς αυτός ο ίδιος ο Ιωάν­νης, που τώρα προ­σήλ­θε και ήθε­λε να εξου­σιά­ζει αυτούς, σε κάθε περί­πτω­ση παρα­χω­ρεί τα πρω­τεία στον Πέτρο, και στο κήρυγ­μα και στην επι­τέ­λε­ση θαυ­μά­των στις Πρά­ξεις των Αποστόλων[πρβ. Πράξ.3,1 κ.ε.]. Και δεν απο­κρύ­πτει τα κατορ­θώ­μα­τα αυτού, αλλά και την ομο­λο­γία της πίστε­ως του Πέτρου δια­κη­ρύτ­τει, πράγ­μα που το έκα­νε όταν όλοι σιω­πού­σαν, και την είσο­δό του Πέτρου στον τάφο πριν από εκεί­νον ανα­φέ­ρει και παρου­σιά­ζει πριν από τον εαυ­τό του τον Πέτρο. Επει­δή όμως και οι δύο παρευ­ρέ­θη­σαν πλη­σί­ον του Κυρί­ου κατά την ώρα της σταυ­ρώ­σε­ώς Του, μειώ­νον­τας το δικό του εγκώ­μιο, λέγει χωρίς να ανα­φέ­ρει το δικό του το όνο­μα: «Ὁ μαθητὴς ὁ ἄλλος, ὃς ἦν γνωστὸς τῷ ἀρχιε­ρεῖ(:Εκεί­νος ο άλλος μαθη­τής, που ήταν γνω­στός στον αρχιε­ρέα)»[Ιω.18,16].

Όσο για τον Ιάκω­βο, τον άλλο γιο του Ζεβε­δαί­ου που τότε είχε ζητή­σει την πρω­το­κα­θε­δρία, δεν έζη­σε βέβαια για πολύ ακό­μα, αλλά ευθύς εξαρ­χής έδει­ξε τόση θέρ­μη πίστε­ως και αφού εγκα­τέ­λει­ψε όλα τα ανθρώ­πι­να, έφθα­σε σε ύψος απε­ρί­γρα­πτο, ώστε αμέ­σως να σφα­για­στεί για την πίστη του στον Εναν­θρω­πή­σαν­τα Υιό του Θεού. Έτσι αργό­τε­ρα εξαι­τί­ας όλων αυτών και οι υπό­λοι­ποι μαθη­τές έφθα­σαν στις ανώ­τε­ρες βαθ­μί­δες της αρε­τής. Αλλά τότε, πριν το θείο Πάθος, αγα­νά­κτη­σαν.

Τι κάνει λοι­πόν ο Χρι­στός; «Ὁ δὲ Ἰησοῦς προ­σκα­λε­σά­με­νος αὐτοὺς εἶπεν· οἴδατε ὅτι οἱ ἄρχον­τες τῶν ἐθνῶν κατα­κυ­ριεύ­ου­σιν αὐτῶν καὶ οἱ μεγά­λοι κατε­ξου­σιά­ζου­σιν αὐτῶν(:Ο Ιησούς όμως, αφού τους κάλε­σε να πλη­σιά­σουν, είπε: ‘’Γνω­ρί­ζε­τε ότι οι άρχον­τες που ηγε­μο­νεύ­ουν στα έθνη συμ­πε­ρι­φέ­ρον­ται στους λαούς τους ως κύριοί τους, σαν να τους έχουν στα χέρια τους και σαν να είναι οι λαοί κτή­μα­τά τους˙ κι εκεί­νοι που έχουν μεγά­λο αξί­ω­μα, όπως είναι οι ανθύ­πα­τοι, τους μετα­χει­ρί­ζον­ται με μεγά­λη εξου­σία, σαν να είναι δού­λοι τους)»[Μάρκ.10,42]· διό­τι επει­δή θορυ­βή­θη­καν και ταρά­χτη­καν, τους καθη­συ­χά­ζει πριν να τους ομι­λή­σει, με την πρό­σκλη­σή Του και με το ότι τους κάλε­σε κον­τά Του. Καθό­σον οι δύο, επει­δή είχαν απο­σπα­στεί από την ομά­δα των δέκα, στέ­κον­ταν πλη­σιέ­στε­ρα προς Αυτόν, συνο­μι­λών­τας με Αυτόν ιδιαι­τέ­ρως. Για τον λόγο αυτόν, και αυτούς τους προ­σκα­λεί πλη­σί­ον Του, θέλον­τας μαζί με αυτό και το αίτη­μα των υιών του Ζεβε­δαί­ου να δια­πομ­πεύ­σει και να το ανα­κοι­νώ­σει στους άλλους, θερα­πεύ­ον­τας το πάθος και αυτών και εκεί­νων.

Και δεν θερα­πεύ­ει το πάθος τους αυτό στην περί­πτω­ση αυτήν με τον ίδιο τρό­πο που είχε κάνει λίγο πριν την υπο­βο­λή αυτού του αιτήματος[Μάρκ.10,13–16· Ματθ.19,16–30· Λου­κά 18,18–30]. Στην προ­η­γού­με­νη περί­πτω­ση οδη­γεί παι­διά στο μέσο και τους παρο­τρύ­νει να μιμούν­ται την αφέ­λεια και την ταπεί­νω­ση αυτών[Μάρκ.10,14–15: «Ἂφετε τὰ παι­δία ἔρχε­σθαι πρός με, καὶ μὴ κωλύ­ε­τε αὐτά· τῶν γὰρ τοιού­των ἐστὶν ἡ βασι­λεία τοῦ Θεοῦ. ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ὃς ἐὰν μὴ δέξη­ται τὴν βασι­λεί­αν τοῦ Θεοῦ ὡς παι­δί­ον, οὐ μὴ εἰσέλθῃ εἰς αὐτήν(:Όταν όμως το είδε αυτό ο Ιησούς, αγα­νά­κτη­σε και είπε στους μαθη­τές: ‘’Αφή­στε τα παι­διά να έρχον­ται κον­τά μου και μην τα εμπο­δί­ζε­τε˙ διό­τι η βασι­λεία του Θεού είναι γι’ αυτούς που θα γίνουν σαν αυτά και θα απο­κτή­σουν παι­δι­κή καρ­διά και διά­θε­ση. Αλη­θι­νά σας λέω˙ εκεί­νος που δεν θα δεχθεί το λόγο και το κήρυγ­μα της βασι­λεί­ας του Θεού με απλό­τη­τα, εμπι­στο­σύ­νη και ταπεί­νω­ση σαν αυτή που δεί­χνουν τα παι­διά στους γονείς και δασκά­λους τους, δεν θα μπει σε αυτήν’’)»].

Στην περί­πτω­ση, όμως, αυτήν, η προ­τρο­πή γίνε­ται με αυστη­ρό­τε­ρο τόνο, και με αντί­θε­τα παρα­δείγ­μα­τα, με τα εξής λόγια: «Οἴδατε ὅτι οἱ ἄρχον­τες τῶν ἐθνῶν κατα­κυ­ριεύ­ου­σιν αὐτῶν καὶ οἱ μεγά­λοι κατε­ξου­σιά­ζου­σιν αὐτῶν. οὐχ οὕτως ἔσται ἐν ὑμῖν, ἀλλ᾿ ὃς ἐὰν θέλῃ ἐν ὑμῖν μέγας γενέ­σθαι, ἔσται ὑμῶν διά­κο­νος(:Γνω­ρί­ζε­τε ότι οι άρχον­τες που ηγε­μο­νεύ­ουν στα έθνη συμ­πε­ρι­φέ­ρον­ται στους λαούς τους ως κύριοί τους, σαν να τους έχουν στα χέρια τους και σαν να είναι οι λαοί κτή­μα­τά τους˙ κι εκεί­νοι που έχουν μεγά­λο αξί­ω­μα, όπως είναι οι ανθύ­πα­τοι, τους μετα­χει­ρί­ζον­ται με μεγά­λη εξου­σία, σαν να είναι δού­λοι τους. Μετα­ξύ σας όμως δεν πρέ­πει να συμ­βαί­νει αυτό. Αλλά όποιος θέλει να γίνει μεγά­λος ανά­με­σά σας, ας είναι υπη­ρέ­της σας κι ας φρον­τί­ζει με επι­μέ­λεια πώς να γίνε­ται ευερ­γε­τι­κός και εξυ­πη­ρε­τι­κός στους άλλους)»[Μάρκ.10,43], απο­δει­κνύ­ον­τας ότι είναι χαρα­κτη­ρι­στι­κό γνώ­ρι­σμα των ειδω­λο­λα­τρών το να επι­διώ­κουν με μανία τα πρω­τεία.

Πράγ­μα­τι, είναι τυραν­νι­κό το πάθος αυτό και συνε­χώς ενο­χλεί και τους μεγά­λους άντρες, και ακρι­βώς για τον λόγο αυτόν χρειά­ζε­ται και βαθύ­τε­ρη πλη­γή. Έτσι λοι­πόν προ­χω­ρεί σε μεγα­λύ­τε­ρο βάθος, και κατα­πρα­ΰ­νει την οργι­σμέ­νη ψυχή τους, παρα­θέ­τον­τας το παρά­δειγ­μα των εθνι­κών. Και θερα­πεύ­ει των μεν τον φθό­νο, των δε την αλα­ζο­νεία, λέγον­τάς τους σχε­δόν τα εξής: «Μην αγα­να­κτεί­τε σαν να έχε­τε υβρι­σθεί· διό­τι αυτοί που ζητούν τα πρω­τεία κατ’ αυτόν τον τρό­πο, βλά­πτουν κατε­ξο­χήν και καταν­τρο­πιά­ζουν τους εαυ­τούς τους, διό­τι τοπο­θε­τούν τους εαυ­τούς τους μετα­ξύ των τελευ­ταί­ων. Δεν είναι όμως τα δικά μας διδάγ­μα­τα όμοια με των εθνι­κών· διό­τι οι μεν άρχον­τες των εθνι­κών κατα­τυ­ραν­νούν τους λαούς τους, ενώ σύμ­φω­να με τα δικά μας διδάγ­μα­τα αυτός που είναι δού­λος των άλλων, είναι πρώ­τος σε αξία. Το ότι επί­σης αυτά δεν απο­τε­λούν απλώς λόγο, λάβε ως από­δει­ξη των λόγων μου, αυτά τα οποία κάνω και πάσχω. Αλλά εγώ έκα­να και κάτι περισ­σό­τε­ρο· διό­τι μολο­νό­τι ήμου­να βασι­λιάς των ουρα­νί­ων δυνά­με­ων, θέλη­σα να γίνω άνθρω­πος και κατα­δέ­χθη­κα να περι­φρο­νη­θώ και να υβρι­σθώ. Και ούτε και σε αυτά αρκέ­στη­κα, αλλά και έφθα­σα μέχρι και σε αυτόν τον θάνα­το».

Για τον λόγο αυτόν λέγει: «Ὣσπερ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώ­που οὐκ ἦλθε δια­κο­νηθῆναι, ἀλλὰ δια­κονῆσαι καὶ δοῦναι τὴν ψυχὴν αὐτοῦ λύτρον ἀντὶ πολλῶν(:Όπως και ο υιός του ανθρώ­που δεν ήλθε για να Τον υπη­ρε­τή­σουν, αλλά για να υπη­ρε­τή­σει και να δώσει τη ζωή του λύτρο προ­κει­μέ­νου να εξα­γο­ρα­σθούν και να ελευ­θε­ρω­θούν από την αμαρ­τία και το θάνα­το πολ­λοί)»[Ματθ.20,28]. «Δεν στα­μά­τη­σα δηλα­δή», λέγει, «μέχρι σε αυτό το σημείο, αλλά και την ψυχή μου έδω­σα ως λύτρο. Και χάριν ποιων έκα­να αυτήν τη θυσία; Προς χάριν των εχθρών. Και εσύ μεν εάν ταπει­νω­θείς, το κάνεις χάριν του εαυ­τού σου, ενώ εγώ ταπει­νώ­θη­κα προς χάριν δική σου».

Επο­μέ­νως μην φοβη­θείς με τη σκέ­ψη ότι χάνε­ται η αξιο­πρέ­πειά σου. Διό­τι όσο και αν ταπει­νω­θείς, δεν μπο­ρείς να κατέλ­θεις σε τόσο χαμη­λό σημείο, στο οποίο κατήλ­θε ο Κύριός σου. Αλλά όμως η ταπεί­νω­ση αυτή έγι­νε αιτία ανυ­ψώ­σε­ως όλων των ανθρώ­πων και συνε­τέ­λε­σε ώστε να εκλάμ­ψει η δόξα του Χρι­στού· διό­τι πριν γίνει άνθρω­πος, ήταν γνω­στός μόνο στους αγγέ­λους, όταν όμως έγι­νε άνθρω­πος και σταυ­ρώ­θη­κε, όχι μόνο δεν ελάτ­τω­σε εκεί­νη τη δόξα, αλλά και άλλη απέ­κτη­σε, από το ότι Τον γνώ­ρι­σε όλη η οικου­μέ­νη. Μη λοι­πόν φοβη­θείς, με τη σκέ­ψη ότι δήθεν χάνεις την αξιο­πρέ­πειά σου, εάν ταπει­νω­θείς· διό­τι με την ταπεί­νω­σή σου αυτήν αυξά­νε­ται η δόξα σου, με αυτήν γίνε­ται ακό­μη μεγα­λύ­τε­ρη. Αυτή είναι η πόρ­τα της βασι­λεί­ας των ουρα­νών. Ας μην ακο­λου­θή­σου­με λοι­πόν την αντί­θε­τη οδό, ούτε να πολε­μού­με τους εαυ­τούς μας· διό­τι εάν θελή­σου­με να φαι­νό­μα­στε μεγά­λοι, δεν θα γίνου­με μεγά­λοι, αλλά αντι­θέ­τως θα γίνου­με οι πιο ασή­μαν­τοι από όλους.

Είδες ότι σε κάθε περί­πτω­ση τούς διδά­σκει με τα αντί­θε­τα παρα­δείγ­μα­τα, δίνον­τάς τους αυτό που επι­θυ­μούν; Και αυτό προ­η­γου­μέ­νως το απο­δεί­ξα­με πολ­λές φορές, διό­τι και στην περί­πτω­ση των φιλάρ­γυ­ρων και των κενό­δο­ξων έτσι ενήρ­γη­σε. «Για­τί λοι­πόν», λέγει, «κάνεις την ελεη­μο­σύ­νη μπρο­στά στους ανθρώ­πους; Για να απο­λαύ­σεις δόξα; Μην το κάνεις λοι­πόν αυτό και οπωσ­δή­πο­τε θα απο­λαύ­σεις δόξα. Προς ποιο λοι­πόν σκο­πό θησαυ­ρί­ζεις; Για να έχεις πλού­τη; Λοι­πόν, μη θησαυ­ρί­σεις εδώ και θα γίνεις πλού­σιος εκεί. Έτσι και στην περί­πτω­ση αυτήν. Για­τί ποθείς τα πρω­τεία; Για να είσαι πριν από τους άλλους; Λοι­πόν διά­λε­ξε την τελευ­ταία θέση και τότε θα απο­λαύ­σεις τα πρω­τεία. Ώστε εάν θέλεις να γίνεις μεγά­λος, μη ζητείς να γίνεις μεγά­λος, και τότε θα γίνεις μεγά­λος. Διό­τι αυτό θα πει να είσαι μικρός».

Βλέ­πεις πώς τους απο­μά­κρυ­νε από το νόση­μα, με το ότι τους απέ­δει­ξε ότι η μεν φιλο­πρω­τία τούς οδη­γεί σε απο­τυ­χία, ενώ η ταπεί­νω­ση σε επι­τυ­χία, ώστε το ένα να το απο­φύ­γουν, ενώ το άλλο να το επι­διώ­κουν; Και τους εθνι­κούς επί­σης για τού­το τους ανέ­φε­ρε, ώστε και με το παρά­δειγ­μα αυτό να απο­δεί­ξει ότι το πράγ­μα αυτό είναι επο­νεί­δι­στο και σιχα­με­ρό. Διό­τι πρέ­πει ο μεν υπε­ρή­φα­νος να είναι ασή­μαν­τος, ενώ αντι­θέ­τως ο ταπει­νό­φρο­νας να είναι υψη­λός. Καθό­σον αυτό είναι το αλη­θι­νό και γνή­σιο ύψος, και το οποίο δεν είναι μόνο κατά λέξη, ούτε ως προς την ονο­μα­σία. Και το μεν ύψος του κόσμου είναι απο­τέ­λε­σμα ανάγ­κης και φόβου, ενώ το ύψος της ταπει­νο­φρο­σύ­νης ομοιά­ζει με το ύψος του Θεού. Ο παρό­μοιος άνθρω­πος και αν ακό­μη δεν θαυ­μά­ζε­ται από κανέ­ναν, παρα­μέ­νει υψη­λός, όπως ακρι­βώς πάλιν εκεί­νος, και αν ακό­μη υπη­ρε­τεί­ται από όλους, είναι πιο ασή­μαν­τος από όλους. Και η μεν μία τιμή είναι απο­τέ­λε­σμα ανάγ­κης, οπό­τε για τον λόγο αυτόν και χάνε­ται εύκο­λα, ενώ η άλλη πηγά­ζει από τη θέλη­ση, και για τον λόγο αυτόν παρα­μέ­νει στα­θε­ρή. Εξάλ­λου, και τους αγί­ους για τον λόγο αυτόν τους θαυ­μά­ζου­με, διό­τι, μολο­νό­τι ήσαν ανώ­τε­ροι όλων, παρά ταύ­τα ταπεί­νω­σαν τους εαυ­τούς τους περισ­σό­τε­ρο από όλους. Για τον λόγο αυτόν και μέχρι σήμε­ρα παρα­μέ­νουν υψη­λοί και ούτε ο θάνα­τός τους κατέ­στρε­ψε το ύψος εκεί­νο.

Εάν όμως θέλε­τε, ας εξε­τά­σου­με το ίδιο αυτό θέμα βάσει συλ­λο­γι­σμών. Κάποιος λέγε­ται ότι είναι υψη­λός ή όταν είναι υψη­λός ως προς το μήκος του σώμα­τός του, ή όταν συμ­βαί­νει να στέ­κε­ται σε υψη­λό μέρος. Κατά τον ίδιο συλ­λο­γι­σμό κάποιος ονο­μά­ζε­ται χαμη­λός, επί τη βάσει των αντί­θε­των γνω­ρι­σμά­των. Ας δού­με λοι­πόν ποιος είναι πραγ­μα­τι­κά ο υψη­λός, ο αλα­ζό­νας ή ο ταπει­νός, ώστε να αντι­λη­φθείς ότι τίπο­τε δεν είναι υψη­λό­τε­ρο από την ταπει­νο­φρο­σύ­νη και τίπο­τε χαμη­λό­τε­ρο από την αλα­ζο­νεία. Ο μεν λοι­πόν αλα­ζό­νας επι­θυ­μεί να είναι ανώ­τε­ρος από όλους και κανέ­να δεν παρα­δέ­χε­ται ως ισά­ξιό του, και οποιασ­δή­πο­τε τιμής και αν τύχει, επι­θυ­μεί και επι­διώ­κει μεγα­λύ­τε­ρη τιμή και πιστεύ­ει ότι δεν έτυ­χε καμί­ας τιμής και περι­φρο­νεί τους ανθρώ­πους, ενώ ο ίδιος επι­θυ­μεί να τον τιμούν. Τι θα μπο­ρού­σε λοι­πόν να θεω­ρη­θεί πιο παρά­λο­γο από αυτό; Πράγ­μα­τι αυτό ομοιά­ζει με αίνιγ­μα· διό­τι εκεί­νους που δεν υπο­λο­γί­ζει καθό­λου, από αυτούς θέλει να δοξά­ζε­ται.

Είδες πώς εκεί­νος που θέλει να υψώ­νε­ται, κατα­πί­πτει και ίστα­ται χαμη­λά; Διό­τι το ότι θεω­ρεί όλους τους ανθρώ­πους ως μη έχον­τες καμία αξία, σε σύγ­κρι­ση προς τον εαυ­τό του, το δια­κη­ρύσ­σει ο ίδιος. Αυτό βέβαια είναι αλα­ζο­νεία. Για­τί λοι­πόν κατα­φεύ­γεις προς εκεί­νον που τον θεω­ρείς τελεί­ως ασή­μαν­το; Για­τί ζητείς να τιμη­θείς από εκεί­νον; Για­τί φέρ­νεις μαζί σου τόσο πλή­θος ανθρώ­πων;

Βλέ­πεις τον ταπει­νό, που στέ­κει χαμη­λά; Εμπρός λοι­πόν, ας εξε­τά­σου­με τον πνευ­μα­τι­κά υψη­λό. Αυτός γνω­ρί­ζει πόσο αξί­ζει ο άνθρω­πος και ότι ο άνθρω­πος είναι μεγά­λος, αλλά συγ­χρό­νως ότι είναι και έσχα­τος όλων, και για τον λόγο αυτόν οποια­δή­πο­τε τιμή και αν του απο­δο­θεί, τη θεω­ρεί μεγά­λη. Ώστε, αυτός ακο­λου­θεί τον εαυ­τό του και είναι υψη­λός και δεν αλλά­ζει τη γνώ­μη του. Διό­τι εκεί­νους τους θεω­ρεί μεγά­λους, θεω­ρεί και τις τιμές τους μεγά­λες, και αν ακό­μη συμ­βαί­νει να είναι μικρές, επει­δή θεω­ρεί αυτούς μεγά­λους. Ο αλα­ζό­νας όμως εκεί­νους που τον τιμούν, δεν τους υπο­λο­γί­ζει καθό­λου, ενώ τις τιμές τους τις θεω­ρεί μεγά­λες. Επί­σης ο ταπει­νός δεν κυριεύ­ε­ται από κανέ­να πάθος. Ούτε η οργή μπο­ρεί να τον ενο­χλή­σει, ούτε ο έρω­τας της δόξας, ούτε ο φθό­νος, ούτε η ζηλο­τυ­πία. Τι λοι­πόν μπο­ρεί να θεω­ρη­θεί υψη­λό­τε­ρο από μία τέτοια ψυχή, που είναι απαλ­λαγ­μέ­νη από όλα αυτά; Ο αλα­ζό­νας, αντι­θέ­τως, εξου­σιά­ζε­ται από όλα αυτά όπως ακρι­βώς κάποιος σκώ­λη­κας που κυλιέ­ται μέσα στον βούρ­κο. Διό­τι και η ζηλο­τυ­πία και ο φθό­νος και ο θυμός ενο­χλούν συνε­χώς την ψυχή του.

Ποιος λοι­πόν είναι ο υψη­λός; Αυτός που εξου­σιά­ζει τα πάθη του ή αυτός που είναι δού­λος σε αυτά; Αυτός που τρέ­μει και τα φοβεί­ται ή αυτός που είναι ακα­τα­νί­κη­τος και με κανέ­ναν τρό­πο δεν κυριεύ­ε­ται από αυτά; Ποιο πτη­νό θα μπο­ρού­σα­με να πού­με ότι πετά ψηλό­τε­ρα; Αυτό που βρί­σκε­ται υψη­λό­τε­ρα από τα χέρια και τα καλά­μια του κυνη­γού, ή εκεί­νο που δεν αφή­νει τον κυνη­γό ούτε καν να χρεια­στεί καλά­μια, καθό­σον πετά χαμη­λά και δεν μπο­ρεί ποτέ να πετά­ξει υψη­λά; Τέτοιος λοι­πόν είναι ο αλα­ζό­νας· καθό­σον κάθε παγί­δα τον συλ­λαμ­βά­νει εύκο­λα, επει­δή σύρε­ται στο χώμα.

Εάν όμως θέλεις εξέ­τα­σε αυτό και από το γεγο­νός του πονη­ρού εκεί­νου δαί­μο­νος. Διό­τι πράγ­μα­τι τι θα μπο­ρού­σε να θεω­ρη­θεί πιο ταπει­νό από τον διά­βο­λο, επει­δή κυριεύ­τη­κε από αλα­ζο­νεία; Τι αντί­στοι­χα θα μπο­ρού­σε να θεω­ρη­θεί πιο υψη­λό από τον άνθρω­πο εκεί­νον που με τη θέλη­σή του ταπει­νώ­νει τον εαυ­τό του; Διό­τι ο μεν διά­βο­λος σύρε­ται επά­νω στη γη και βρί­σκε­ται κάτω από την πτέρ­να μας. Διό­τι λέγει: «Ἰδοὺ δίδω­μι ὑμῖν τὴν ἐξου­σί­αν τοῦ πατεῖν ἐπάνω ὄφεων καὶ σκορ­πί­ων(:Σας δίνω εξου­σία να νικά­τε και να ποδο­πα­τά­τε όλα τα όργα­να του σατα­νά, που σαν φίδια και σκορ­πιοί επι­βου­λεύ­ον­ται και χύνουν το δηλη­τή­ριό τους ύπου­λα στις ψυχές των ανθρώ­πων, για να τις νεκρώ­σουν)»[Λου­κά 10,19]. Αντι­θέ­τως, ο ταπει­νός άνθρω­πος στέ­κει ψηλά με τους αγγέ­λους.

Εάν μάλι­στα θέλεις το ίδιο πράγ­μα να διδα­χθείς και από τους ανθρώ­πους, σκέ­ψου τον βάρ­βα­ρο εκεί­νον, που οδη­γεί τόσο μεγά­λη στρα­τιά και ο οποί­ος δεν γνώ­ρι­ζε ούτε αυτά ακό­μη που είναι σε όλους γνω­στά. Όπως επί παρα­δείγ­μα­τι ότι η πέτρα ήταν πέτρα και ότι τα είδω­λα ότι ήσαν είδω­λα. Για τον λόγο αυτόν και ήταν κατώ­τε­ρος από αυτά. Αντί­θε­τα, οι ευσε­βείς και πιστοί άνθρω­ποι ανε­βαί­νουν υψη­λό­τε­ρα και από τον ήλιο. Τι λοι­πόν μπο­ρεί να θεω­ρη­θεί υψη­λό­τε­ρο από αυτούς; Διό­τι αυτοί υπερ­βαί­νουν και αυτές τις αψί­δες του ουρα­νού και προ­σπερ­νών­τας τους αγγέ­λους στέ­κουν γύρω από τον βασι­λι­κό θρό­νο.

Αλλά για να αντι­λη­φθείς και από άλλη άπο­ψη την ευτέ­λεια των αλα­ζό­νων, σε ερω­τώ: Ποιος θα ήταν δυνα­τόν να ταπει­νω­θεί; Αυτός που βοη­θεί­ται από τον Θεό ή αυτός που πολε­μεί­ται από Αυτόν; Είναι ολο­φά­νε­ρο ότι θα ταπει­νω­θεί αυτός που πολε­μεί­ται. Άκου­σε λοι­πόν τι λέγει για τον καθέ­να από αυτούς η αγία Γρα­φή: «Μείζονα δὲ δίδωσι χάριν· διὸ λέγει· ὁ Θεὸς ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσε­ται, ταπει­νοῖς δὲ δίδωσι χάριν(:Ο Θεός αντι­στρα­τεύ­ε­ται τους υπε­ρη­φά­νους, οι οποί­οι με τις ηδο­νές τους περι­φρο­νούν το θέλη­μά Του και προ­τι­μούν τον κόσμο παρά τον Θεό. Στους ταπει­νούς όμως δίνει τη χάρη Του. Αυτοί απαρ­νούν­ται τις ηδο­νές και τον κόσμο για χάρη Του)»[Ιάκ.4,6].

Αλλά θα σε ερω­τή­σω και κάτι άλλο. Ποιος είναι υψη­λό­τε­ρος; Αυτός που είναι αφιε­ρω­μέ­νος στον Θεό και προ­σφέ­ρει θυσία σε Αυτόν ή αυτός που βρί­σκε­ται πολύ μακριά της παρ­ρη­σί­ας προς Αυτόν; Αλλά θα ρωτή­σει κάποιος: «Και ποια θυσία προ­σφέ­ρει ο ταπει­νό­φρο­νας;». Άκου­σε τον Δαβίδ που λέγει: «Θυσία τῷ Θεῷ πνεῦμα συν­τε­τριμ­μέ­νον(:Θυσία ευά­ρε­στη και ευπρόσ­δε­κτη στον Θεό είναι εκεί­νη που προ­σφέ­ρε­ται με εσω­τε­ρι­κή συν­τρι­βή και ειλι­κρι­νή μετά­νοια· ποτέ ο Θεός δε θα απορ­ρί­ψει μια καρ­διά που αισθά­νε­ται αλη­θι­νή συν­τρι­βή και ταπεί­νω­ση)»[Ψαλμ.50,19]. Είδες του ταπει­νού την καθα­ρό­τη­τα;

Πρό­σε­ξε και το ακά­θαρ­το φρό­νη­μα του υπε­ρή­φα­νου. «Ἀκάθαρ­τος παρὰ Θεῷ πᾶς ὑψηλο­κάρ­διος(:Ακά­θαρ­τος είναι ενώ­πιον του Κυρί­ου κάθε επηρ­μέ­νος και υπε­ρή­φα­νος)»[Παροιμ.16,5]. Εκτός από αυτά ο ταπει­νός έχει τον Θεό που ευχα­ρι­στεί­ται με αυτόν. Διό­τι λέγει: «Πάν­τα γὰρ ταῦτα ἐποί­η­σεν ἡ χείρ μου, καὶ ἔστιν ἐμὰ πάν­τα ταῦτα, λέγει Κύριος· καὶ ἐπὶ τίνα ἐπιβλέ­ψω, ἀλλ᾿ ἢ ἐπὶ τὸν ταπεινὸν καὶ ἡσύχιον καὶ τρέ­μον­τα τοὺς λόγους μου;(:Προς ποιον να ρίξω στορ­γι­κό και προ­στα­τευ­τι­κό το βλέμ­μα μου, παρά μόνο στον άνθρω­πο τον ταπει­νό, τον ήσυ­χο, ο οποί­ος τρέ­μει με σεβα­σμό τα λόγια μου και αγω­νί­ζε­ται να τα εφαρ­μό­ζει στη ζωή του;)»[Ησ.66,2], ενώ αυτός σύρε­ται μαζί με τον διά­βο­λο· διό­τι ο υπε­ρή­φα­νος θα πάθει αυτά που έπα­θε εκεί­νος.

Για τον λόγο αυτόν και ο Παύ­λος έλε­γε: «Μὴ νεόφυτον, ἵνα μὴ τυφω­θεὶς εἰς κρῖμα ἐμπέσῃ τοῦ διαβόλου(:Δεν πρέ­πει ο επί­σκο­πος να είναι νεο­κα­τή­χη­τος και νεο­φυ­τευ­μέ­νος στο πνευ­μα­τι­κό αμπέ­λι του Κυρί­ου. Κι αυτό, για να μην υπε­ρη­φα­νευ­θεί και πέσει έτσι στην ίδια κατα­δί­κη που έπε­σε και ο διά­βο­λος)»[Α΄Τιμ.3,6]. Αλλά του συμ­βαί­νει και το αντί­θε­το από εκεί­νο που θέλει· διότι θέλει να είναι υπε­ρή­φα­νος, για να τιμά­ται. Αλλά αυτός είναι εκεί­νος που περι­φρο­νεί­ται περισ­σό­τε­ρο από όλους· διό­τι αυτοί κατε­ξο­χήν είναι περισ­σό­τε­ρο από όλους οι κατα­γέ­λα­στοι, οι εχθροί και αντί­πα­λοι όλων, οι νικώ­με­νοι εύκο­λα από τους εχθρούς τους, οι παρα­συ­ρό­με­νοι εύκο­λα από την οργή, οι ακά­θαρ­τοι ενώ­πιον του Θεού.

Τι λοι­πόν θα μπο­ρού­σε να υπάρ­ξει χει­ρό­τε­ρο από αυτό; Διό­τι αυτό είναι το τέλος των κακών. Τι είναι όμως γλυ­κύ­τε­ρο από τους ταπει­νούς; Και τι μακα­ριό­τε­ρο από τη στιγ­μή που τους ποθεί και τους αγα­πά ο Θεός; Οι άνθρω­ποι αυτοί και από τους συναν­θρώ­πους τους εκτι­μών­ται πάρα πολύ, και όλοι τους τιμούν ως πατέ­ρες, τους αγα­πούν ως αδελ­φούς και τους πλη­σιά­ζουν ως δικά τους πρό­σω­πα.

Ας γίνου­με λοι­πόν ταπει­νοί, για να γίνου­με υψη­λοί. Καθό­σον η υπε­ρη­φά­νεια ταπει­νώ­νει σε υπερ­βο­λι­κό βαθ­μό. Αυτή ταπεί­νω­σε τον Φαραώ. Διό­τι, λέγει η Γρα­φή, εκεί­νος ο Φαραώ είπε γεμά­τος αλα­ζο­νεία: «Τίς ἐστιν οὗ εἰσακού­σο­μαι τῆς φωνῆς αὐτοῦ, ὥστε ἐξαπο­στεῖλαι τοὺς υἱοὺς Ἰσρα­ήλ; οὐκ οἶδα τὸν Κύριον καὶ τὸν Ἰσραὴλ οὐκ ἐξαπο­στέλ­λω(:Ποιος είναι αυτός ο Κύριος και Θεός, στην εντο­λή του οποί­ου εγώ θα υπα­κού­σω, ώστε να αφή­σω ελεύ­θε­ρους τους Ισραη­λί­τες; Δεν γνω­ρί­ζω εγώ αυτόν τον Κύριο και δεν θα αφή­σω ελεύ­θε­ρους τους Ισραη­λί­τες να ανα­χω­ρή­σουν)»[Έξ.5,2], και έγι­νε έτσι κατώ­τε­ρος από τις μύγες, τους βατρά­χους και την κάμ­πια και στη συνέ­χεια κατα­πον­τί­στη­κε μαζί με τα όπλα του και τα άλο­γά του.

Τελεί­ως το αντί­θε­το όμως συνέ­βη με τον Αβρα­άμ, που είπε: «Νῦν ἠρξά­μην λαλῆσαι πρὸς τὸν Κύριόν μου, ἐγὼ δέ εἰμι γῆ καὶ σπο­δός(:Έχω ήδη αρχί­σει να ομι­λώ προς τον Κύριο, αν και εγώ είμαι χώμα και στά­χτη)»[Γέν.18,27], και κατα­νί­κη­σε άπει­ρους βαρ­βά­ρους και μολο­νό­τι βρέ­θη­κε ανά­με­σα στους Αιγύ­πτιους επέ­στρε­ψε φέρ­νον­τας λαμ­πρό­τε­ρο τρό­παιο από το προ­η­γού­με­νο, και ακο­λου­θών­τας αυτήν την αρε­τή γινό­ταν διαρ­κώς και υψη­λό­τε­ρος. Για τον λόγο αυτόν εγκω­μιά­ζε­ται σε κάθε περί­πτω­ση, για τον λόγο αυτόν στε­φα­νώ­νε­ται και επαι­νεί­ται, ενώ ο Φαραώ έγι­νε και χώμα και στά­χτη και οτι­δή­πο­τε άλλο υπάρ­χει ευτε­λέ­στε­ρο από αυτά.

Διό­τι τίπο­τε δεν απο­στρέ­φε­ται τόσο ο Θεός, όσο την υπε­ρη­φά­νεια. Για τον λόγο αυτόν ευθύς εξαρ­χής έκα­νε τα πάν­τα, για να εξα­φα­νί­σει αυτό το πάθος. Εξαι­τί­ας της γίνα­με θνη­τοί και μας συνο­δεύ­ουν διαρ­κώς η λύπη και οι οδυρ­μοί. Για τον λόγο αυτόν ζού­με μέσα στον πόνο, τους ιδρώ­τες και με διαρ­κή και κατα­πιε­στι­κή εργα­σία. Καθό­σον η αλα­ζο­νεία οδή­γη­σε τον πρώ­το άνθρω­πο στην αμαρ­τία, επει­δή ήλπι­σε να γίνει ίσος με τον Θεό. Για τον λόγο αυτόν ούτε και εκεί­να που είχε δια­τή­ρη­σε, αλλά εξέ­πε­σε και από αυτά. Τόσο μεγά­λο κακό είναι η αλα­ζο­νεία· διό­τι όχι μόνο δεν προ­σθέ­τει κανέ­να κατόρ­θω­μα στη ζωή μας, αλλά εξα­φα­νί­ζει και τα όσα έχου­με. Όπως ακρι­βώς πάλι η ταπει­νο­φρο­σύ­νη όχι μόνο δεν κατα­στρέ­φει κανέ­να από αυτά που έχου­με, αλλά προ­σθέ­τει και αυτά που δεν έχου­με.

Την ταπει­νο­φρο­σύ­νη λοι­πόν ας ποθή­σου­με, αυτήν ας επι­διώ­ξου­με, ώστε και την επί­γεια τιμή να απο­λαύ­σου­με και να επι­τύ­χου­με τη μέλ­λου­σα δόξα, με τη χάρη και τη φιλαν­θρω­πία του Κυρί­ου ημών Ιησού Χρι­στού, μαζί με τον οποίο ανή­κει στον Πατέ­ρα και συγ­χρό­νως και στο άγιο Πνεύ­μα δόξα και δύνα­μη, τώρα και πάν­το­τε και στους αιώ­νες των αιώ­νων. Αμήν.

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,

επι­μέ­λεια κει­μέ­νου: Ελέ­νη Λιναρ­δά­κη, φιλό­λο­γος

ΠΗΓΕΣ:

• http://khazarzar.skeptik.net/pgm/PG_Migne/John%20Chrysostom_PG%2047–64/In%20Matthaeum.pdf

• Ιωάν­νου του Χρυ­σο­στό­μου Άπαν­τα τα έργα, Υπό­μνη­μα στο Κατά Ματ­θαί­ον Ευαγ­γέ­λιον, ομι­λία ΞΕ΄, πατε­ρι­κές εκδό­σεις «Γρη­γό­ριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάν­τιον», Θεσ­σα­λο­νί­κη 1990, τόμος 11Α, σελί­δες 275–305.

• Βιβλιο­θή­κη των Ελλή­νων, Άπαν­τα των αγί­ων Πατέ­ρων, Ιωάν­νου Χρυ­σο­στό­μου έργα, τόμος 68, σελ. 15–34.

• Π. Τρεμ­πέ­λα, Η Και­νή Δια­θή­κη με σύν­το­μη ερμη­νεία (από­δο­ση στην κοι­νή νεο­ελ­λη­νι­κή), εκδό­σεις αδελ­φό­τη­τος θεο­λό­γων «Ο Σωτήρ», έκδο­ση τέταρ­τη, Αθή­να 2014.

• Η Και­νή Δια­θή­κη, Κεί­με­νον και ερμη­νευ­τι­κή από­δο­σις υπό Ιωάν­νου Κολι­τσά­ρα, εκδό­σεις αδελ­φό­τη­τος θεο­λό­γων «Η Ζωή», έκδο­ση τρια­κο­στή τρί­τη, Αθή­να 2009.

• Η Παλαιά Δια­θή­κη κατά τους εβδο­μή­κον­τα, Κεί­με­νον και σύν­το­μος από­δο­σις του νοή­μα­τος υπό Ιωάν­νου Κολι­τσά­ρα, εκδό­σεις αδελ­φό­τη­τος θεο­λό­γων «Η Ζωή», έκδο­ση τέταρ­τη, Αθή­να 2005.

• Π.Τρεμπέλα, Το Ψαλ­τή­ριον με σύν­το­μη ερμη­νεία(από­δο­ση στην κοι­νή νεο­ελ­λη­νι­κή), εκδό­σεις αδελ­φό­τη­τος θεο­λό­γων «Ο Σωτήρ», έκδο­ση τρί­τη, Αθή­να 2016

• http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html

• http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm

• http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm

Απο­μα­γνη­το­φω­νη­μέ­νη ομι­λία μακα­ρι­στού γέρον­τος Αθα­να­σί­ου Μυτι­λη­ναί­ουμε θέμα:

«Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΦΗΤΕΙΑΣ»

[εκφω­νή­θη­κε στην Ιερά Μονή Κομνη­νεί­ου Λαρί­σης στις 27–3‑1988]

(Β193)

Το τέλος, αγα­πη­τοί μου, της επι­γεί­ου ζωής και δρά­σε­ως του Κυρί­ου μας Ιησού Χρι­στού είναι κον­τά. Ήδη οι εχθροί Του έχουν δεί­ξει φανε­ρά πια τις δια­θέ­σεις τους τις φονι­κές. Και ο Κύριος γνω­ρί­ζει πλέ­ον ποια είναι η πορεία. Εξάλ­λου γι’ αυτήν την πορεία ήλθε εις τον κόσμον αυτόν. Την πορεί­αν της θυσί­ας.

Ο Κύριος όμως, λίγο πριν το πάθος Του, που το γνω­ρί­ζει πολύ καλά, απο­κα­λύ­πτει τα πάν­τα εις τους μαθη­τάς Του, το τι επρό­κει­το να συμ­βεί. Δηλα­δή προ­φη­τεύ­ει το άμε­σο μέλ­λον, που αφο­ρά στο πρό­σω­πό Του. Ας δού­με όμως το ιερόν κεί­με­νο στην από­δο­σή του· σε μία του από­δο­ση: «Ανη­φό­ρι­ζαν προς τα Ιερο­σό­λυ­μα και ο Ιησούς προ­χω­ρού­σε μπρο­στά από τους μαθη­τάς Του, που ήσαν γεμά­τοι από δέος. Τον ακο­λου­θού­σαν, αλλά είχαν φόβο, τόσο δια τον Ιησούν, όσο και δια τον εαυ­τόν τους, το τι τους περί­με­νε στην πόλη. Τότε, εκά­λε­σε κον­τά Του τους δώδε­κα και άρχι­σε να τους λέγει για όσα επρό­κει­το να τους συμ­βούν. ‘’Δηλα­δή, να, τους έλε­γε, ανα­βαί­νου­με στα Ιερο­σό­λυ­μα και ο Υιός του ανθρώ­που, δηλα­δή Εγώ ο Μεσ­σί­ας, θα παρα­δο­θεί στους αρχιε­ρείς και στους γραμ­μα­τείς, που θα Τον κατα­δι­κά­σουν σε θάνα­τον και θα Τον παρα­δώ­σουν στους ειδω­λο­λά­τρας. Θα Τον περι­γε­λά­σουν, θα Τον μαστι­γώ­σουν, θα Τον φτύ­σουν και θα Τον θανα­τώ­σουν. Ύστε­ρα όμως από τρεις ημέ­ρες, θα ανα­στη­θεί’’».

Τίθε­ται όμως εύλο­γο το ερώ­τη­μα: Για­τί ο Κύριος απο­κα­λύ­πτει αυτό το άμε­σο μέλ­λον; Τόσο άμε­σο, που ήταν θέμα ημε­ρών· διό­τι ήτο η τρί­τη πρόρ­ρη­σις του Κυρί­ου αυτή. Είχαν προ­η­γη­θεί άλλες δύο προρ­ρή­σεις του Κυρί­ου, προ­φη­τεί­ες, για το ίδιο θέμα. Αυτή λοι­πόν είναι η τρί­τη πρόρ­ρη­σις. Και είναι επί θύραις του μαρ­τυ­ρί­ου Του. Για­τί λοι­πόν ο Κύριος απο­κα­λύ­πτει αυτό το άμε­σο μέλ­λον; Δεν θα εθο­ρυ­βούν­το οι μαθη­ταί ακού­γον­τάς το εκ των προ­τέ­ρων; Δηλα­δή τι σκο­πό θα μπο­ρού­σε να εξυ­πη­ρε­τή­σει μία τέτοια προ­φη­τεία; Κι αν ακό­μη αν θέλε­τε, και ποια είναι η αξία μιας τέτοιας προ­φη­τεί­ας; Αυτό το θέμα θα δού­με, αγα­πη­τοί μου.

Καταρ­χάς να δού­με ποιο είναι το πρό­σω­πον που προ­φη­τεύ­ει. Εν προ­κει­μέ­νω, είναι ο Ιησούς Χρι­στός. Ο Ιησούς προ­ε­φη­τεύ­θη από όλους τους προ­φή­τας της Παλαιάς Δια­θή­κης. Οι προ­φη­τεί­ες όλων των προ­φη­τών συγ­κλί­νουν μόνον σε ένα πρό­σω­πον. Το πρό­σω­πον το δικό Του. Όταν ο Κύριος προ­φη­τεύ­ει, ουσια­στι­κά, ανα­γνω­ρί­ζει σε όλους τους παλαιούς προ­φή­τας, τους επι­κυ­ρώ­νει, τους επα­λη­θεύ­ει, τους ανα­νε­ώ­νει ό,τι εκεί­νοι είπαν, με τη βασι­κή όμως θέση ότι αυτό το πρό­σω­πο, είναι το πρό­σω­πο το δικό Του. Εκεί­νοι ωμί­λουν και έλε­γαν για ένα πρό­σω­πο. Ο Κύριος τούς επι­κυ­ρώ­νει, όπως σας είπα, λέγον­τας τώρα ότι «το πρό­σω­πον αυτό είμαι Εγώ». Συνε­πώς είναι προ­φή­της, όπως και ο Ιωάν­νης ο Βαπτι­στής είναι προ­φή­της και μάλι­στα ο μέγι­στος των προ­φη­τών. Ξέρε­τε, δεν έγρα­ψε τίπο­τα ο άγιος Ιωάν­νης ο Βαπτι­στής. Μόνο μία κίνη­ση έκα­νε. Εμαρ­τύ­ρη­σε περί του Ιησού. «Είναι Αυτός». Διό­τι, μετα­ξύ του να πεις για κάποιο πρό­σω­πο και να δεί­ξεις αυτό το πρό­σω­πο, υπάρ­χει πάρα πολύ μεγά­λη δια­φο­ρά. Και το να δεί­ξεις το πρό­σω­πο, αν δεν είσαι αλη­θι­νός προ­φή­της, δεν μπο­ρείς ποτέ αυτό να το κάνεις. Έτσι, ο Ιωάν­νης είναι ο μεί­ζων των προ­φη­τών, σε αυτό το σημείο. Και ο Κύριος ταυ­τί­ζει τώρα το πρό­σω­πο του Μεσ­σί­ου των προ­φη­τών, με το πρό­σω­πό Του: «Ἐγώ εἰμί». Είμαι Εγώ.

Ας θυμη­θού­με τον προ­φή­τη Ησα­ΐα, με πόση παρα­στα­τι­κό­τη­τα περι­γρά­φει το πάθος του Μεσ­σί­ου στο 53 του κεφά­λαιον. Όταν τώρα ο Κύριος προ­φη­τεύ­ει το ίδιο Του το πάθος — θα δού­με εκεί με πόση ζωη­ρό­τη­τα το προ­φη­τεύ­ει ο Ησα­ΐ­ας- ο Κύριος, θα έλε­γα με λιγό­τε­ρη ζωη­ρό­τη­τα και τρα­γι­κό­τη­τα, ταυ­τί­ζει όμως το προ­φη­τι­κό πρό­σω­πο του Ησα­ΐ­ου, θα επα­να­λά­βω, με το δικό Του. Για να κατο­χυ­ρώ­σει πρώ­τα-πρώ­τα την αλή­θεια που προ­φη­τεύ­ει ο Ιησούς, τι πρό­κει­ται τώρα να Του συμ­βεί στα Ιερο­σό­λυ­μα. Μην ξεχνά­με ακό­μα ότι το θεμε­λιω­δέ­στε­ρο στοι­χείο της αλη­θεί­ας της Αγί­ας Γρα­φής, είναι η προ­φη­τεία. Θα ήθε­λα να σας έλε­γα ότι δεν είναι το θαύ­μα. Το θαύ­μα μπο­ρεί για μια στιγ­μή να στα­θεί και ψεύ­τι­κο. Και το επι­τε­λεί επι­τέ­λους και ο σατα­νάς το θαύ­μα. Έστω και ψεύ­τι­κα. Έστω και κατ’ επί­φα­σιν. Ο σατα­νάς όμως δεν γνω­ρί­ζει το μέλ­λον. Και συνε­πώς ο σατα­νάς δεν μπο­ρεί ποτέ να εκφέ­ρει προ­φη­τεία. Και την προ­φη­τεία ακό­μη, αν θέλε­τε, ο σατα­νάς δεν μπο­ρεί ούτε καν ‑την υπάρ­χου­σα προ­φη­τεία- ούτε καν να την ερμη­νεύ­σει σωστά, διό­τι απαι­τεί­ται η παρου­σία του Αγί­ου Πνεύ­μα­τος. Αλλά ο σατα­νάς δεν έχει το Πνεύ­μα το Άγιον. Και συνε­πώς ούτε την ερμη­νεία μπο­ρεί να κάνει.

Λέγει ο Από­στο­λος Πέτρος ότι καμία προ­φη­τεία δεν λύθη­κε, δηλα­δή δεν ερμη­νεύ­τη­κε, παρά μόνον άνδρες που έφε­ραν το Πνεύ­μα το Άγιον. Έτσι, για να γρά­ψεις προ­φη­τεία, πρέ­πει να σου βάλει στο στό­μα την προ­φη­τεία το Πνεύ­μα το Άγιον. Για να λύσεις προ­φη­τεία, δηλα­δή να ερμη­νεύ­σεις προ­φη­τεία, πρέ­πει πάλι το Πνεύ­μα το Άγιον να σου βάλει την λύσιν, την ερμη­νεί­αν της προ­φη­τεί­ας εις το στό­μα σου το Πνεύ­μα το Άγιον. Θα επα­να­λά­βω λοι­πόν, ο σατα­νάς δεν έχει το Πνεύ­μα το Άγιον. Θαύ­μα­τα κάνει. Προ­φη­τεία δεν μπο­ρεί να κάνει. Γι΄αυτό, η σιγου­ριά της πίστε­ως της αλη­θεί­ας του λόγου του Θεού και του προ­σώ­που του Ιησού Χρι­στού, δεν βρί­σκε­ται εις το θαύ­μα ή εις τα θαύ­μα­τα. Αυτά συμ­πλη­ρώ­νουν, αλλά δεν είναι το κύριον σημεί­ον. Το κύριον σημεί­ον είναι η προ­φη­τεία. Το λέγω για­τί μέσ’ την Ιστο­ρία πολ­λοί πολ­λά θαύ­μα­τα έκα­ναν. Βέβαια, δαι­μο­νι­κά ενερ­γού­με­νοι. Ο Απολ­λώ­νιος ο Τυα­νεύς επί παρα­δείγ­μα­τι, μάγος ήταν, στην αρχαιό­τη­τα. Μπο­ρού­σε να βλέ­πει μακριά, να κάνει θαύ­μα­τα κατα­πλη­κτι­κά. Αλλά προ­φη­τεία δεν έκα­νε ποτέ κανέ­νας. Και μάλι­στα προ­φη­τεία που να είναι 500 χρό­νια πριν, 1000, 2000 χρό­νια ή, αν θέλε­τε, προ­φη­τεία από την επο­χή του Αδάμ και της Εύας. Κανείς, μα κανείς!

Έτσι, θα λέγα­με, όλες οι προ­φη­τεί­ες της Παλαιάς Δια­θή­κης, ενώ ήταν στην διά­θε­σή του ‑τίνος στην διά­θε­ση; Του σατανά‑, όμως ήταν σφρα­γι­σμέ­νες. Δεν μπο­ρού­σε να τις ερμη­νεύ­σει ο διά­βο­λος. Δεν μπο­ρού­σε να κατα­λά­βει. Διά­βα­ζε. Μάλι­στα, την ξέρει απέ­ξω και ανα­κα­τω­τά τη Γρα­φή. Όπως την ξέρουν και οι αιρε­τι­κοί. Άμα δεν έχεις το Πνεύ­μα του Θεού, δεν κατα­λα­βαί­νεις τίπο­τα. Όχι το γράμ­μα. Το Πνεύ­μα. Και για να κατα­λά­βεις το πνεύ­μα του Ευαγ­γε­λί­ου, πρέ­πει να έχεις το πνεύ­μα το Άγιον. Έτσι, δεν έγρα­φαν οι προ­φη­τεί­ες ποιος είναι ο Ιησούς; Δεν άκου­σε ο διά­βο­λος: «Συ είσαι ο Υιός μου ο αγα­πη­τός, εις τον Οποί­ον Εγώ έχω ευδο­κή­σει», κατά την Βάπτι­σιν; Τ’ άκου­σε όλα ο διά­βο­λος. Εξάλ­λου, βάσει αυτού του τελευ­ταί­ου δεν ήρθε να πει­ρά­ξει τον Κύριον; «Εάν είσαι Υιός του Θεού- του λέγει εκεί στην έρη­μο- πες οι πέτρες να γίνουν ψωμιά» με τον τρι­πλόν εκεί­νον πει­ρα­σμόν. Τελι­κά αμφι­βάλ­λει ο διά­βο­λος ποιος είναι ο Ιησούς. Για­τί; Διό­τι… θα το πω άλλη μία φορά, δεν είχε το Πνεύ­μα το Άγιον. Και τότε εσταύ­ρω­σε τον Κύριον. Δηλα­δή ο διά­βο­λος εσταύ­ρω­σε τον Κύριον. Ναι. Διό­τι όργα­νά του στά­θη­καν οι άρχον­τες του λαού. Και στά­θη­καν όργα­να του σατα­νά, επει­δή του έμοια­ζαν, είχαν φθό­νο. Και ο διά­βο­λος έχει φθό­νο και τους χρη­σι­μο­ποί­η­σε σαν όργα­νά του.

Έτσι βλέ­πει κανέ­νας, αγα­πη­τοί, ότι τελι­κά η προ­φη­τεία δεν μπο­ρεί να γίνει κατα­νο­η­τή, έξω από τον χώρον του Αγί­ου Πνεύ­μα­τος. Μόνον όταν ο διά­βο­λος έλα­βε πεί­ραν από την κάθο­δο του Χρι­στού στον Άδη. Τότε αντε­λή­φθη με Ποιον είχε να κάνει. Αλλά γι’ αυτόν ήταν πια πολύ αργά. Ήδη είχε κατα­βλη­θεί. Τον είχε ήδη νική­σει ο Κύριος.

Ποί­οι όμως είναι οι απο­δέ­κται μιας προ­φη­τεί­ας; Τότε, στην Παλαιά Δια­θή­κη, ήταν όλος ο λαός του Θεού. Τώρα είναι οι Από­στο­λοι και η Εκκλη­σία. Μόνο μεσ’ την Εκκλη­σία υπάρ­χει η γνή­σια προ­φη­τεία. Αν υπάρ­χουν εκτός της Εκκλη­σί­ας άνθρω­ποι που προ­φη­τεύ­ουν και… ‑προ­σέξ­τε- βγαί­νει η προ­φη­τεία τους, είναι εκτός Εκκλη­σί­ας. Είναι γνω­στό, όπως ανα­φέ­ρει η Παλαιά Δια­θή­κη, ότι το επι­τρέ­πει αυτό ο Θεός, ώστε εκεί­νοι που θα πιστέ­ψουν σε αυτούς να απο­κτή­σουν το πνεύ­μα της πλά­νης. Είναι η τιμω­ρία τους. Κι αυτό είναι το φοβε­ρό. Αν θα πας να σου πει η χαρ­το­ρί­χτρα, η καφε­τζού ή το μέν­τιουμ το μέλ­λον σου, που δύνα­ται να θεω­ρη­θεί για μία στιγ­μή ότι είναι μία προ­φη­τεία, αν θα βγει…, ξέρε­τε, δεν ξέρει τίπο­τε ο διά­βο­λος, ε; Αν θα βγει, το επι­τρέ­πει ο Θεός. Κι όταν εσύ λες: «Μα εμέ­να μου βγή­κε», ναι, σημαί­νει… ω αλί­μο­νό σου, επέ­τρε­ψε ο Θεός να έρθει επά­νω σου το πνεύ­μα της πλά­νης. Και είναι φοβε­ρό. Είναι, θα έλε­γα, η έσχα­τη τιμω­ρία που μπο­ρεί να δώσει ο Θεός εις τον υπε­ρή­φα­νον άνθρω­πον.

Πάν­τως οι άπι­στοι δεν μπο­ρούν να δεχθούν την προ­φη­τεία. Διό­τι, θα επα­να­λά­βω, δεν έχουν το Πνεύ­μα το Άγιον και την απω­θούν. Και δεν την κατα­λα­βαί­νουν και την απω­θούν. Γι΄αυτό γρά­φει ο Από­στο­λος Παύ­λος: «Ἡ δὲ προ­φη­τεία οὐ τοῖς ἀπίστοις, ἀλλὰ τοῖς πιστεύ­ου­σιν σημεῖον ἐστίν», Α΄Κορ. 14,22. «Η δε προ­φη­τεία», λέγει, «δεν είναι για τους απί­στους αλλά είναι για εκεί­νους που πιστεύ­ουν σημά­δι, θαύ­μα, σημεί­ον». Για ποιους; Για κεί­νους που πιστεύ­ουν. Έτσι, προ­η­γεί­ται η πίστις της Εκκλη­σί­ας και ακο­λου­θεί η προ­φη­τεία, πάν­το­τε μέσα εις την Εκκλη­σί­αν. Πιστεύ­εις στον Χρι­στό, μετά βλέ­πεις πόσο φοβε­ρά πει­στι­κή είναι η προ­φη­τεία που αφο­ρά στο πρό­σω­πο το Θεαν­θρώ­πι­νο του Χρι­στού. Αλλά πρώ­τα θα πιστέ­ψεις. Και μετά θα δεις δια της προ­φη­τεί­ας Ποιος είναι ο Ιησούς Χρι­στός. Έτσι έχου­με, αγα­πη­τοί μου, πάν­το­τε μέσα εις την Εκκλη­σί­αν, για τους άλλους απέ­ξω δεν έχει καμία σημα­σία, έτσι έχου­με τις χρι­στο­λο­γι­κές προ­φη­τεί­ες, δηλα­δή εκεί­νες που αφο­ρούν στο πρό­σω­πο του Χρι­στού, που κυριο­λε­κτι­κά στη­ρί­ζουν στην πίστη. Αν πίστε­ψες, αδελ­φέ μου, στον Χρι­στό και τώρα ασχο­λη­θείς με τις προ­φη­τεί­ες, ειλι­κρι­νά θα απο­κτή­σεις την πιο σίγου­ρη πίστη για το θεαν­θρώ­πι­νον πρό­σω­πον του Χρι­στού. Ο δε σκο­πός αυτής της χρι­στο­λο­γι­κής προ­φη­τεί­ας είναι να κατο­χυ­ρω­θεί πάν­το­τε και μεσ’ την Εκκλη­σία και στον κάθε πιστό η ταυ­τό­τη­τα του Ιησού Χρι­στού. Γι’ αυτόν τον λόγο γρά­φουν οι ιεροί Ευαγ­γε­λι­σταί, παίρ­νουν, χρη­σι­μο­ποιούν από την Παλαιά Δια­θή­κη προ­φη­τεί­ες, γι΄αυτό τον σκο­πό επι­σφρα­γί­ζουν την ταυ­τό­τη­τα του Ιησού Χρι­στού.

Υπάρ­χει όμως και η προ­φη­τεία που ανα­φέ­ρε­ται στην Εκκλη­σία. Εκτός από τις χρι­στο­λο­γι­κές προ­φη­τεί­ες. Λέγει ο Θεο­φύ­λα­κτος: «Τίνος ἕνεκεν προ­λέ­γει τά μέλ­λον­τα αὐτῷ συμ­βαί­νειν;(Για ποιο λόγο λέγει ο Κύριος ανα­φέ­ρει στους μαθη­τάς Του εκεί­να που θα Του συμ­βούν;) Διά τό προ­ο­μα­λεῖσαι τῶν μαθητῶν τήν διά­νοιαν(να την προ­λειά­νει τη διά­νοιά τους)ὡσάν ἀκού­σαν­τες εὐφορώ­τε­ρον ἀνέγ­κω­σι καί μή τῷ ἀθρόῳ κατα­πλαγῶσι(ώστε επει­δή θα έχουν προ­α­κού­σει, να μπο­ρούν να φέρουν καλύ­τε­ρα, ώστε να μην μεί­νουν έκπλη­κτοι από το ξαφ­νι­κόν, από το αθρό­ον, από το ξαφ­νι­κόν)».

Ώστε η προ­φη­τεία που αφο­ρά στην Εκκλη­σία, προ­ε­τοι­μά­ζει τον κάθε πιστό, μα και την Εκκλη­σία, με μία προ­ε­τοι­μα­σία ψυχο­λο­γι­κή. Κατά το «ἡτοι­μά­σθην καὶ οὐκ ἐταρά­χθην». Ετοι­μά­στη­κα, γι΄αυτό και δεν ταρά­χτη­κα.

Ακό­μη, ετοι­μά­ζει η προ­φη­τεία ένα ενδε­χό­με­νο μαρ­τύ­ριον. Ώστε να γνω­ρί­ζει η Εκκλη­σία και ο πιστός πού ανή­κει. Για να φανεί συνε­πής στο βάπτι­σμά του. Μην πει: «Μα δεν ήξε­ρα». Ακό­μα, τον προ­ε­τοι­μά­ζει η προ­φη­τεία για την εμφά­νι­ση ημε­ρών πνευ­μα­τι­κής παρα­κμής. Ώστε να μεί­νει όρθιος και να μην παρα­συρ­θεί. Να μην πει: «Όλοι έτσι κάνουν». Όχι. Ειδο­ποιεί το Πνεύ­μα το Άγιον. Λέγει ο Από­στο­λος Παύ­λος στον Τιμό­θεο: «Τοῦτο δὲ γίνω­σκε(οφεί­λεις να το γνω­ρί­ζεις), ὅτι ἐν ἐσχά­ταις ἡμέραις ἐνστή­σον­ται (θα στα­θούν) και­ροὶ χαλε­ποί (δύσκο­λοι και­ροί)· ἔσον­ται γὰρ οἱ ἄνθρω­ποι (Για­τί οι άνθρω­ποι θα είναι) φίλαυ­τοι, φιλάρ­γυ­ροι, ἀλαζό­νες, ὑπερή­φα­νοι, βλά­σφη­μοι, γονεῦσιν ἀπει­θεῖς(Πάρ­τε το θέμα των παι­διών που αντι­δρούν και αφή­νουν τα σπί­τια τους…), ἀχάρι­στοι(όσα θέλεις λεφτά δώσε στους ανθρώ­πους, θέλουν κι άλλα… Έχει μπει το μικρό­βιο της αχα­ρι­στί­ας. Κανείς δεν φτά­νει να πει: ‘’Φτά­νει, είμαι ευχα­ρι­στη­μέ­νος’’. Φοβε­ρό!), ἀνόσιοι, ἄστορ­γοι, ἄσπον­δοι, διά­βο­λοι, ἀκρα­τεῖς, ἀνήμε­ροι, ἀφιλά­γα­θοι, προ­δό­ται, προ­πε­τεῖς, τετυ­φω­μέ­νοι, φιλή­δο­νοι μᾶλλον ἢ φιλό­θε­οι (χαρα­κτη­ρι­στι­κό του 20ού αιώ­νος είναι η φιλη­δο­νία. Είναι το σήμα κατα­τε­θέν της), ἔχον­τες μόρ­φω­σιν εὐσεβεί­ας, τὴν δὲ δύνα­μιν αὐτῆς ἠρνη­μέ­νοι(έχουν βέβαια ένα σχή­μα ευσε­βεί­ας. Δηλα­δή πρό­κει­ται περί Χρι­στια­νών. Όχι περί ανθρώ­πων μη χρι­στια­νών. Αλλά την δύνα­μιν της πίστε­ως, την δύνα­μιν της πνευ­μα­τι­κής ζωής δεν την έχουν)».

Ακό­μη προ­ε­τοι­μά­ζει η προ­φη­τεία για την εμφά­νι­σιν αιρε­τι­κών και αιρέ­σε­ων εις τον γύρω χώρον. Λέει στους πρε­σβυ­τέ­ρους της Μιλή­του ο Από­στο­λος Παύ­λος: «Ἐγὼ γὰρ οἶδα τοῦτο(Αυτό ξέρω και αυτό σας λέγω. Προ­φη­τεία), ὅτι εἰσελεύ­σον­ται μετὰ τὴν ἄφιξίν μου λύκοι βαρεῖς εἰς ὑμᾶς( οι λύκοι βαρεῖς είναι οι αιρε­τι­κοί) μὴ φει­δό­με­νοι τοῦ ποι­μνί­ου καὶ ἐξ ὑμῶν αὐτῶν ἀναστή­σον­ται ἄνδρες λαλοῦντες διε­στραμ­μέ­να(και από σας τους ίδιους, τους χρι­στια­νούς δηλα­δή, θα σηκω­θούν άνθρω­ποι, άνδρες που μιλά­νε διε­στραμ­μέ­να. Δηλα­δή έξω απ΄ την αλή­θεια του Ευαγ­γε­λί­ου) τοῦ ἀποσπᾶν τοὺς μαθητὰς ὀπίσω αὐτῶν. διὸ γρη­γο­ρεῖτε(ώστε να απο­κτούν μαθη­τάς, να τους απο­σπούν από τον Χρι­στόν και να τους κάνουν δικούς των. Μένε­τε ξυπνη­τοί)». Ώστε λοι­πόν ο σκο­πός της προ­φη­τεί­ας, να μένω ξυπνη­τός, να ξέρω τι θα γίνει. Να μην κατα­λη­φθώ, σας είπα, από έναν αιφ­νι­δια­σμόν.

Προ­φη­τεύ­ει ακό­μα η Εκκλη­σία και τον Αντί­χρι­στο. Και οι Πατέ­ρες μάλι­στα ανα­λύ­ουν το θέμα για να βοη­θή­σουν τους πιστούς. Ο σκο­πός όμως της προ­φη­τεί­ας του Αντι­χρί­στου δεν είναι να τρο­μά­ξουν ή να θορυ­βη­θούν οι πιστοί. Το υπο­γραμ­μί­ζω αυτό. Αλλά να οπλι­στούν και να ανα­μέ­νουν όχι παθη­τι­κά, αλλά ενερ­γη­τι­κά. Είδα­τε τελευ­ταία πόσος θόρυ­βος έγι­νε γύρω από το θέμα αυτό. Έφθα­σαν να λένε γονείς σε εκπαι­δευ­τι­κούς, σε ιερείς: «Μα τα παι­διά μας, οι άνθρω­ποί μας, δεν μπο­ρούν να κοι­μη­θούν το βρά­δυ». Για­τί; Θα το δού­με παρα­κά­τω. Θέλει λοι­πόν μία χαρού­με­νη, θα λέγα­με, αγω­νι­στι­κό­τη­τα. «Έλα. Σε περι­μέ­νου­με. Θα αγω­νι­στού­με». Ό,τι δηλα­δή έκα­ναν οι 300 του Λεω­νί­δα, ανα­μέ­νον­τας τους Πέρ­σες στα στε­νά των Θερ­μο­πυ­λών. Όταν οι Πέρ­σες έστει­λαν κάποιους κατα­σκό­πους των να δουν τι κάνουν οι 300, γύρι­σαν και είπαν ότι «χτε­νί­ζον­ται, χορεύ­ουν και ασκούν­ται!». Δηλα­δή μία χαρού­με­νη αντι­με­τώ­πι­σις, μία χαρού­με­νη αγω­νι­στι­κό­της. Έτσι ήσαν, αγα­πη­τοί μου, και οι μάρ­τυ­ρες της Εκκλη­σί­ας μας· χαρού­με­νοι. Δεν κλαί­γαν όταν πήγαι­ναν στο μαρ­τύ­ριο. Είχαν χαρά. Για­τί λοι­πόν πρέ­πει να θορυ­βη­θού­με όταν ακού­σου­με την προ­φη­τεία του Αντι­χρί­στου; Μήπως κάτι λεί­πει; Ναι. Μήπως δεν έχου­με το Πνεύ­μα του Θεού; Φοβά­μαι…

Προ­ε­τοι­μά­ζει με όλα αυτά την ενα­τέ­νι­σιν των εσχά­των. «Οὐ ἔχομεν ὧδε μένου­σαν πόλιν, ἀλλὰ τὴν μέλ­λου­σαν ἐπιζη­τοῦμεν». Ακό­μα, αυτοί οι πει­ρα­σμοί της Εκκλη­σί­ας, δεν είναι ατε­λεί­ω­τοι. «Ἀρχο­μέ­νων δὲ τού­των γίνε­σθαι (Λέει ο Κύριος, όταν αρχί­σουν οι πει­ρα­σμοί, οι μεγά­λοι πει­ρα­σμοί) ἀνακύ­ψα­τε καὶ ἐπάρα­τε τὰς κεφαλὰς ὑμῶν(κοι­τάξ­τε επά­νω, στον ουρα­νό), διό­τι ἐγγί­ζει ἡ ἀπολύ­τρω­σις ὑμῶν(για­τί πλη­σιά­ζει η απο­λύ­τρω­σή σας)». Έτσι, υπάρ­χει η χαρά ότι όλοι οι πει­ρα­σμοί θα περά­σουν και θα βρε­θού­με στη Βασι­λεία του Θεού.

Έχου­με και προ­φη­τεί­ες, αγα­πη­τοί μου, που αφο­ρούν σε εντε­λώς συγ­κε­κρι­μέ­να πρό­σω­πα ή σε τοπι­κές Εκκλη­σί­ες, όπως προ­φη­τεύ­ει για τον Από­στο­λο Παύ­λο ο Κύριος, το Πνεύ­μα το Άγιον για τον Από­στο­λο Πέτρο, για τις επτά Μικρα­σια­τι­κές Εκκλη­σί­ες κ.ο.κ. Έχο­με όμως και προ­φη­τεί­ες που δεν ανα­φέ­ρον­ται μόνον στο μέλ­λον. Αλλά και εις το παρόν και εις το παρελ­θόν. Προ­σέξ­τε αυτό το σημείο. Στην Απο­κά­λυ­ψη λέει ο Κύριος στον Ιωάν­νη: «Γρά­ψον οὖν ἃ εἶδες (εκεί­να τα οποία είδες), καὶ ἅ εἰσι(εκεί­να που υπάρ­χουν) καὶ ἃ μέλ­λει γίνε­σθαι μετὰ ταῦτα(και εκεί­να που πρό­κει­ται να γίνουν μετά ταύ­τα)». Δηλα­δή τα παρόν­τα και τα μέλ­λον­τα. Η προ­φη­τεία του παρόν­τος είναι η απο­κά­λυ­ψις, ό,τι αφο­ρά στο παρόν που είναι κρυμ­μέ­νο. Κι αυτό το βλέ­πο­με στη ζωή των αγί­ων, σε πλεί­στες όσες περι­πτώ­σεις. Να προ­φη­τεύ­ουν το παρόν οι άγιοι.

Αλλά υπάρ­χει όμως και η προ­φη­τεία του παρελ­θόν­τος, αγα­πη­τοί μου. Αυτό προ­σέ­ξα­τε λιγά­κι. Δυνά­μει αυτής της προ­φη­τεί­ας του παρελ­θόν­τος έγρα­ψε ο προ­φή­της Μωυ­σής τη δημιουρ­γία του κόσμου και τη δημιουρ­γία του ανθρώ­που. Όπως λέγει ένας πατήρ της Εκκλη­σί­ας μας: «Τό προ­φη­τι­κόν ἃπαν εἶδος τριχῇ τέμνε­ται· εἰς τε τό μέλ­λον, τό ἐνεστώς καί τό παρε­λη­λυ­θός». Η προ­φη­τεία ανα­φέ­ρε­ται σε κάτι που ανή­κει στο μέλ­λον, στο παρόν και στο παρελ­θόν. Πού είναι η αξία του πράγ­μα­τος; Ότι πάν­τα για τους πιστούς είναι η γνώ­σις του παρελ­θόν­τος ορθή και σωστή· που δεν επι­τρέ­πει να παρα­συρ­θεί ο πιστός από θεω­ρί­ες που υπάρ­χουν στην κάθε επο­χή, που καθο­ρί­ζουν το παρελ­θόν. Έτσι έχου­με την θεω­ρία περί της αιω­νιό­τη­τος της ύλης. Υλι­σμός δηλα­δή. Έχο­με περί της αυτο­μά­του γενέ­σε­ως της ζωής. «Η ζωή, λέει, μόνη της έγι­νε»… Έχο­με τη θεω­ρία του Δαρ­βί­νου, την κατα­γω­γή των ειδών. Ο πιστός θα πει: «Έχω προ­φη­τεία. Και η προ­φη­τεία μού λέγει ο Θεός έκα­νε τον κόσμον και τον άνθρω­πον». Να η αξία. Βλέ­πε­τε ποια είναι η αξία της προ­φη­τεί­ας μέσα στην Εκκλη­σία;

Αγα­πη­τοί μου, η αξία της προ­φη­τεί­ας διά την Εκκλη­σία είναι πολύ μεγά­λη. Αλλά και στις ημέ­ρες μας υπάρ­χει το προ­φη­τι­κόν χάρι­σμα· που ποτέ δεν θα λεί­ψει, μέχρι τέλους της Ιστο­ρί­ας. Μόνο προ­σο­χή σε μερι­κούς που έχουν υπε­ρή­φα­νη ψυχή, πυρή­να περί­ερ­γον της ψυχής, που είναι σφε­τε­ρι­σταί των χαρι­σμά­των του Αγί­ου Πνεύ­μα­τος και δήθεν προ­φη­τεύ­ουν, για να προ­σπο­ρί­ζουν δόξαν στον εαυ­τό τους. Αυτοί δεν είναι λίγοι, σε κάθε επο­χή. Και φαί­νε­ται στην επο­χή μας είναι αρκε­τοί. Πολ­λή προ­σο­χή. «Αλί­μο­νο σε εκεί­νον», λέγει η Παλαιά Δια­θή­κη, «που προ­φη­τεύ­ει, χωρίς να του βάλει ο Θεός την προ­φη­τεία στο στό­μα. Αυτός είναι ένας ψευ­δο­προ­φή­της». Το γνή­σιον προ­φη­τι­κόν χάρι­σμα διαρ­κώς δια­μαρ­τύ­ρε­ται ότι έρχον­ται ημέ­ρες μέσα εις την Εκκλη­σία, ότι έρχον­ται ημέ­ρες δύσκο­λες διά την Εκκλη­σί­αν. Και πρέ­πει να το ξέρο­με. Όχι για να απο­γο­η­τευ­τού­με. Αλλά για να οπλι­στού­με με χαρά. Κι αυτή η χαρά είναι η χαρά του Χρι­στού που πήγαι­νε στα Ιερο­σό­λυ­μα για να σταυ­ρω­θεί! Και προ­λέ­γει το πάθος Του. Είναι η χαρά του Παύ­λου, είναι η χαρά των αγί­ων μαρ­τύ­ρων. Δεν μας μένει παρά να έχο­με μόνον το Πνεύ­μα το Άγιον για να τοπο­θε­τη­θού­με σωστά έναν­τι της προ­φη­τεί­ας και τότε θα ανα­κα­λύ­ψου­με την αξία της μέσα εις την Εκκλη­σία.

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ

και με απρο­σμέ­τρη­τη ευγνω­μο­σύ­νη στον πνευ­μα­τι­κό μας καθο­δη­γη­τή μακα­ρι­στό γέρον­τα Αθα­νά­σιο Μυτι­λη­ναίο,

μετα­φο­ρά της απο­μα­γνη­το­φω­νη­μέ­νης ομι­λί­ας σε ηλε­κτρο­νι­κό κεί­με­νο και επι­μέ­λεια: Ελέ­νη Λιναρ­δά­κη, φιλό­λο­γος

• Απο­μα­γνη­το­φώ­νη­ση ομι­λί­ας δια χει­ρός του αξιο­τί­μου κ. Αθα­να­σί­ου Κ.

• http://www.arnion.gr/mp3/omilies/p_athanasios/omiliai_kyriakvn/omiliai_kyriakvn_391.mp3

•  

Απο­μα­γνη­το­φω­νη­μέ­νη ομι­λία μακα­ρι­στού γέρον­τος Αθα­να­σί­ου Μυτι­λη­ναί­ου με θέμα:

«ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΙΟ ΤΗΣ ΟΣΙΑΣ ΜΑΡΙΑΣ ΤΗΣ ΑΙΓΥΠΤΙΑΣ:  Η ΚΑΤΑΝΥΞΙΣ ΚΑΙ ΤΑ ΔΑΚΡΥΑ»

[εκφω­νή­θη­κε στην Ιερά Μονή Κομνη­νεί­ου Λαρί­σης στις 8–4‑1984]

[ Β 111 ]

Η Εκκλη­σία μας, αγα­πη­τοί μου, την Ε΄ Κυρια­κή των Νηστειών, την έχει αφιε­ρω­μέ­νη εις την οσία Μαρία την Αιγυ­πτία. Δεν είναι η μνή­μη της σήμε­ρα. Είναι την 1^η Απρι­λί­ου. Αλλά την τοπο­θε­τεί, όπως τοπο­θε­τεί και τις μνή­μες άλλων, τις προ­η­γού­με­νες Κυρια­κές, του αγί­ου Γρη­γο­ρί­ου του Παλα­μά, του αγί­ου Ιωάν­νου της Κλί­μα­κος, έχει μία Κυρια­κή της Σταυ­ρο­προ­σκυ­νή­σε­ως και μία Κυρια­κή της Ορθο­δο­ξί­ας, ακρι­βώς για­τί θέλει κάτι να προ­βά­λει. Και αυτό που θέλει να προ­βά­λει η Εκκλη­σία, είναι τού­το: Ότι ο βίος της οσί­ας μητρός ημών Μαρί­ας της Αιγυ­πτί­ας υπήρ­ξε πανά­θλιος. Ο καρ­πός της μετα­νοί­ας της και των δακρύ­ων της, όμως, την εισή­γα­γε εις την Βασι­λεί­αν του Θεού και έγι­νε αγία. Συνε­πώς θέλει να πει με αυτό η Εκκλη­σία μας: «Μην απο­γο­η­τεύ­ε­στε. Η Μεγά­λη Τεσ­σα­ρα­κο­στή είναι ένα σκάμ­μα, είναι ένα στά­διον, είναι ένα πεδί­ον αγώ­νος. Αγω­νι­στεί­τε, μετα­νο­ή­σα­τε, δακρύ­σα­τε, κλά­ψα­τε και θα συγ­χω­ρη­θεί­τε· όχι μόνο θα συγ­χω­ρη­θεί­τε, αλλά και θα αγια­σθεί­τε. Όχι μόνο θα αγια­σθεί­τε, αλλά και θα δικαιω­θεί­τε. Δηλα­δή θα ανα­γνω­ρι­στεί­τε παι­διά του Θεού αγα­πη­μέ­να, ζών­τας μέσα στην αιω­νιό­τη­τα, μαζί με Εκεί­νον».

Πράγ­μα­τι, αγα­πη­τοί, αν ερω­τή­σε­τε τι ακρι­βώς ήταν εκεί­νο που έκα­νε την οσί­αν Μαρί­αν να μετα­νο­ή­σει, είναι τού­το: Κατά τον βίο της ‑έζη­σε επί Ιου­στι­νια­νού του Μεγά­λου, τον 6^ο αιώ­να- ήτο Αιγυ­πτία, ήτο ακό­λα­στος, ζού­σε πολ­λά χρό­νια στην αμαρ­τία και κάπο­τε με τους φίλους της, τους ερα­στάς της, ήλθε στα Ιερο­σό­λυ­μα κι αυτή να προ­σκυ­νή­σει. Όπως ακρι­βώς βλέ­που­με και σήμε­ρα αγα­πη­τοί, στον Επι­τά­φιο, επί παρα­δείγ­μα­τι, πηγαί­νου­νε οι νέοι με τις φιλε­νά­δες τους, πορ­νι­κές φιλε­νά­δες εννο­εί­ται, ανή­θι­κες φιλε­νά­δες, με την κακή σημα­σία της λέξε­ως «φιλε­νά­δες», πηγαί­νουν, παρα­κο­λου­θούν τον Επι­τά­φιο, πηγαί­νουν στην περι­φο­ρά, πηγαί­νουν στα πανη­γύ­ρια, στις περι­φο­ρές αγί­ων εικό­νων κ.λπ. κ.λπ. Μη σας φαί­νε­ται παρά­ξε­νο, είναι ένα ξέφτι­σμα αυτό πια των Χρι­στια­νών, που ζουν μια ασυ­νέ­πεια. Διό­τι αν έπρε­πε λίγο να σκε­φθούν, θα έπρε­πε να πουν: «Τι κάνω τώρα; Ακο­λου­θώ τι; Τι ακο­λου­θώ; Τον Επι­τά­φιον του Χρι­στού; Κι έχω δίπλα μου την φίλη μου, τον φίλο μου, και αμαρ­τά­νω;». Είναι αδια­νόη­το πράγ­μα.

Έτσι λοι­πόν κάπως εκι­νεί­το και η οσία Μαρία. Πήγε με τους ερα­στάς της στα Ιερο­σό­λυ­μα να προ­σκυ­νή­σει. Ήταν η ημέ­ρα της Υψώ­σε­ως του Τιμί­ου Σταυ­ρού, 14 Σεπτεμ­βρί­ου. Πήγε να μπει μέσα, αλλά ένα αόρα­το χέρι την κρα­τού­σε στην πόρ­τα και δεν μπο­ρού­σε να μπει. Προ­σπα­θού­σε, αδύ­να­τον. Προ­σπα­θού­σε, αδύ­να­τον! Κατά­λα­βε. Άρχι­σε να συνέρ­χε­ται. «Είμαι αμαρ­τω­λή! Είμαι πόρ­νη! Πανα­γία μου», λέγει, «βοή­θη­σέ με να μπω μέσα και θα στα­μα­τή­σω τον ακό­λα­στο βίο μου». Και μόλις το είπε αυτό, κατε­νύ­γη. Δάκρυα ήρθαν στα μάτια της και τότε στα­μά­τη­σε να εμπο­δί­ζει εκεί­νο το αόρα­το χέρι. Μπή­κε μέσα, προ­σε­κύ­νη­σε. Βγή­κε μετά έξω, όταν τελεί­ω­σε η Λει­τουρ­γία και εξα­φα­νί­στη­κε. Επέ­ρα­σε τον Ιορ­δά­νη κι εκεί στην έρη­μο του Ιορ­δά­νου, αγα­πη­τοί μου, ησκή­τευ­σε μόνη προς μόνον τον Θεόν 41 ολό­κλη­ρα χρό­νια. Και τότε κάπο­τε εκεί, στο τέλος της ζωής της επέ­ρα­σε ο όσιος Ζωσι­μάς, ιερεύς, προς τον οποί­ον είπε τον βίο της, την εκοι­νώ­νη­σε και του λέγει: «Έλα και του χρό­νου να με κοι­νω­νή­σεις». Αλλά την ίδια ημέ­ρα που κοι­νώ­νη­σε η οσία Μαρία, προ­αι­σθαν­θεί­σα το τέλος της, απέ­θα­νε. Βρή­κε το λεί­ψα­νό της και το έθα­ψε ο Ζωσι­μάς ύστε­ρα από ένα χρό­νο.

Αυτήν λοι­πόν προ­βάλ­λει η Εκκλη­σία μας. Είναι μεγά­λο πράγ­μα, αγα­πη­τοί. Τι ήταν το προ­κα­ταρ­κτι­κόν της σωτη­ρί­ας της; Η κατά­νυ­ξις και τα δάκρυα. Πράγ­μα­τι, ο άγιος Συμε­ών ο Νέος Θεο­λό­γος λέγει ότι ο γέρον­τάς του, ο όσιος Συμε­ών ο ευλα­βής, έλε­γε: «Ποτέ μην κοι­νω­νή­σε­τε, εάν δεν έχε­τε δακρύ­σει». Είναι πολύ μεγά­λο αυτό, ότι πρέ­πει να προ­σεγ­γί­ζει κανείς τον Θεόν με κατά­νυ­ξη. Η κατά­νυ­ξις είναι η αφε­τη­ρία να προ­σεγ­γί­σει κανείς τον Θεόν, αλλά είναι και ακό­μη, αν θέλε­τε, και ένας καρ­πός. Όπως καρ­πός της κατα­νύ­ξε­ως είναι τα δάκρυα.

Πράγ­μα­τι, θα λέγα­με, ότι η κατά­νυ­ξις… ‑Τι θα πει κατά­νυ­ξις, αλή­θεια; Πολ­λές φορές το λέμε. Ξέρε­τε, πρέ­πει να το εξη­γή­σο­με. Πολ­λές φορές νομί­ζο­με κατά­νυ­ξη ότι είναι ένα ημί­φως, ένας μικρός χώρος, ένας χώρος, ένα περι­βάλ­λον που υπο­βάλ­λει. Λέμε: «Κατα­νυ­κτι­κός ναός αυτός· κατα­νυ­κτι­κός ναός»· ή: «Κατα­νυ­κτι­κή Θεία Λει­τουρ­γία»· ή: «Κατα­νυ­κτι­κοί ήσαν οι ψάλ­τες». Όλα αυτά αλή­θεια τι σημαί­νουν; Δεν ξέρω αν προ­σεγ­γί­ζουν την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα. «Κατα­νύσ­σω» θα πει κατά+νύττω, νύσ­σω. Θα πει: κατά+τρυπώ. «Νύτ­τω» θα πει τρυ­πώ. Κατα­τρυ­πώ λοι­πόν θα πει κατα­νύσ­σω. Δηλα­δή είναι το κατα­τρύ­πη­μα της καρ­διάς. Όταν η καρ­διά, με άλλα λόγια, τρυ­πη­θεί. Από τι τρυ­πη­θεί; Από κάτι. Αυτό το κάτι που θα την τρυ­πή­σει, θα την πλη­γώ­σει. Και το πλή­γω­μα θα επι­φέ­ρει τα δάκρυα. Αυτό θα πει κατά­νυ­ξις. Τρύ­πη­μα και πλή­γω­μα της καρ­διάς, με απο­τέ­λε­σμα τα δάκρυα.

Έτσι, η αφε­τη­ρία της κατ΄αίσθησιν πνευ­μα­τι­κής ζωής, είναι, αγα­πη­τοί μου, η κατά­νυ­ξις. Και ο καρ­πός της, όπως σας είπα, τα δάκρυα. Πράγ­μα­τι, εγώ προ­σω­πι­κά είμαι μάρ­τυς κάπου κάπου τέτοιων ψυχών, που βλέ­πει κανέ­νας ότι σε αυτούς τους ανθρώ­πους ήδη επε­σκέ­φθη την καρ­διά τους η χάρις του Θεού και έχουν ήδη κατα­νυ­γεί. Και το βλέ­πει κανείς να δημιουρ­γεί στο πρό­σω­πό τους, για­τί ήδη έχει γίνει στην καρ­διά τους, στην ψυχή τους, μία αλλοί­ω­σις. Και αυτή η αλλοί­ω­σις είναι «ἡ ἀλλοί­ω­σις τῆς δεξιᾶς τοῦ Ὑψίστου». Όταν το χέρι το δεξί του Θεού ακουμ­πή­σει επά­νω στην ψυχή και η ψυχή πυρ­πο­λεί­ται, πλη­γώ­νε­ται, κατα­νύσ­σε­ται. Τότε έρχον­ται και τα δάκρυα. Κι όταν δει κανείς αυτό σε μία ψυχή, τότε λέγει: «Αυτή η ψυχή μετε­νόη­σε». Επι­στρέ­φει κατ΄αίσθησιν. Δηλα­δή κατά συνεί­δη­σιν. Κατα­λα­βαί­νει, νιώ­θει. Πιστέψ­τε με, αγα­πη­τοί μου, δεν ξέρω αν είναι φοβε­ρός ο λόγος που θα πω, φοβά­μαι ότι στους εκα­τό ανθρώ­πους που μετα­νο­ούν, μόνον ο ένας ξεκι­νά­ει με κατά­νυ­ξιν. Οι πιο πολ­λοί, ψυχροί έρχον­ται να μετα­νο­ή­σουν και ψυχροί φεύ­γουν… Είναι σαν την κατσα­ρό­λα που την βάλα­με στη φωτιά, αλλά φωτιά από κάτω δεν υπάρ­χει. Και δεν μπο­ρεί να γίνει μαγεί­ρε­μα. Έτσι ακρι­βώς, όταν δεν υπάρ­χει το πυρ της θεί­ας, θα λέγα­με, πλη­γώ­σε­ως, δεν μπο­ρεί να υπάρ­ξει πνευ­μα­τι­κή ζωή. Δεν είναι δυνα­τόν.

Γι΄αυτό βλέ­πει κανείς τους Χρι­στια­νούς μας, ενώ ξεκί­νη­σαν ή ξεκι­νούν να εξο­μο­λο­γούν­ται και να κοι­νω­νούν και να πηγαί­νουν στην Εκκλη­σία, στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα είναι περι­φε­ρό­με­να ψυγεία. Και είναι φοβε­ρό αυτό το πράγ­μα… Γι’ αυτό και είναι έτοι­μοι σε κάθε περί­πτω­ση πει­ρα­σμού, να εγκα­τα­λεί­ψουν την πνευ­μα­τι­κή τους ζωή, διό­τι επι­τέ­λους δεν τους εκό­στι­σε… Δεν θ’ αφή­σεις ποτέ κάτι που σου έχει κοστί­σει. Ένα παι­δί που το γέν­νη­σες, δεν το εγκα­τα­λεί­πεις. Για­τί δεν το εγκα­τα­λεί­πεις; Για­τί πόνε­σες. Και μια πνευ­μα­τι­κή ζωή που βγή­κε μέσα από μία πνευ­μα­τι­κή γέν­νη­ση, από έναν πόνο πνευ­μα­τι­κό, από ένα πλή­γω­μα της καρ­διάς, δεν την αφή­νεις. Για­τί απλού­στα­τα σε έχει πονέ­σει. Έχεις προ­κα­λέ­σει πνευ­μα­τι­κόν τοκε­τόν. Λέγει ο άγιος Γρη­γό­ριος ο Νύσ­σης ένα θαυ­μά­σιο: Ότι «ο Θεός Πατήρ είναι ο τοξό­της· ο Υιός είναι το βέλος. Και τοξεύ­ει με το τόξο Του ο Θεός Πατήρ τις ανθρώ­πι­νες καρ­διές, ρίπτον­τας το βέλος «Ιησούς Χρι­στός». Και όταν η καρ­διά τρω­θεί, πλη­γω­θεί, τότε… ω, τότε…!». Πλη­γω­θεί από το βέλος, δηλα­δή Ιησούς Χρι­στός, τότε, αγα­πη­τοί μου, είναι άλλο πράγ­μα. Είναι πραγ­μα­τι­κά άλλο πράγ­μα…

Θυμη­θεί­τε τον Από­στο­λο Πέτρο όταν είχε αρνη­θεί τον Χρι­στόν. Τον ηρνή­θη με κάποια ευκο­λία. Όπως με κάποια ευκο­λία Του είπε ότι δεν θα Τον αρνη­θεί. Και μόλις Τον ηρνή­θη ο Πέτρος, ο Κύριος ήτο λίγα μέτρα πιο πέρα, ως υπό­δι­κος. Τότε Τον αρνεί­ται ο Πέτρος, φωνά­ζει ο πετει­νός και γυρί­ζει ο Κύριος και βλέ­πει τον Πέτρον. Κοι­τάξ­τε· μόνον εγύ­ρι­σε και Τον κοί­τα­ξε. Α, εκεί­νο το μάτι! Α, εκεί­νο το μάτι ήταν βέλος. Με κέν­τρον, στό­χο, την καρ­διά του Πέτρου. Τόσο επλη­γώ­θη, ώστε αμέ­σως εβγή­κε έξω, όπως μας λέει το Ιερόν Ευαγ­γέ­λιον, και έκλαυ­σε πικρώς.

Θυμη­θεί­τε ακό­μη εκεί­νη την πόρ­νη γυναί­κα, όταν ο Κύριος επή­γε στο σπί­τι κάποιου Φαρι­σαί­ου, Σίμω­νος ονό­μα­τι, και εκεί­νη εμπή­κε μέσα και με δάκρυα Τού έπλε­νε τα πόδια, με δάκρυα. Για­τί; Για­τί είχε κατα­νυ­γεί από την παρου­σία του Κυρί­ου, αισθα­νο­μέ­νη την αμαρ­τω­λή της ζωή. Γι’αυ­τό και ο Κύριος είπε… αξί­ζει να το πού­με, στον Σίμω­να, που του λέγει: «Δεν μου λες, Σίμων, να σε ρωτή­σω κάτι ‑Για­τί ο ίδιος διε­νο­ή­θη και είπε… «Αν ήταν προ­φή­της»- ούτε καν προ­φή­τη δεν τον είχε ο Σίμων· απλώς έναν διδά­σκα­λον τον είχε: «θα έπρε­πε να ξέρει ποια είναι αυτή τώρα που του πλέ­νει τα πόδια και θα ‘πρε­πε να της δώσει μία κλω­τσιά και να την απο­δο­κι­μά­σει». - «Σίμων, θα σου πω μια ιστο­ρία. Δύο άνθρω­ποι χρω­στού­σαν σε ένα αφεν­τι­κό χρή­μα­τα. Ο ένας χρω­στού­σε 50 και ο άλλος 500. Επει­δή, όμως, ούτε ο ένας, ούτε ο άλλος είχαν να δώσουν, τους εχά­ρι­σε και στους δύο το ποσόν. Πες μου, από τους δυο ποιος θα είναι πιο ευγνώ­μων;». «Ε, προ­φα­νώς», λέγει, «εκεί­νος που του χαρί­στη­κε το μεγα­λύ­τε­ρο ποσόν, τα 500 νομί­σμα­τα». -«Ε, λοι­πόν, αυτή είναι εδώ τώρα που της χαρί­στη­καν τα 500 νομί­σμα­τα. Αυτή είναι η πόρ­νη που συγ­χω­ρή­θη­κε. Γι’αυ­τό κλαί­ει. Εσύ καη­μέ­νε, ταλαί­πω­ρε, είσαι των 50. Σου χαρί­στη­καν οι αμαρ­τί­ες, αλλά δεν έχεις αίσθη­ση, δεν έχεις αίσθη­ση…». Είναι κατα­πλη­κτι­κό!

Θυμη­θεί­τε ακό­μη, αγα­πη­τοί μου, τα πλή­θη την ημέ­ρα της Πεν­τη­κο­στής. Όταν ο Από­στο­λος Πέτρος βγή­κε στον εξώ­στη του υπε­ρώ­ου για να πει ότι αυτό που ακούν και βλέ­πουν είναι η επι­φοί­τη­σις του Αγί­ου Πνεύ­μα­τος, που ήρθε να μαρ­τυ­ρή­σει ότι ο Ιησούς δεν ήταν εγκλη­μα­τί­ας, δεν ήταν πλά­νος του λαού, δεν ήταν ψευ­δο­μεσ­σί­ας. Έρχε­ται να δώσει την μαρ­τυ­ρία Του ο ουρα­νός. Διό­τι εάν ο Ιησούς ήτο πλά­νος και ψευ­δό­χρι­στος, τότε πώς ήρθε η Πεν­τη­κο­στή; Το είχε πει ο Χρι­στός. «Εγώ θα φύγω και θα στεί­λω το Πνεύ­μα το Άγιον». Για­τί ο Ίδιος είπε: «Εμέ­να θα με δεί­τε εγκλη­μα­τία, λαο­πλά­νο, αλλά Εκεί­νος, ο Παρά­κλη­τος, το Πνεύ­μα το Άγιον, θα μαρ­τυ­ρή­σει περί Εμού Ποιος είμαι». Η μαρ­τυ­ρία του Ποιος είναι ο Ιησούς Χρι­στός είναι η Πεν­τη­κο­στή. Και βγή­κε ο Από­στο­λος Πέτρος στον εξώ­στη· ακρι­βώς τέτοια τους έλε­γε. Και το πλή­θος εκεί­νο που συγ­κεν­τρώ­θη­κε, κατε­νύ­γη, πλη­γώ­θη­κε η καρ­διά του. «Καί ἀκού­σαν­τες», λέει το ιερόν κεί­με­νον, «κατε­νύ­γη­σαν τῇ καρ­δίᾳ». Πλη­γώ­θη­καν στην καρ­διά τους. Και είπαν: «Αδελ­φοί, τι πρέ­πει να κάνο­με, για να σωθού­με;».

Πάν­τως, όπως αντι­λαμ­βά­νε­σθε, το θέμα της κατα­νύ­ξε­ως είναι ένα έργο του Θεού. Ένα έργο της δεξιάς του Υψί­στου. Αλλά δεν είναι μόνον έργο του Θεού. Είναι ένα έργο και της αγα­θής προ­αι­ρέ­σε­ως. Αν ο άνθρω­πος δεν δια­θέ­τει αγα­θή προ­αί­ρε­ση, τότε ο Θεός δεν μπο­ρεί τίπο­τα να κάνει. Ακρι­βώς για­τί μπρο­στά Του έχει το θέμα της προ­αι­ρέ­σε­ως, δηλα­δή της ελευ­θε­ρί­ας. Και βλέ­πε­τε, ούτε Αυτός ο Θεός επεμ­βαί­νει στην ανθρώ­πι­νη καρ­διά, αν ο ίδιος ο άνθρω­πος δεν ανοί­ξει. Τι λέγει εκεί στο βιβλίο της Απο­κα­λύ­ψε­ως; «Ἰδού, ἕστη­κα ἐπί τήν θύραν καί κρούω». «Να, στά­θη­κα στην πόρ­τα και χτυ­πώ». Τι θα πει «χτυ­πώ»; Πλη­γώ­νω, έρχο­μαι να πλη­γώ­σω. «Αλλά, αλλά, εάν κανείς ακού­σει την φωνή μου, τότε θα μου ανοί­ξει. Αν δεν ακού­σει την φωνή μου, τότε αναμ­φι­σβή­τη­τα δεν θα μου ανοί­ξει».

Λέγει ο άγιος Εφραίμ ο Σύρος κάτι πραγ­μα­τι­κά θαυ­μά­σιο, το οποί­ον, παρα­κα­λώ, ακού­σα­τέ το. Μας ενδια­φέ­ρει: «Επει­δή ο Θεός μάς αγα­πά­ει όλους και θέλει όλοι να σωθού­με, τότε έρχε­ται η Χάρις Του και από πάνω υπε­ρί­πτα­ται απ’ την καρ­διά μας. Υπε­ρί­πτα­ται. Η καρ­διά είναι ακά­θαρ­τη, είναι γεμά­τη πάθη. Τότε πετά­ει ένα βέλος. Έρχε­ται και τρυ­πά την καρ­διά, λίγο. Και δημιουρ­γεί μία κατά­νυ­ξη, αλλά χωρίς εμείς να έχο­με ίσως αγα­θήν προ­αί­ρε­σιν. Τίπο­τα. Είμε­θα αμαρ­τω­λοί άνθρω­ποι. Ο Θεός, λοι­πόν, πλη­γώ­νει λίγο την καρ­διά. Από ένα κήρυγ­μα, από ένα περι­βάλ­λον, από έναν λόγο, από ένα περι­στα­τι­κό, από μια κατά­στα­ση. Και πλη­γώ­νε­ται η καρ­διά, δηλα­δή κατα-νύσ­σε­ται και τότε αισθά­νε­ται μία γλυ­κύ­τη­τα. Και δίνει ο Θεός ένα δείγ­μα και σου λέει: ‘’Αυτό θα νιώ­θεις, όταν καθα­ρί­σεις την καρ­διά σου. Εγώ τώρα έρι­ξα το βέλος και φεύ­γω. Το απο­σύ­ρω το βέλος μου. Εσύ, αν θέλεις, να δια­θέ­σεις την προ­αί­ρε­σή σου και τότε θα δημιουρ­γή­σεις προ­ϋ­πο­θέ­σεις και κατα­στά­σεις που θα έχεις μόνι­μη γλυ­κύ­τη­τα’’». Δηλα­δή, με άλλα λόγια, μας δίνει ένα δείγ­μα. Ένα δείγ­μα της δικής Του αγά­πης και της δικής Του παρου­σί­ας. Ποιο είναι το έργο το δικό μας παρα­κά­τω; Να καθα­ρί­σο­με την καρ­διά μας.

Αλλά ας πού­με και δυο λόγια, αγα­πη­τοί μου, και δια τα δάκρυα. Λέγει ο άγιος Ιωάν­νης της Κλί­μα­κος στον 7^ο του λόγο: «Ὁ περί τῶν δακρύ­ων λόγος ἐκ πολλῶν καί δια­φό­ρων τρό­πων τίκτε­σθαι λέγε­ται (ότι τα δάκρυα, λέει, από διά­φο­ρες αιτί­ες δημιουρ­γούν­ται)· λέγω δή, ἐκ φύσε­ως(είναι κάποιος άνθρω­πος ο οποί­ος έτσι έχει εύκο­λα τα δάκρυα από την φύση του. Είναι μία κυρί­ως χαλά­ρω­ση του νευ­ρι­κού συστή­μα­τος πολ­λές φορές και με το παρα­μι­κρό ο άλλος δακρύ­ει. Με το παρα­μι­κρό), ἐκ Θεοῦ, ἐκ θλί­ψε­ως ἐναν­τί­ας(από μία στε­νο­χώ­ρια), ἐξ ἐπαι­νου­μέ­νης ‑όταν επαι­νε­θεί ένας άνθρω­πος, αμέ­σως συγ­κι­νεί­ται και δακρύ­ζει· όταν τον επαι­νέ­σουν, τον ανε­βά­σουν, του δώσουν ένα παρά­ση­μο, δακρύ­ει, κλαίει‑, ἐκ κενο­δο­ξί­ας (μπο­ρεί να δακρύ­σει), ἐκ πορ­νεί­ας(μπο­ρεί να δακρύ­σει), ἐξ ἀγάπης(μπο­ρεί να δακρύ­σει), ἐκ μετα­νοί­ας, ἐκ μνή­μης θανά­του (όταν ενθυ­μεί­ται τον θάνα­τον. Όχι με την παθη­τι­κή έννοια. Αλλά με την έννοια ότι: «Τι κάνω εγώ; Τι κάνω εγώ; Αδι­κώ, αμαρ­τά­νω, σαν να ζήσω στην ζωή αυτή αιώ­νες αιώ­νων… Τι κάνω εγώ;». Αυτή είναι η μνή­μη του θανά­του, η γόνι­μη μνή­μη του θανά­του) καί ἑτέρων πολλῶν», λέγει ο άγιος Ιωάν­νης.

Βλέ­πε­τε ότι είναι πολ­λές οι αιτί­ες των δακρύ­ων. Ποιες όμως από αυτές είναι οι νόμι­μες; Ποιες είναι εκεί­νες οι οποί­ες θα καθα­ρί­σουν την καρ­διά, οι κατα­στά­σεις; Εκεί­νες που πραγ­μα­τι­κά θα μου δώσουν πνευ­μα­τι­κό­τη­τα; Είναι τρεις. Είναι τα δάκρυα της μετα­νοί­ας, τα δάκρυα της μνή­μης του θανά­του και τα δάκρυα της αγά­πης του Θεού. Και τα δάκρυα της μετα­νοί­ας, αγα­πη­τοί μου, είναι τα δάκρυα εκεί­να τα οποία κανείς χύνει, όταν κατα­λά­βει την κατά­στα­σή του την φοβε­ρή. Ότι υπήρ­ξε αμαρ­τω­λός. Φθά­νει να πει ο άγιος Ιωάν­νης της Κλί­μα­κος έναν τολ­μη­ρόν λόγον. Το λέγει ο ίδιος. Λέγει: «Τολ­μη­ρός είναι ο λόγος, αλλά κάπως έτσι είναι. Ότι τα δάκρυα απο­τε­λούν ένα δεύ­τε­ρο βάπτι­σμα!». Διό­τι με το βάπτι­σμα, το νερό του βαπτί­σμα­τος, καθα­ρι­ζό­με­θα από τον ρύπον της αμαρ­τί­ας. Και με τα δάκρυα καθα­ρι­ζό­με­θα από τον ρύπον, την βρω­μιά της αμαρ­τί­ας.

Αλλά είναι και τα δάκρυα από το κατά Θεόν πέν­θος, από την μνή­μη του θανά­του. Όταν ο άνθρω­πος βλέ­πει τις αμαρ­τί­ες του και πεν­θεί για τον εαυ­τόν του και οδύ­ρε­ται. Αν κάποιος δει έναν τέτοιον άνθρω­πο, θα πει ότι είναι δυστυ­χι­σμέ­νος, ότι είναι μελαγ­χο­λι­κός. Δεν είναι. Είναι ευτυ­χι­σμέ­νος. Αγα­πη­τοί, μπο­ρεί­τε να φαν­τα­στεί­τε, πίσω από ένα κατά Θεόν πέν­θος ότι υπάρ­χει ευτυ­χία; Ότι υπάρ­χει ειρή­νη; Αν γνω­ρί­ζα­τε ότι όταν ο άνθρω­πος δει τις αμαρ­τί­ες του και κλά­ψει και κλαί­ει γι’ αυτές, έχει μία ανεί­πω­τη ειρή­νη, την ειρή­νη του Θεού… Το συλ­λαμ­βά­νε­τε αυτό; Νομί­ζει κάποιος που είναι άγευ­στος τέτοιων κατα­στά­σε­ων, ότι μπο­ρεί αυτός ο άνθρω­πος να είναι δυστυ­χι­σμέ­νος. Αλλά είναι μία ελπι­δο­φό­ρος μνή­μη του θανά­του. Δηλα­δή είναι τού­το· προ­σέ­ξα­τέ το. Αυτό που λέγει ο γέρων Σιλουα­νός: «Έχε τον νου σου εις τον άδη και μην απελ­πί­ζε­σαι». Τι θα πει «Έχε τον νου σου στον άδη»;. Για­τί ο άδης είναι ο τόπος των κολα­σμέ­νων ψυχών, για την ώρα. Μέχρι να ξανάρ­θει ο Χρι­στός και να γίνει η ανά­στα­σις των νεκρών. Ο άδης είναι η πρό­γευ­σις της κολά­σε­ως. Όχι κόλα­σις. Η πρό­γευ­σις της κολά­σε­ως. «Έχε λοι­πόν τον νου σου στον άδη» θα πει, «έχε τον νου σου εκεί στον τόπο των τιμω­ριών και της βασά­νου». Να λες: «Δεν θα σωθώ». Είναι μεγά­λο πράγ­μα αυτό. Κλαις και οδύ­ρε­σαι για τις αμαρ­τί­ες σου. «Δεν θα σωθώ. Είμαι πολύ αμαρ­τω­λός…».

Προ­σέξ­τε· μερι­κοί το λένε υπο­κρι­τι­κά: «Δεν θα σωθώ». Δεν το πιστεύ­ουν στο βάθος. Να το πιστέ­ψει κανείς: «Δεν θα σωθώ». Και ταυ­το­χρό­νως, να μην χάσει την ελπί­δα του ότι μπο­ρεί να σωθεί. Διό­τι αν πεν­θεί τις αμαρ­τί­ες του και χάσει την ελπί­δα της σωτη­ρί­ας του, τότε πράγ­μα­τι είναι δυστυ­χι­σμέ­νος άνθρω­πος. Τότε πράγ­μα­τι κιν­δυ­νεύ­ει ακό­μη και από αρρώ­στια ψυχι­κή να πάθει. Ο άνθρω­πος όμως ο οποί­ος πεν­θεί, έχει το κατά Θεόν πέν­θος, αλλά υπάρ­χει η ελπί­δα της σωτη­ρί­ας, τότε είναι μακά­ριος. Είναι εκεί­νο που λέει ο Κύριος στους Μακα­ρι­σμούς: «Μακά­ριοι οι πεν­θούν­τες, για­τί αυτοί θα γελά­σουν». Είδα­τε; Ευτυ­χί­ζει τους πεν­θούν­τας. Δεν εννο­εί βέβαια να σου πεθά­νουν οι συγ­γε­νείς σου, να χάσεις τα υπάρ­χον­τά σου. Δεν το λέει αυτό. Δεν εννο­εί αυτό ο Κύριος. Αλλά εννο­εί να πεν­θή­σεις μια κατά­στα­σή σου αμαρ­τω­λή. Τότε αναμ­φι­σβή­τη­τα θα έχεις την ειρή­νη. Βλέ­πε­τε; Μέθο­δοι αντί­θε­τοι από εκεί­νες τις μεθό­δους που ειση­γεί­ται ο κόσμος. Ο κόσμος τι ειση­γεί­ται; «Ρίχ΄το έξω, δια­σκέ­δα­σε, γλέν­τη­σε, μην αφή­νεις τίπο­τα που να μην το δοκι­μά­σεις! Και θα δεις πόσο χαρά θα έχεις!». Εκεί θα απο­κτή­σεις την κατά­θλι­ψη και την απου­σία της ειρή­νης… Βλέ­πε­τε μέθο­δοι; Αντί­θε­τοι! Αντί­θε­τοι αι μέθο­δοι του Θεού από τας μεθό­δους του κόσμου. Εντε­λώς αντί­θε­τα πράγ­μα­τα!

Και τέλος είναι τα δάκρυα από την αγά­πη του Θεού. Εκεί­νος ο οποί­ος αγα­πά­ει τον Θεό, αγα­πά­ει και τα δημιουρ­γή­μα­τά Του. Και τους ανθρώ­πους και τα που­λιά και τα φυτά και τις πέτρες. Τ’ αγα­πά­ει όλα. Για­τί είναι όλα δημιουρ­γή­μα­τα του Θεού και ανα­κλούν την σοφία Του, την αγά­πη Του και την θεία Του δύνα­μη. Έτσι εκεί­νος που έχει πραγ­μα­τι­κά αγα­πή­σει τον Θεό, είναι άλλο πράγ­μα. Λέγει μάλι­στα ο Ιερός Χρυ­σό­στο­μος: «Κοί­τα­ξε, όταν προ­σκρού­σεις τον Θεό με μια αμαρ­τία, να λυπη­θείς· όχι για­τί θα τιμω­ρη­θείς, αλλά για­τί ελύ­πη­σες τον Θεό». Αυτό μπο­ρεί να το λέγει κανέ­νας μόνο όταν αγα­πά­ει τον Θεό. Όταν Τον αγα­πά­ει πραγ­μα­τι­κά τον Θεό. Και τότε, όπως λέγει ο άγιος Ισα­άκ ο Σύρος, σε μία θαυ­μα­σία του ομι­λία: «Και όταν έχει κανείς αυτήν την θεω­ρία της κτί­σε­ως(«θεω­ρία» δηλα­δή το να βλέ­πει την δημιουρ­γία) καί ἐκ τῆς μνή­μης αὐτῶν τῶν κτι­σμά­των καί τῆς θεω­ρί­ας αὐτῶν (με το να τα βλέ­πει) ῥέου­σι ὀφθαλ­μοί αὐτοῦ δάκρυα!». Και είναι αυτή η αγά­πη η ανεί­πω­τη. Η ανεί­πω­τη αγά­πη. Η αγά­πη προς τον Θεό και τα δημιουρ­γή­μα­τά Του. Ημε­ρώ­νει τον άνθρω­πο, τον κάνει Άνθρω­πο με Α κεφα­λαίο.

Αν έπρε­πε να δού­με πρό­τυ­πον ανθρώ­που, ποιο είναι αυτό το πρό­τυ­πον του ανθρώ­που; Που προ­βάλ­λον­ται μέσα στην Ιστο­ρία και από τα διά­φο­ρα κοι­νω­νι­κά και φιλο­σο­φι­κά συστή­μα­τα, πρό­τυ­πα ανθρώ­πων. Θα λέγα­με: Αυτό είναι το πρό­τυ­πον του ανθρώ­που: Ο αλη­θι­νός άνθρω­πος· που έχει την χάρη του Θεού και έχει την αγά­πη του Θεού, την αγά­πη όλων των δημιουρ­γη­μά­των και είναι αλη­θι­νός παρά­δει­σος…

Ω αγα­πη­τοί, η Εκκλη­σία μας έβα­λε την μνή­μη της οσί­ας Μαρί­ας της Αιγυ­πτί­ας σήμε­ρα, για να μας πει ότι η κατά­νυ­ξις και τα δάκρυα είναι η αφε­τη­ρία της πνευ­μα­τι­κής μας ζωής.

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ

και με απρο­σμέ­τρη­τη ευγνω­μο­σύ­νη στον πνευ­μα­τι­κό μας καθο­δη­γη­τή μακα­ρι­στό γέρον­τα Αθα­νά­σιο Μυτι­λη­ναίο,

μετα­φο­ρά της απο­μα­γνη­το­φω­νη­μέ­νης ομι­λί­ας σε ηλε­κτρο­νι­κό κεί­με­νο και επι­μέ­λεια: Ελέ­νη Λιναρ­δά­κη, φιλό­λο­γος

ΠΗΓΕΣ:

• Απο­μα­γνη­το­φώ­νη­ση ομι­λί­ας δια χει­ρός του αξιο­τί­μου κ. Αθα­να­σί­ου Κ.

• https://www.arnion.gr/mp3/omilies/p_athanasios/omiliai_kyriakvn/omiliai_kyriakvn_226.mp3

Ο ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΠΑΛΑΜΑΣ

ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΑΡΕΣΤΗ ΝΗΣΤΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΨΥΧΟΣΩΤΗΡΙΑ ΕΛΕΗΜΟΣΥΝΗ

Υπάρ­χουν μερι­κά θαλάσ­σια μέρη που τρέ­φουν μεγά­λα κητώ­δη θηρία. Όσοι λοι­πόν πλέ­ουν σε αυτά τα μέρη κρε­μούν κώδω­νες στα πλευ­ρά των πλοί­ων, ώστε τα θηρία τρο­μαγ­μέ­να από τον ήχο τους να φεύ­γουν. Και του δικού μας βίου η θάλασ­σα τρέ­φει πολ­λά και φοβε­ρό­τε­ρα θηρία, τα πονη­ρά πάθη δηλα­δή και τους εφό­ρους των παθών, τους δαί­μο­νες, που είναι πονη­ρό­τε­ροι. Επι­πλέ­ει σε αυτή τη θάλασ­σα σαν πλοίο η Εκκλη­σία του Θεού και αντί για κώδω­νες έχει τους πνευ­μα­τι­κούς διδα­σκά­λους, ώστε με τον ιερό ήχο της διδα­σκα­λί­ας τους ν’ απο­μα­κρύ­νει τα νοη­τά θηρία. Αυτό προ­φα­νώς προ­τυ­πώ­νον­τας η στο­λή του Ααρών, είχε εύη­χους κώδω­νες ραμ­μέ­νους στα άκρα της και σύμ­φω­να με όσα είχαν θεσμο­θε­τη­θεί, έπρε­πε να ακού­γε­ται ο ήχος τους, όταν λει­τουρ­γού­σε ο Ααρών.

Και εμείς από την άλλη, μετα­φέ­ρον­τας καλά τους τύπους στην πνευ­μα­τι­κή τους διά­στα­ση, ας ηχή­σου­με τώρα σε σας πνευ­μα­τι­κά, και μάλι­στα κατά τον και­ρό της νηστεί­ας, οπό­τε επι­τί­θεν­ται αγρί­ως φανε­ρά και αφα­νή θηρία• φανε­ρά μεν η γαστρι­μαρ­γία, η μέθη και τα παρό­μοια, ενώ άλλα που ενε­δρεύ­ουν αφα­νώς, η κενο­δο­ξία και η υπε­ρη­φά­νεια, η υπε­ρο­ψία και η υπο­κρι­σία. Ο ίδιος λοι­πόν ήχος είναι και φυγα­δευ­τή­ριο των θηρί­ων τέτοιου είδους και φυλα­κτή­ριο των όσων ασκούν τη νηστεία.

Είναι λοι­πόν η νηστεία και η ακρα­σία αντί­θε­τα μετα­ξύ τους, όπως η ζωή και ο θάνα­τος. Η νηστεία είναι εντο­λή ζωής, που είναι συνο­μή­λι­κη της ανθρώ­πι­νης φύσε­ως, αφού δόθη­κε από τον Θεό στον Αδάμ κατά την αρχή στον παρά­δει­σο, για δια­φύ­λα­ξη της ζωής και της θεί­ας χάρι­τος που είχε δοθεί σʼ αυτόν από τον Θεό. Η δε ακρα­σία είναι συμ­βου­λή για τον θάνα­το σώμα­τος και ψυχής, που δόθη­κε δολί­ως από τον Διά­βο­λο στον Αδάμ διά της Εύας για έκπτω­ση της ζωής και απο­μά­κρυν­σή της από τον Θεό θεί­ας χάριτος• διό­τι ο Θεός θάνα­το δεν δημιούρ­γη­σε, ούτε ευχα­ρι­στεί­ται με την απώ­λεια των ζών­των. Ποιος άνθρω­πος λοι­πόν θέλει να βρει ζωή και χάρη στον Θεό από τον Θεό; Ας απο­φύ­γει την θανα­τη­φό­ρο ακρα­σία και ας προ­στρέ­ξει στη θεο­ποιό νηστεία και εγκρά­τεια, για να επα­νέλ­θει χαρού­με­νος στον παρά­δει­σο.

Ο Μωυ­σής, νηστεύ­ον­τας επά­νω στο όρος σαράν­τα ημέ­ρες, πέτα­ξε σε ύψος θεο­πτί­ας και δέχθη­κε πλά­κες θεο­σέ­βειας• ο δε λαός των Εβραί­ων κάτω μεθών­τας, εξέ­πε­σαν σε ασέ­βεια και κατα­σκεύ­α­σαν είδω­λο μόσχου σε ομοί­ω­μα του αιγυ­πτί­ου θεού Άπι­δος, και αν δεν στε­κό­ταν μεσί­της προς τον Θεό, αφού με την ανη­λεή εξόν­τω­ση των ομο­γε­νών του που προ­η­γή­θη­κε, τον εξι­λέ­ω­σε, δεν θα τους λυπό­ταν καθό­λου ο Θεός[Έξ.32,1 κ.ε.].

Αν λοι­πόν χρεια­ζό­μα­στε κι εμείς το έλε­ος του Θεού, να μη μεθού­με με οίνο, ούτε να βαρυ­νό­μα­στε από υπερ­κο­ρε­σμό, πράγ­μα­τα στα οποία υπάρ­χει η ασω­τία και η ασέβεια[Εφ.5,18: «Καὶ μὴ μεθύ­σκε­σθε οἴνῳ, ἐν ᾧ ἐστιν ἀσωτία, ἀλλὰ πλη­ροῦσθε ἐν Πνεύ­μα­τι (:Και μη μεθά­τε με κρα­σί. Στη μέθη υπάρ­χει δια­φθο­ρά και ασω­τία. Αλλά να γεμί­ζε­τε μέσα σας με Άγιο Πνεύ­μα)»]. • θεό­πτης ήταν και ο Ηλί­ας, αλλά αφού και αυτός καθα­ρί­στη­κε προ­η­γου­μέ­νως με νηστεία[ βλ. Γ΄Βασ. 19,8–13 κ.ε: «Καὶ ἀνέστη καὶ ἔφαγε καὶ ἔπιε· καὶ ἐπορεύ­θη ἐν ἰσχύϊ τῆς βρώ­σε­ως ἐκεί­νης τεσ­σα­ρά­κον­τα ἡμέρας καὶ τεσ­σα­ρά­κον­τα νύκτας ἕως ὄρους Χωρήβ. καὶ εἰσῆλθεν ἐκεῖ εἰς τὸ σπήλαιον καὶ κατέλυσεν ἐκεῖ· καὶ ἰδοὺ ρῆμα Κυρίου πρὸς αὐτὸν καὶ εἶπε· τί σὺ ἐνταῦθα, ᾿Ηλιού; καὶ εἶπεν ᾿Ηλιού· ζηλῶν ἐζήλωκα τῷ Κυρίῳ παν­το­κράτορι, ὅτι ἐγκατέλιπόν σε οἱ υἱοὶ ᾿Ισραήλ· τὰ θυσιαστήριά σου κατέσκα­ψαν καὶ τοὺς προφήτας σου ἀπέκτει­ναν ἐν ρομ­φαίᾳ, καὶ ὑπολέλειμ­μαι ἐγὼ μονώτατος, καὶ ζητοῦσι τὴν ψυχήν μου λαβεῖν αὐτήν. καὶ εἶπεν· ἐξελεύσῃ αὔριον καὶ στήσῃ ἐνώπιον Κυρίου ἐν τῷ ὄρει· ἰδοὺ παρε­λεύσεται Κύριος, καὶ ἰδοὺ πνεῦμα μέγα κρα­ταιὸν διαλῦον ὄρη καὶ συντρίβον πέτρας ἐνώπιον Κυρίου, οὐκ ἐν τῷ πνεύματι Κύριος· καὶ μετὰ τὸ πνεῦμα συσ­σει­σμός, οὐκ ἐν τῷ συσ­σει­σμῷ Κύριος· καὶ μετὰ τὸν συσ­σειμὸν πῦρ, οὐκ ἐν τῷ πυρὶ Κύριος· καὶ μετὰ τὸ πῦρ φωνὴ αὔρας λεπτῆς, κἀκεῖ Κύριος. καὶ ἐγένετο ὡς ἤκου­σεν ᾿Ηλιού, καὶ ἐπεκάλυψε τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ἐν τῇ μηλωτῇ αὐτοῦ καὶ ἐξῆλθε καὶ ἔστη ὑπὸ σπήλαιον· καὶ ἰδοὺ πρὸς αὐτὸν φωνὴ καὶ εἶπε· τί σὺ ἐνταῦθα ᾿Ηλιού;(: Ο Ηλί­ας σηκώ­θη­κε και ήπιε. Και με τη δύνα­μη της τρο­φής εκεί­νης βάδι­σε σαράν­τα ημέ­ρες και σαράν­τα νύχτες μέχρις ότου έφτα­σε στο όρος Χωρήβ. Στο Χωρήβ μπή­κε σε ένα σπή­λαιο και εγκα­τα­στά­θη­κε εκεί. Και να: ξαφ­νι­κά λόγος Κυρί­ου κατέ­φτα­σε σε αυτόν και του είπε: ‘’Τι κάνεις εδώ; Για­τί βρί­σκε­σαι εδώ, Ηλία;’’. Ο Ηλί­ας τότε απάν­τη­σε: ‘’Ζήλος ιερός και φλο­γε­ρός, αγα­νά­κτη­ση ιερή και μεγά­λη έχει κυριεύ­σει την ψυχή μου για Εσέ­να, τον παν­το­κρά­το­ρα Κύριο. Πονώ και αγα­να­κτώ πολύ, διό­τι οι Ισραη­λί­τες αθέ­τη­σαν τη δια­θή­κη Σου και Σε εγκα­τέ­λει­ψαν· τα θυσια­στή­ριά Σου τα κατέ­στρε­ψαν και τους προ­φή­τες Σου τους φόνευ­σαν με ξίφος· και εγώ, μόνο εγώ, έχω μεί­νει ολο­μό­να­χος. Και ζητούν να αφαι­ρέ­σουν και τη δική μου ζωή’’. Και ο λόγος του Κυρί­ου είπε προς τον Ηλία:’’ Να βγεις αύριο από το σπή­λαιο και να στα­θείς μπρο­στά στον Κύριο στο όρος. Και να· θα περά­σει από μπρο­στά σου ο Κύριος. Αυτό θα γίνει με αυτόν τον τρό­πο: Θα φυσή­ξει ξαφ­νι­κά θύελ­λα μεγά­λη και ισχυ­ρή, που δια­λύ­ει όρη και κατα­κομ­μα­τιά­ζει πέτρες ενώ­πιον του Κυρί­ου· αλλά ο Κύριος δεν θα είναι στη φοβε­ρή εκεί­νη θύελ­λα. Μετά τη θύελ­λα θα ακο­λου­θή­σει σει­σμός· αλλά ο Κύριος δεν θα είναι ούτε στον σει­σμό. Μετά τον σει­σμό θα ακο­λου­θή­σει φωτιά· αλλά δεν θα είναι ούτε στη φωτιά ο Κύριος. Μετά τη φωτιά θα ακο­λου­θή­σει ο απα­λός ψίθυ­ρος λεπτής, δρο­σε­ρής και σιγα­λής αύρας· εκεί θα είναι ο Κύριος’’. Και συνέ­βη τότε το εξής: Όταν ο Ηλί­ας άκου­σε τα λόγια αυτά, σκέ­πα­σε από φόβο και βαθύ σεβα­σμό το πρό­σω­πό του με τον μαν­δύα που είχε κατα­σκευα­στεί από δέρ­μα προ­βά­του, τον οποίο φορού­σε, και βγή­κε από το σπή­λαιο και στά­θη­κε στην είσο­δό του. Και να· ξαφ­νι­κά η φωνή του Θεού τον ρώτη­σε και πάλι: ‘’Τι κάνεις εδώ; Για­τί βρί­σκε­σαι εδώ, Ηλία;’’)» κ.ε.].

Επέ­τυ­χε και ο Δανι­ήλ θεο­πτία και οπτα­σία ενός από τους αρχαγ­γέ­λους, ο οποί­ος του παρεί­χε γνώ­ση των μελ­λόν­των, αλλά αφού προ­η­γου­μέ­νως έμει­νε άσι­τος επί είκο­σι ολό­κλη­ρες ημέ­ρες[Δαν.10,2–14: «Ἐν ἔτει τρίτῳ Κύρου βασιλέως Περσῶν λόγος ἀπεκαλύφθη τῷ Δανιήλ, οὗ τὸ ὄνομα ἐπεκλήθη Βαλτάσαρ, καὶ ἀληθινὸς ὁ λόγος, καὶ δύναμις μεγάλη καὶ σύνεσις ἐδόθη αὐτῷ ἐν τῇ ὀπτασίᾳ. ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις ἐγὼ Δανιὴλ ἤμην πενθῶν τρεῖς ἑβδομάδας ἡμερῶν· ἄρτον ἐπιθυ­μιῶν οὐκ ἔφαγον, καὶ κρέας καὶ οἶνος οὐκ εἰσῆλθεν εἰς τὸ στόμα μου, καὶ ἄλειμ­μα οὐκ ἠλειψάμην ἕως πληρώσεως τριῶν ἑβδομάδων ἡμερῶν. ἐν ἡμέρᾳ εἰκοστῇ τετάρτῃ τοῦ μηνὸς τοῦ πρώτου, καὶ ἐγὼ ἤμην ἐχόμενα τοῦ ποτα­μοῦ τοῦ μεγάλου, αὐτός ἐστι Τίγρις, ᾿Εδδεκέλ, καὶ ᾖρα τοὺς ὀφθαλ­μούς μου καὶ εἶδον καὶ ἰδοὺ ἀνὴρ εἷς ἐνδε­δυμένος βαδδίν, καὶ ἡ ὀσφὺς αὐτοῦ περιε­ζω­σμένη ἐν χρυσίῳ ᾿Ωφάζ, καὶ τὸ σῶμα αὐτοῦ ὡσεὶ θαρσίς, καὶ τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ὡσεὶ ὅρασις ἀστραπῆς, καὶ οἱ ὀφθαλ­μοὶ αὐτοῦ ὡσεὶ λαμπάδες πυρός, καὶ οἱ βραχίονες αὐτοῦ καὶ τὰ σκέλη ὡς ὅρασις χαλ­κοῦ στίλβον­τος καὶ ἡ φωνὴ τῶν λόγων αὐτοῦ ὡς φωνὴ ὄχλου. καὶ εἶδον ἐγὼ Δανιὴλ μόνος τὴν ὀπτασίαν, καὶ οἱ ἄνδρες οἱ μετ’ ἐμοῦ οὐκ εἶδον τὴν ὀπτασίαν, ἀλλ’ ἢ ἔκστα­σις μεγάλη ἐπέπεσεν ἐπ’ αὐτούς, καὶ ἔφυγον ἐν φόβῳ. καὶ ἐγὼ ὑπελείφθην μόνος, καὶ εἶδον τὴν ὀπτασίαν τὴν μεγάλην ταύτην, καὶ οὐχ ὑπελείφθη ἐν ἐμοὶ ἰσχύς, καὶ ἡ δόξα μου μετε­στράφη εἰς δια­φθοράν, καὶ οὐκ ἐκράτησα ἰσχύος. καὶ ἤκου­σα τὴν φωνὴν τῶν λόγων αὐτοῦ καὶ ἐν τῷ ἀκοῦσαί με αὐτοῦ ἤμην κατα­νε­νυγμένος, καὶ τὸ πρόσωπόν μου ἐπὶ τὴν γῆν. καὶ ἰδοὺ χεὶρ ἁπτομένη μου καὶ ἤγειρέ με ἐπὶ τὰ γόνατά μου. καὶ εἶπε πρός με· Δανιὴλ ἀνὴρ ἐπιθυ­μιῶν, σύνες ἐν τοῖς λόγοις, οἷς ἐγὼ λαλῶ πρός σε, καὶ στῆθι ἐπὶ τῇ στάσει σου, ὅτι νῦν ἀπεστάλην πρός σε. καὶ ἐν τῷ λαλῆσαι αὐτὸν πρός με τὸν λόγον τοῦτον ἀνέστην ἔντρο­μος. καὶ εἶπε πρός με· μὴ φοβοῦ, Δανιήλ, ὅτι ἀπὸ τῆς πρώτης ἡμέρας, ἧς ἔδωκας τὴν καρδίαν σου τοῦ συνεῖναι καὶ κακωθῆναι ἐναντίον Κυρίου τοῦ Θεοῦ σου, ἠκούσθη­σαν οἱ λόγοι σου, καὶ ἐγὼ ἦλθον ἐν τοῖς λόγοις σου. καὶ ὁ ἄρχων βασι­λείας Περσῶν εἱστήκει ἐξ ἐναντίας μου εἴκοσι καὶ μίαν ἡμέραν, καὶ ἰδοὺ Μιχαὴλ εἷς τῶν ἀρχόντων τῶν πρώτων ἦλθε βοηθῆσαί μοι, καὶ αὐτὸν κατέλιπον ἐκεῖ μετὰ τοῦ ἄρχον­τος βασι­λείας Περσῶν, καὶ ἦλθον συνετίσαι σε ὅσα ἀπαντήσεται τῷ λαῷ σου ἐπ’ ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν, ὅτι ἔτι ἡ ὅρασις εἰς ἡμέρας (:Κατά τις ημέ­ρες εκεί­νες εγώ, ο Δανι­ήλ, πεν­θού­σα και έκλαι­γα για τρεις ολό­κλη­ρες εβδο­μά­δες. Δεν έφα­γα κανέ­να απο­λαυ­στι­κό φαγη­τό, κρέ­ας και κρα­σί δεν έβα­λα στο στό­μα μου, ούτε άλει­ψα με αρώ­μα­τα το σώμα μου, μέχρι που συμ­πλη­ρώ­θη­κε η περί­ο­δος των τριών αυτών εβδο­μά­δων του πέν­θους. Κατά την εικο­στή τέταρ­τη ημέ­ρα του πρώ­του μήνα του ιου­δαϊ­κού θρη­σκευ­τι­κού έτους, δηλα­δή του Νισάν- αντι­στοι­χεί στον δικό μας Μάρ­τιο- Απρί­λιο- εγώ, ο Δανι­ήλ, βρι­σκό­μου­να κον­τά στον μεγά­λο ποτα­μό- ο ποτα­μός αυτός είναι ο Τίγρης, ο οποί­ος στα εβραϊ­κά ονο­μά­ζε­ται Εδδε­κέλ- και σήκω­σα τα μάτια μου και ξαφ­νι­κά, ιδού, είδα έναν άντρα, ο οποί­ος ήταν ντυ­μέ­νος με μεγα­λο­πρε­πές ένδυ­μα λινό λευ­κό, και η μέση του ήταν ζωσμέ­νη με ζώνη κοσμη­μέ­νη με χρυ­σά­φι Ωφάζ, δηλα­δή χρυ­σά­φι λαμ­πρό­τα­το και καθα­ρό­τα­το· το δε σώμα του φαι­νό­ταν σαν τον πολύ­τι­μο λαμ­πε­ρό λίθο Θαρ­σίς, ενώ το πρό­σω­πό του είχε τη λάμ­ψη και την ακτι­νο­βο­λία της αστρα­πής· τα μάτια του ήσαν λαμ­πε­ρά και αστρα­φτε­ρά σαν πύρι­νες λαμ­πά­δες· οι βρα­χί­ο­νες και τα σκέ­λη του είχαν την όψη λαμ­πε­ρού ακτι­νο­βό­λου χαλ­κού, ενώ ο ήχος της φωνής του ήταν σαν το βου­η­τό πλή­θους πολ­λού λαού. Την οπτα­σία αυτήν είδα εγώ μόνος, ο Δανι­ήλ, ενώ οι άντρες που ήταν μαζί μου δεν είδαν την οπτα­σία, αλλά τους κυρί­ευ­σε κατά­πλη­ξη, φόβος μεγά­λος και έφυ­γαν κατα­τρο­μαγ­μέ­νοι. Εγώ λοι­πόν απέ­μει­να μόνος και είδα αυτή τη μεγά­λη οπτα­σία και εξαι­τί­ας του συγ­κλο­νι­στι­κού αυτού ορά­μα­τος δεν μου απέ­μει­νε δύνα­μη· όλη όμως η εμφά­νι­ση του προ­σώ­που μου άλλα­ξε και παρα­μορ­φώ­θη­κε, ενώ η δύνα­μή μου με εγκα­τέ­λει­ψε και δεν μπο­ρού­σα να στα­θώ όρθιος. Άκου­σα τη φωνή των λόγων του και ενώ την άκου­γα, κυριεύ­τη­κα από βαθύ­τα­τη συγ­κί­νη­ση, θαυ­μα­σμό και φόβο, και μην μπο­ρών­τας να αντι­κρύ­ζω το φοβε­ρό εκεί­νο θέα­μα, έπε­σα μπρού­μυ­τα με το πρό­σω­πό μου κατά γης. Και ιδού! Εγώ βρι­σκό­μου­να σε αυτή τη στά­ση, ένα χέρι με άγγι­ξε και με σήκω­σε στα γόνα­τά μου και μου είπε: ‘’Δανι­ήλ, άνθρω­πε ιδιαι­τέ­ρως αγα­πη­τέ του Θεού, που έχεις ευγε­νείς πόθους και επι­θυ­μί­ες· άκου με προ­σο­χή και προ­σπά­θη­σε να κατα­νο­ή­σεις με σύνε­ση τα λόγια που θα σου πω· διώ­ξε τον φόβο και στά­σου όρθιος, διό­τι τώρα έχω απο­στα­λεί από τον Θεό προς εσέ­να’’. Μόλις λοι­πόν μου είπε αυτόν τον λόγο, σηκώ­θη­κα όρθιος, αλλά και γεμά­τος φόβο. Και ο ουρά­νιος απε­σταλ­μέ­νος είπε προς εμέ­να: «Μη φοβά­σαι, Δανι­ήλ, διό­τι από την πρώ­τη ημέ­ρα κατά την οποία έλα­βες στα­θε­ρή και αμε­τά­κλη­τη από­φα­ση να εννο­ή­σεις βαθύ­τε­ρα την αλή­θεια, να κακο­πα­θή­σεις εκού­σια και να ταλαι­πω­ρη­θείς με νηστεία και πέν­θος ενώ­πιον του Κυρί­ου του Θεού σου, ακού­στη­καν τα λόγια σου από τον Θεό· και από­δει­ξη αυτού είναι η παρου­σία μου, το ότι ήρθα εγώ να δώσω απάν­τη­ση στα αιτή­μα­τα της δεή­σε­ώς σου. Εγώ απο­στάλ­θη­κα προς εσέ­να από την πρώ­τη ημέ­ρα της προ­σευ­χής σου, όμως ο άρχων άγγε­λος που υπε­ρα­σπί­ζε­ται τα συμ­φέ­ρον­τα του βασι­λεί­ου των Περ­σών στε­κό­ταν μπρο­στά μου και με εμπό­δι­ζε για είκο­σι μία μέρες· όμως ιδού! Ο Μιχα­ήλ, ένας από τους πρώ­τους άρχον­τες του ουρα­νού, ήλθε για να με βοη­θή­σει. Αυτόν λοι­πόν άφη­σα εκεί να ομι­λεί με τον άρχον­τα άγγε­λο των Περ­σών. Και ήλθα να σε δια­φω­τί­σω και να σε πλη­ρο­φο­ρή­σω ποια γεγο­νό­τα πρό­κει­ται να συμ­βούν στον λαό σου κατά το πολύ απο­μα­κρυ­σμέ­νο μέλ­λον, μέχρι της περιό­δου που θα έλθει ο Μεσ­σί­ας· διό­τι το όρα­μα αυτό δεν θα πραγ­μα­το­ποι­η­θεί τώρα· εκτεί­νε­ται πολύ μακριά, ανα­φέ­ρε­ται στο απώ­τα­το μέλ­λον)» κ.ε.].